بافت فرسوده وصله ناجور در سیمای شهرهای استان اردبیل
اردبیل - ایرنا - شهر چهره عجیبی به خود گرفته است، مبلمان آن انسان را به زندگی چندین دهه پیش می‌برد، زمانی که همه چیز از پوشاک گرفته تا کفش وصله‌دار بود و اکنون سر و وضع شهر در محله‌های زیاد همان شکل و شمایل قدیم به خود دارد.
از میان انبوهی بنای کوچک و وصله‌دار به ناآگاه آپاتمانی نو و نوار سر بر کشیده است، نمایی سنگی و زیبا در کنار دیوارهای با ظاهری کهنه و سیمانی که برخی جاهایش ریخته؛ برخی دیوارها هم که هنوز کاه گلی است؛ جوب کوچکی از وسط کوچه تنگ عبور کرده و کودکانی که در این گیرودار کرونا با آب کف آلود که از ده‌ها سوراخ کنده شده بر دیوار منازل در حال خروج است بازی می‌کنند و آب به سر و روی هم می‌پاشند.
در تعداد قابل توجهی از شهرهای استان اردبیل هنوز می‌توان اینچنین تصاویری را مشاهده کرد، حاشیه‌نشینانی که سال‌ها پیش به امید زندگی بهتر از روستا مهاجرت کرده‌اند و اکنون با کمترین امکانات در حاشیه شهرهای بزرگ ساکن شده‌اند.
برخی منازل و خانه ها نیز که در داخل محدوده شهرها قرار دارند حسابی فرسوده شده‌اند و سن و سالی بیشتر از ساکنان میانسال و رو به پیری خود دارند.
تلاش‌های زیادی برای ساماندهی بافت‌های فرسوده و سامان دادن به سکونتگاههای غیر رسمی شده اما هنوز جای کار بسیار است و بهبود امور و رفع معضل هم همت مسوولان و هم مردم را در این مسیر می‌طلبد.
کارشناسان تخمین می‌زنند که 30 درصد جمعیت استان اردبیل در بافت‌های فرسوده زندگی می‌کنند، مناطقی که برخی از آنها از امکانات اولیه نیز بی‌بهره است و برخی نیز با وجود داشتن آب و برق و گاز به علت کهنه و فرسوده شدن در حد غیر قابل اسکان شده‌اند.
بر اساس اعلام مسوولان، در استان اردبیل در مجموع بیش از 2 هزار و 669 هکتار با سکنه بیش از 141 هزار نفر شامل یک هزار و 145 هکتار سکونتگاه غیر رسمی و نیز حدود یک هزار و 523 هکتار بافت ناکارآمد میانی شناسایی شده که حدود 30 درصد مساحت شهرهای مورد مداخله استان را شامل می شود.
به گفته محبوب حیدری مدیرکل راه و شهرسازی استان اردبیل، 20 محله در اردبیل، 12 محله در مشگین‌شهر، 11 محله در پارس‌آباد مغان و هفت محله در خلخال بعنوان بافت فرسوده ناکارآمد شناسایی شده‌اند.
وی بیان کرد: هم‌اکنون 963 هکتار از مساحت شهر اردبیل، 248 هکتار از مساحت پارس‌آباد، 95 هکتار از مساحت مشگین‌شهر و 84 هکتار از مساحت شهر خلخال بافت فرسوده ناکارآمد است.
به گفته کارشناسان، این سکونت‌گاهها که اغلب دارای بافت‌های غیر اصولی و فرسوده می‌باشند در کنار مخاطرات فیزیکی خود، منشا برخی از آسیب‌های اجتماعی نیز بوده و از امکانات زیربنایی نیز به دلیل ساخت و ساز غیر قانونی بی‌بهره هستند.
بافت‌های فرسوده در برابر حوادث طبیعی از قبیل سیل، زلزله بسیار آسیب پذیر بوده وناهنجاری های اجتماعی متعددی را نیز در خود دارند، ساکنان بافت‌های فرسوده همواره از محل زندگی خود ناراضی بوده و دنبال فرصتی برای گریز از آن هستند.
گرچه ساماندهی بافت‌های فرسوده و توجه به معضل حاشیه نشنی بعنوان یک ضرورت و نیاز اصلی استان اردبیل مورد توجه مسئولان قرار گرفته و اقدام‌های خوبی برای شناسایی مناطق درگیر این معضل در حال انجام است اما چنین می‌نماید که کارها از گذشته در این زمینه کند بوده و هم اکنون نیز اگر اراده‌ای نباشد امور به کندی تداوم داشته و این معضل برای حل شدن زمان بسیار نیاز خواهد داشت.
ابراهیم فرزانه کارشناس عمران در باره بافت‌های فرسوده شهری می‌گوید: عناصر و فضاهای بافت شهری عمری محدود دارند و با گذشت زمان در اثر فرسودگی تدریجی ناشی از آب و هوا و حوادث طبیعی یا تخریب توسط موجودات زنده و به ویژه اقدامات انسانی همیشه نیاز به بهسازی و نوسازی دارند.
وی اضافه کرد: پیامد فرسودگی بافت که در نهایت به از بین رفتن منزلت آن در اذهان شهروندان منجر می‌شود، در اشکال گوناگون از جمله کاهش و یا فقدان شرایط زیست پذیری، ایمنی و نیز نابسامانی‌های کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و تاسیساتی قابل دریافت و شناسایی است.
این کارشناس معتقد است: تنها انگیزه ساکنان جدید برای زندگی در این محلات داشتن یک سرپناه است و به تبع آن بی‌ثباتی اجتماعی - اقتصادی و فرهنگی در این محله‌ها پدید آمده و افزایش پیدا می‌کند.
فرزانه با بیان اینکه بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده شهری نیازمند سرمایه هنگفت است، افزود: با توجه به اینکه تهیه سرمایه مورد نیاز به تنهایی نه در توانایی دولت و نه شهرداری‌ها است و سیستم بانکی نیز به دلیل محدودیت در توزیع اعتبارات به تنهایی قادر به فراهم آوردن سرمایه مورد نیاز نیست، از این رو لزوم بررسی روش‌های تأمین مالی که ضرورت مشارکت بخش خصوصی را می‌طلبد، آشکار می‌سازد.
وی بیان کرد: مهمترین روش‌های تأمین مالی جهت بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهری، شامل اوراق مشارکت، فروش متری، سهامدار پروژه، دریافت تسهیلات از بانک و روش سرمایه‌گذاری بخش خصوصی است.
تلاش مسوولان استان برای ساماندهی بافت فرسوده شهرها
به گفته مسئولان استان اردبیل، برای ساماندهی بافت های فرسوده مطالعات در چهار شهرستان اردبیل، مشگین شهر، پارس آباد و خلخال انجام شده و مطالعات شهرستان گرمی نیز برای سال جاری در دستور کار قرار گرفته است.
همچنین در زمینه سکونتگاه های غیر رسمی نیز سه شهرستان اردبیل، مشگین شهر و پارس آباد به عنوان هدف مورد مطالعه قرار گرفته و تکمیل مطالعات خلخال نیز برای امسال برنامه ریزی شده است.
اکبر بهنامجو، استاندار اردبیل گفت: ساماندهی بافت ناکارآمد در استان ضروری است و برای ساماندهی آنها تسهیلات کم بهره به متقاضیان ارایه می شود
وی با بیان اینکه باید هر چه سریع‌تر در خصوص بازآفرینی شهرها اقدام اساسی انجام گیرد، افزود: مشکلات شهرسازی در زمان فعلی تنها با نگاه صرف فنی و معماری رفع نمی شود بلکه قطعا نیاز به یک نگاه اجتماعی و جمعیت شناسانه به شدت احساس می‌شود.
بهنامجو بیان کرد: برای بازآفرینی شهری می‌توان در حاشیه شهرها و محله های هدف مشاغل خانگی خرد و کوچک راه اندازی کرده و با ارائه تسهیلات بانکی کم بهره شاهد کارآفرینی در محله های هدف شد.
او اضافه کرد: حاشیه شهرها از یکدیگر متفاوت هستند و باید برای هر یک برنامه جداگانه و طرح های متفاوت اشتغال زایی تدارک دیده و امکانات ورزشی، فرهنگی برای آنها ایجاد کرد.
استاندار اردبیل اظهار داشت: با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از بافت های ناکارآمد درون محدوده شهری بویژه در مرکز شهرها واقع شده اند، ارائه تسهیلات به این واحدهای مسکونی باید در اولویت قرار داشته و محدوده مطالعاتی نیز همه بافت های ناکارآمد را در برگیرد.
صدیف بدری عضو کمیسیون عمران مجلس و نماینده مردم اردبیل، نیمن، نیر و سرعین در مجلس هم گفت: دولت در کنار تولید مسکن انبوه، باید نسبت به نوسازی بافت های فرسوده اقدام کند.
وی افزود: با نوسازی خانه ها در صورت بروز بلایای طبیعی خسارات کمتری متوجه مردم می شود، همچنین با این اقدام، بخشی از کمبود کنونی مسکن در بازار مرتفع خواهد شد.
بدری با اشاره به ضرورت نوسازی بافت های فرسوده در تمام استان ها، گفت: در شرایط کنونی بر اساس آمارها حدود 22 میلیون تا 23 میلیون نفر از مردم در بافت های فرسوده و مساکن ناپایدار زندگی می کنند که این نشان دهنده اهمیت نوسازی و بهسازی بافت فرسوده است.
نماینده مردم اردبیل، نیر و نمین در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: دولت در سال های اخیر برای هدایت مردم و بخش خصوصی به نوسازی بافت فرسوده برنامه ریزی گسترده ای را داشته و در این راستا طرح بازآفرینی شهری طراحی و اجرایی شد، اما متأسفانه با گذشت چند سال از آغاز اجرای این طرح، هنوز بازآفرینی نتوانسته به اهداف و نتایج مورد نظر برسد.
وی گفت: خوشبختانه مجلس شورای اسلامی نیز نگاه مثبت و حمایتی نسبت به نوسازی بافت فرسوده دارد، به طوری که بر اساس برنامه ششم توسعه، دولت موظف است نسبت به ارائه تسهیلات مناسب با سود کم و پرداخت 10 درصد هزینه تسهیلات پرداختی برای نوسازی اقدام کند، در همین راستا مجلس بر اهمیت نوسازی بافت فرسوده به صورت محله محور تأکید کرده است.
بدری ادامه داد: بازآفرینی شهری به صورت محله محور بسیار ضروری است، زیرا نوسازی بافت فرسوده در یک منطقه ناپایدار کافی و اثرگذار نیست و این رویکرد باید به صورت محله ای دیده شود تا یک محله به صورت هدفمند نوسازی شود تا با نوسازی و افزایش تعداد واحدهای مسکونی و افزایش جمعیت، معابر، پارکینگ ها و امکانات رفاهی جوابگو آن منطقه باشد.
عضو کمیسیون عمران مجلس بیان کرد: قطعا دولت در کنار تولید مسکن انبوه، باید نسبت به نوسازی بافت های فرسوده اقدام کند، این رویکرد دو نتیجه مثبت به دنبال دارد، نخست اینکه با نوسازی خانه ها در صورت بروز بلایای طبیعی خسارات کمتری متوجه مردم می شود، همچنین با این اقدام، بخشی از کمبود کنونی مسکن در بازار مرتفع خواهد شد.
عبدالرحمن روحی، رییس اداره هماهنگی ستاد بازآفرینی راه و شهرسازی استان اردبیل هم گفت: 60 محله ناکارآمد در شهرهای این استان از سال 1397 تا سال 1400 بازآفرینی می‌شوند.
وی با اشاره به این که مطالعات اولیه و نحوه بازآفرینی این محلات انجام شده، افزود: بازآفرینی محلات در شهرهای مختلف تفکیک شده و در اردبیل 20 محله، مشگین شهر 12 محله، پارس آباد 11 محله و خلخال هفت محله بعنوان ناکارآمد شناسایی شده اند.
روحی با بیان اینکه هزار و 145 هکتار از مساحت استان اردبیل را سکونتگاه غیررسمی و بافت ناکارآمد شهری تشکیل می دهد، گفت: در سه سال گذشته با تشکیل جلسه ستاد ملی بازآفرینی موفق شدیم مهم ترین مصوبه آن یعنی تخصیص یک ردیف بودجه اعتباری برای جبران عقب ماندگی و توسعه متوازن شهرهای استان را با توجه به شرایط ویژه آب و هوایی در استان اردبیل کسب کنیم.
حمید لطف‌اللهیان شهردار اردبیل نیز گفت: تهیه و تدوین برنامه‌های حمایتی از اقشار و گروه‌های مختلف جزو برنامه‌های اساسی اردبیل است که به همین منظور تسهیلات تشویقی برای نوسازی بافت‌های فرسوده برای امسال در دستور کار است.
وی با اشاره به این که تلاش برای به دست آوردن آرامش و آسایش شهروندان جزو اولویت اساسی است بیان کرد: ارتقای کیفیت زندگی شهروندان و فاصله‌گیری از اجرای پروژه‌های زاید و غیرضروری جزو برنامه‌های اساسی است که مناطق شهرداری اردبیل به آن اهمیت گمارده‌اند.
شهردار اردبیل هدف از اجرای طرح تسهیلات تشویقی را استفاده از مشارکت شهروندان برای توسعه عمرانی، اجتماعی و فرهنگی عنوان کرد و گفت: ساکنان بافت فرسوده می‌توانند با استفاده از این طرح نسبت به نوسازی بافت‌های فرسوده اقدام کنند.
لطف‌اللهیان بیان کرد: اهمیت به توسعه مناطق کم‌برخوردار و ساخت و سازها برای تعریض کوچه‌های 12 متری با تخفیف 30 تا 50 درصدی در نظر گرفته شده که این موضوع فرصت مناسبی برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند.
شهردار اردبیل ادامه داد: مهمترین هدف از اجرای این طرح حفظ معماری و اصالت محله‌های شهری اردبیل است که درصدد هستیم به عنوان یکی از مشکلات اساسی شهری این موضوع را آسیب‌شناسی کرده و در راستای رفع مشکلات مربوطه برنامه‌ریزی‌های اساسی داشته باشیم.
لطف‌اللهیان افزود: بهسازی مناطق شهری جزو برنامه‌های توسعه شهری و اولویت اول شهرداری در دستور کار است و تمام تلاش ما این است که شهروندان نسبت به مستحکم‌سازی بافت‌های فرسوده همکاری‌های لازم را داشته باشند.
با وجود وعده و تلاش مسوولان به جز مورد محله حاشیه نشین و خارج از محدوده عدالت آباد که مشکل آن به تازگی در جریان سفر معاونان وزیر راه و شهرسازی مورد توجه قرار گرفته و تا حدودی رفع شد هنوز اقدام اساسی در باره بافت‌های فرسوده شهری استان اردبیل نشده است.
این مهم در حالی است که استان اردبیل منطقه‌ای حادثه خیر است و تاکنون زلزله و سیل‌های خسارت باری را نیز شاهد بوده و ضروری است که شهرداران و دیگر مسوولان استان اراده و برنامه جامعی برای رفع معضل بافت فرسوده و حاشیه نشینی داشته باشند.
گزارش: یعقوب شاددل
*س_برچسب‌ها_س*
