زنگ خطر برای چندمین بار: بی توجهی به ریاضیات، روزی گریبان همه را خواهد گرفت

شاید ریاضیات برای اغلب مردم درسی دشوار به نظر برسد که از بسیاری از مفاهیم آن در طول زندگیشان حالا فقط با جمع و ضرب آن کار دارند! احتمالا برای اغلب ما، در میانه مسائل روزمره زندگیمان و مشکلاتی که با آن ها دست و پنجه نرم می‌کنیم، هم خبر "تعطیلی رشته ریاضی برخی دبیرستان‌ها به دلیل عدم تقاضا" چندان اهمیتی نداشته باشد! اما آن چه در سال‌های اخیر بر سر ریاضیات آمده، آثاری خواهد داشت که دیر یا زود، مستقیم یا غیرمستقیم گریبان همه‌ی ما را می‌گیرد!

به گزارش ایسنا، علوم پایه که در رشته‌های دانشگاهی به گرایش‌های ریاضیات، فیزیک، شیمی و زیست شناسی گفته می‌شود، در سال‌های اخیر بازی را به رشته‌های پزشکی و تاحدودی مهندسی باخته است. اگر در سال‌های اخیر و میان دوست و آشنا، داوطلب کنکوری‌ای داشته باشید، خوب می‌دانید که انتخاب اول اغلب دانش آموزانی که رشته‌ی دبیرستانشان ریاضی بوده، مهندسی است و داوطلبان رشته‌ی تجربی هم رویای برتَن کردن روپوش سفید پزشکی و دندانپزشکی را در سر دارند. انتخاب داوطلبان کنکور و توصیه مشاوران انتخاب رشته، معمولا این است که گزینه‌های پایانی را به رشته‌های علوم پایه اختصاص بدهد. آن‌ها معتقدند برای این رشته‌ها "کار نیست"!

در میان چهار رشته ریاضی، فیزیک، شیمی و زیست شناسی می‌توان گفت که اوضاع همه بهتر از ریاضیات است. فارغ التحصیلان زیست شناسی و شیمی می‌توانند مشاغلی برای خود در شرکت‌های مرتبط با رشته‌ی خود بیابند و فارغ التحصیلان فیزیک هم بسته به نوع گرایش خود، نسبتاً بازار کار بهتری می‌توانند داشته باشند. ریاضی، ابزاری است عمیق و گسترده که علوم دیگر به آن نیاز مبرمی دارند. از تحقیق و پژوهش در داروسازی و پزشکی تا اثبات یک فرضیه اقتصادی و کنکاش در مسائل اجتماعی. ریاضیات است که به کمک دانشمندان علوم دیگر می‌آید و راه توسعه علم را برایشان هموار می‌کند. به همین دلیل است که سوق دادن دانش آموزان ضعیف‌تر به این رشته و انتخاب آن با اکراه و بی علاقگی، جز تحمیل هزینه به سیستم آموزش کشور و تلف کردن عمر یک جوان، نمی‌تواند اثر دیگری داشته باشد.

اما حالا دیگر سَر این قصه‌ی دراز، انتخاب رشته بعد از کنکور نیست. بحران از قبل‌تر شروع شده است. فقط کمتر از 15 درصد دانش آموزان متوسطه دوم، رشته‌ی ریاضی را انتخاب می‌کنند و این زنگ هشداری است برای آن چه در انتظار دانشگاه‌های کشور خواهد بود. متخصصان علم ریاضیات دلایل مختلفی برای این کاهش علاقه دانش آموزان به رشته ریاضی دارند.

قربانعلی نصیری، مدیر وقت خانه ریاضیات بروجن، در سال 1397 در گفت و گو با ایسنا و چند سال پیش از آن که آمار و ارقام کاهش داوطلبان رشته ریاضی به این مرحله وحشتناک برسد، گفته بود، کم طرفدار شدن رشته ریاضیات در میان دانش آموزان مهم‌ترین دغدغه وی است زیرا اگر بچه‌ها به ریاضیات علاقمند نباشند، آینده کشور به خطر می‌افتد. او معتقد بود یکی از مهم‌ترین دلایل این امر، دشواری‌های تامین شغل برای فارغ التحصیلان آن است.

گروهی دیگر از ریاضیدانان یکی از مسببان اصلی وقوع چنین وضعیتی برای ریاضیات را کنکور می‌دانند. دکتر علی رجالی، عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان و موسس خانه ریاضیات معتقد است کنکور و آزمون‌های ورودی مدارس خاص، آموزش ریاضی را از بین برده‌اند.

او می‌گوید: دانش‌آموز درصورتی می‌تواند ریاضی را یاد بگیرد که بتواند خودش درباره ریاضیات فکر و مفاهیم را درک کند و وقت حل کردن مساله را داشته باشد؛ نه این که مجبور شود با سرعت مسائل را حفظ کند.

فهم صحیح از ریاضیات فقط مختص دانش آموزانی نیست که رشته ریاضی را انتخاب می‌کنند. دانش آموزان علوم تجربی و انسانی و هنر هم بعدتر، رشته‌هایی را خواهند خواند که ریاضی نقش مهمی در درک دروس تخصصی آن ایفا خواهد کرد و سست شدن پایه‌های ریاضیات در دوران مدرسه، می‌تواند چندین نسل از علم آموزان کشور را در سال‌های آینده درگیر کند.

شما فقط مهندسانی را تصور کنید که درک درستی از ابزارهای ریاضیاتی‌ای که از آن‌ها استفاده می‌کنند ندارند و صرفا به مقلدانی بدون خلاقیت تبدیل شده‌اند! و یا محققان علوم پزشکی را در نظر بگیرید که از آمار و ریاضی آنقدر به دور بوده‌اند که نمی‌توانند پژوهش‌های خود و نتیجه‌های آن را استدلال کنند! در واقع به بن بست رسیدن ریاضیات در سطح دانشگاهی، می‌تواند ایران را قدم‌ها عقب‌تر از کشورهای دیگر نگاه دارد.

قطعاً کنکور و حاشیه‌های آن مانند موسساتی که با کلاس‌های اضافه و کتاب‌های کمک آموزشی سعی دارند فهم ریاضیات را فدای پاسخ سریع به تست‌های کنکور کنند تنها مقصر افول ریاضیات در ایران نیستند. برخی از استادان ریاضیات دانشگاه و فارغ التحصیلان این رشته معتقدند سیاست گذاری‌ها هم علیه ریاضی خوانده‌ها، عمل کرده است. در سال‌های گذشته، یکی از جدی‌ترین مقاصد شغلی برای بخش قابل توجهی از دانش آموختگان ریاضیات، تدریس ریاضی در مدارس بود. اما حالا آموزش و پرورش نیاز خود به معلم ریاضی را از دانشگاه فرهنگیان و فارغ التحصیلان رشته آموزش ریاضی رفع می‌کند!

دکتر زهرا گویا پیشتر در گفت وگویی با ایسنا، گفته بود: دانشگاه فرهنگیان یک دانشگاه نوپا است که با طرح و برنامه‌اش، نمی‌تواند جایگزین یک دانشگاه جاافتاده در تربیت پایه‌ای یک دانشجوی ریاضی باشد. تربیت معلم ریاضی با تربیت معلم علوم یا زبان فرق دارد. تحقیقات بسیاری هم پشتیبان این ادعا هستند که این آموزش‌ها متفاوت است و نمی‌شود آموزش معلمان هر حوزه یا موضوع درسی را از خود آن حوزه، جدا کنید. یعنی نمی‌شود ریاضی، جدا از آموزش ریاضی باشد.

به گزارش ایسنا، کاهش متقاضیان رشته ریاضیات در سطح متوسطه و نتایج آن از ابعاد مختلفی قابل بررسی است. از کمبود قابل توجه مهندسان در آینده و عقبگرد کشور در زیرساخت‌های عمرانی و فناوری‌های گوناگون و ساخت و تولید تا بسته شدن راه تحقیق و پژوهش برای دانشجویان و دانش آموختگانی که از نهادهای علوم انسانی و تجربی سر برآورده‌اند. اما پیش از هر چیز، زنگ خطر آن چه بر ریاضیات میگذرد برای چندمین بار و این بار بلندتر از همیشه به صدا درآمده است. باید دید آیا سیاستگذاران نهادهای آموزشی کشور تصمیم دارند از نظرات متخصصان علوم پایه و راهکارهای مدنظر آن ها استفاده کنند یا خیر.