پروژه آمریکا برای توسعه هواپیماهای دریایی
اقتصادنیوز: آژانس پروژه‌های پژوهشی پیشرفته دفاعی آمریکا به شدت به دنبال توسعه هواپیماهای دریایی از نوع اکرانوپلان بوده تا بتوانند با تهدیدهای فزاینده چین طی سال‌های آینده مقابله کنند.
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از فارس، پایگاه خبری نشنال اینترست در گزارشی به بررسی پروژه پنتاگون برای توسعه هواپیماهای دریایی برای مقابله احتمالی آتی با چین پرداخت.
در این گزارش آمده است: «برنامه "لیبرتی لیفتر" که توسط آژانس پروژه‌های پژوهشی پیشرفته دفاعی آمریکا (DARPA) (سازمانی در پنتاگون برای توسعه فناوری‌های نوین نظامی) راه‌اندازی شده، به دنبال ساخت هواپیمای دریایی است که با حرکت در نزدیکی سطح آب، قابلیت حمل بار مشابه هواپیمای ترابری C-130 (هواپیمای باری نظامی با ظرفیت حمل حدود 20 تن) یا حتی بیشتر را داشته باشد. این هواپیما که از فناوری (هواپیمایی که با استفاده از اثر زمین یا ground effect در ارتفاع پایین پرواز می‌کند) بهره می‌برد، می‌تواند بخشی از چالش‌های لجستیکی ارتش آمریکا در منطقه غرب اقیانوس آرام را برطرف کند.
چرا «لیبرتی لیفتر» برای پنتاگون مهم است؟
«لیبرتی لیفتر» با پرواز در ارتفاع حدود 30 متری از سطح زمین، از اثر زمین بهره می‌برد. این اثر، که از فشرده‌سازی هوا بین بال‌های هواپیما و سطح زمین یا آب ایجاد می‌شود، نیروی بالابر تولید می‌کند، مقاومت هوا (drag) را کاهش می‌دهد و مصرف سوخت را پایین می‌آورد. این ویژگی، بُرد عملیاتی هواپیما را افزایش می‌دهد، که در گستره وسیع و خالی غرب اقیانوس آرام، جایی که نیروهای آمریکایی قصد دارند در زنجیره جزایر آسیایی پراکنده شوند و چین تلاش می‌کند مانع تدارکات آن‌ها شود، بسیار حیاتی است.
دارپا اعلام کرده که هدف این برنامه، ساخت، شناورسازی و پرواز یک هواپیمای دریایی مقرون‌به‌صرفه و نوآورانه است که می‌تواند مأموریت‌های لجستیکی سریع را برای وزارت دفاع متحول کند. این هواپیما توانایی پرواز در ارتفاعات تا 3 هزار متر را دارد، هرچند در این حالت به دلیل نبود اثر زمین، برد آن کاهش می‌یابد. «لیبرتی لیفتر» نسبت به کشتی‌های ترابری دریایی (sealift) بسیار سریع‌تر است و اگر هزینه‌های تولید آن کنترل شود، می‌تواند مکمل ارزانی برای ناوگان محدود ترابری دریایی آمریکا باشد. اکرانوپلان به باند فرودگاه نیاز ندارندمزیت اصلی این هواپیمای دریایی این است که به باند فرودگاه نیاز ندارد. بسیاری از پایگاه‌های هوایی اقیانوس آرام، حتی در بهترین شرایط، امکانات محدودی دارند و در صورت حمله ارتش آزادی‌بخش خلق چین (PLA) (نیروی مسلح چین)، آسیب‌پذیرتر می‌شوند. اما دریا به‌عنوان یک باند پروازی همیشه در دسترس است. همچنین، پرواز در ارتفاع پایین به خدمه «لیبرتی لیفتر» امکان می‌دهد با استفاده از انحنای زمین، از رادارهای دشمن مخفی بمانند.
احتیاط در توسعه سریع
برنامه «لیبرتی لیفتر» هرچند نویدبخش است، اما نگرانی‌هایی نیز ایجاد می‌کند. دارپا قصد دارد این هواپیما را به‌سرعت عملیاتی کند، که با توجه به سال 2027 به‌عنوان سال احتمالی اوج تنش در اقیانوس آرام، منطقی است. اما این آژانس اعلام کرده که به جای فرآیند سنتی ساخت و آزمایش نمونه‌های اولیه (prototypes)، به نتایج شبیه‌سازی‌ها و آزمایش مواد اکتفا کرده و معتقد است این نتایج، امکان‌پذیری مفهوم «لیبرتی لیفتر» را تأیید می‌کند. دارپا همچنین با صنعت هوانوردی و ذی‌نفعان وزارت دفاع همکاری می‌کند تا فناوری‌های توسعه‌یافته را به‌سرعت به مرحله عملیاتی برساند.
این رویکرد، خطراتی به همراه دارد. یک سلاح یا فناوری جدید، تا زمانی که در شرایط واقعی آزمایش نشود، تنها یک فرضیه است. طبق روش علمی، هر فرضیه باید از طریق آزمایش‌های واقعی مورد «ابطال‌پذیری» (falsification، تلاش برای اثبات نادرستی یک ادعا از طریق آزمایش) قرار گیرد. اگر طراحی و مفاهیم مهندسی یک سلاح در آزمایش‌های واقعی مقاومت کند، آنگاه می‌توان آن را تولید انبوه کرد. تجربه‌های گذشته ارتش آمریکا، به‌ویژه در دوره «تحول» (transformation era، دوره‌ای از حدود سال 2000 که ارتش آمریکا به دنبال فناوری‌های پیشرفته بود)، نشان‌دهنده مشکلات ناشی از شتابزدگی است. پروژه‌هایی مانند جنگنده F-35، ناو هواپیمابر کلاس فورد و کشتی رزمی ساحلی (Littoral Combat Ship) به دلیل آزمایش ناکافی پیش از تولید انبوه، با مشکلات جدی مواجه شدند. این سیستم‌ها پس از سال‌ها اصلاح به موفقیت نسبی رسیدند، اما نمونه‌هایی از چگونگی اجتناب از طراحی و آزمایش نادرست تسلیحات هستند.
نقش کلیدی «لیبرتی لیفتر»: لجستیک، نه نبرد
با فرض رفع این نگرانی‌ها، «لیبرتی لیفتر» به‌خوبی با مفاهیم عملیاتی نیروهای مشترک آمریکا در غرب اقیانوس آرام همخوانی دارد. ارتش آمریکا قصد دارد نیروهای زمینی خود را در زنجیره جزایر آسیایی، مانند جزایر جنوب غربی ژاپن، پراکنده کند تا ضمن حفاظت از خاک متحدان، مانع دسترسی کشتی‌ها و جنگنده‌های چینی به اقیانوس آرام و فراتر از آن شود. این پراکندگی، نیاز به دارایی‌های لجستیکی فراوان و مقاوم را برای تأمین پادگان‌های دورافتاده افزایش می‌دهد. ترکیبی از هواپیماهای سرنشین‌دار و بدون سرنشین جدید، مانند «لیبرتی لیفتر»، می‌تواند مکمل ارزشمندی برای ناوگان ترابری دریایی باشد.
هیولای دریای خزر، اولین نمونه موفق اکرانوپلان
فناوری اکرانوپلان توسط اتحاد جماهیر شوروی در دهه 1960 توسعه یافت. معروف‌ترین نمونه آن، «هیولای دریای خزر» (KM) بود که در سال 1966 معرفی شد. این اکرانوپلان با طول 100 متر، وزن 544 تن و مجهز به 10 موتور توربوجت Dobrynin VD-7، بزرگ‌ترین هواپیمای زمان خود بود. سرعت آن به 400 کیلومتر بر ساعت می‌رسید و در ارتفاع 4 متری از سطح آب حرکت می‌کرد، که آن را از رادارهای دشمن مخفی نگه می‌داشت. این وسیله برای حمل بار سنگین و عملیات نظامی سریع طراحی شده بود اما در سال 1980 به دلیل خطای خلبان سقوط کرد. مدل پیشرفته‌تر، کلاس لون (Lun-class) با کد MD-160، در سال 1987 وارد خدمت در ناوگان دریای خزر شد. این اکرانوپلان با 8 موتور توربوفن Kuznetsov NK-87، سرعت 550 کیلومتر بر ساعت داشت و مجهز به 6 موشک هدایت‌شونده P-270 Moskit برای عملیات ضدسطحی بود. طراحی آن با بدنه قایق‌مانند و صفحه انحرافی برای تسهیل برخاست، برای حمل سریع نیروها و تجهیزات در سواحل مناسب بود. با این حال، به دلیل هزینه بالا و محدودیت حرکت در دریاهای متلاطم، تنها یک نمونه عملیاتی شد و در دهه 1990 کنار گذاشته شد.
توسعه اکرانوپلان در چین
چین در حال احیای این فناوری است. در ژوئیه 2025، تصاویری از یک اکرانوپلان جدید با نام غیررسمی «هیولای دریای بوهی» در رسانه‌های اجتماعی منتشر شد. این وسیله با بدنه کاتاماران، دم Tشکل و 4 موتور جت، برای عملیات نظامی مانند حمله آبی‌خاکی، حمل نیرو یا لجستیک ساحلی در مناطق مورد مناقشه مانند تنگه تایوان طراحی شده است. چین با جذب مهندسان سابق شوروی و بهره‌گیری از فناوری‌های مدرن مانند شبیه‌سازی پیشرفته و اتوپایلوت، در حال غلبه بر چالش‌های کنترل پرواز و ایمنی است. این اکرانوپلان، که پیشرفته‌ترین در دهه‌های اخیر توصیف شده، نشان‌دهنده تلاش چین برای تقویت قابلیت‌های نظامی دریایی با فناوری مخفی و سریع است.
همچنین بخوانید ما را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید