466 روز ریزش اشتغال / کرونا چگونه به بازار کار ایران حمله کرد؟

مریم فکری: در حالی اقتصاد ایران همه 466 روز گذشته را در همزیستی با ویروس کرونا بود که تعطیلی، مرخصی‌های اجباری و تعدیل نیرو به دلیل از رونق افتادن کسب‌وکارها، یکی از پیامدهای کرونا در بازار کار بود؛ تا آن‌جایی که وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در گزارش اخیر خود نیز از بیکاری حدود 2 میلیون نفر خبر داد.

معاون اشتغال وزیر کار اعلام کرد: کرونا در ایران حدود 2 میلیون نفر را بیکار کرد که تا الان یک میلیون و 100 هزار نفر به بازار کار برگشتند.

روایت آمارهای رسمی از بازار کار

آخرین گزارش مرکز آمار از وضعیت بازار کار نشان می‌دهد که در سال 99 نرخ مشارکت اقتصادی 2.8 درصد نسبت به سال 98 کاهش داشته است؛ به طوری که بررسی نسبت اشتغال جمعیت 15 ساله و بیشتر بیانگر آن است که 37.3 درصد از جمعیت در سن کار شاغل بودند. این در حالی است که این آمار در سال قبل از آن (سال 98) 39.4 درصد بود.

همچنین بنا به آمارها، تحلیل نرخ بیکاری جمعیت 15 ساله و بیشتر نشان می‌دهد که 9.6 درصد از جمعیت فعال بیکار بوده‌اند. این آمار در سال 98 حدود 10.7 درصد گزارش شده بود. بر همین اساس، تعداد بیکاران در جمعیت 15 ساله و بیشتر در سال 98 حدود 2 میلیون و 893 هزار و 588 نفر گزارش شده بود که این عدد در سال 99 به 2 میلیون و 474 هزار و 63 نفر کاهش یافت.

با توجه به اعداد و ارقامی که از نرخ مشارکت اقتصادی دیده شد، دلیل کاهش نرخ بیکاری را می‌توان پاسخ داد. به عبارتی، تک‌رقمی شدن نرخ بیکاری نه به‌دلیل ایجاد اشتغال بلکه به‌دلیل کاهش نرخ مشارکت بوده است. براساس آمارها در زمستان سال 1399 نسبت به زمستان سال قبل از آن در مجموع 300 هزار اشتغال کاهش یافته است.

همه این‌ها اثر کرونا روی اقتصاد کشور را روایت می‌کند؛ چراکه از اسفندماه 98 که شیوع کرونا آغاز شد، ریزش اشتغال نیز اتفاق افتاد.

در کنار این‌ها، بررسی آمارهای رسمی گواه بر آن است که جمعیت شاغلان 15 ساله و بیشتر در سال 99 بیش از یک میلیون نفر ریزش داشته اشت؛ به طوری که جمعیت شاغلان 15 ساله و بیشتر در سال 98 حدود 24 میلیون و 273 هزار و 517 نفر بود که این عدد در سال 99 به 23 میلیون و 262 هزار و 47 نفر کاهش یافت. این یعنی از تعداد جمعیت شاغلان یک میلیون و 10 هزار و 470 نفر ریخته است.

همچنین در زمستان 99 نسبت به زمستان 98 حدود 611 هزار نفر از جعیت فعال کشور (شاغل یا بیکار در جست‌وجوی شغل) از بازار کار خارج شدند و به درآمدهای غیرکاری یا حتی وابستگی مالی به خانواده روی آوردند که حاصل آن کاهش نرخ مشارکت از 42.4 درصد در زمستان 98 به 40.9 درصد در زمستان 99 است.

در این میان، نتایح طرح آمارگیری نیروی کار بیانگر آن است که بیشترین کاهش اشتغال در بخش خدمات بوده است.

اشتغال سالانه 551 هزار نفر

در خصوص وضعیت اشتغال در دوران کرونا، عیسی منصوری، معاون اشتغال وزارت کار گفته است؛ متاسفانه یک رقم قابل توجهی از بازار کار کلا خارج شدند و از جمعیت فعال ما کاسته شد و به جمعیت غیرفعال اضافه شدند و کسانی که شاغل یا بیکار بودند، الان نه بیکار محسوب می‌شوند و نه شاغل و از بازار کار خارج شدند.

بنا به اظهارات او، نرخ بیکاری در شرایط فعلی نماینده وضعیت دقیق شرایط اشتغال کشور نیست و وقتی جمعیت فعال کاهش پیدا می‌کند، خود به خود نرخ بیکاری عدد آن پایین می‌آید. بنابر این نظر ما این است که در این شرایط ما هم نسبت اشتغال را بینیم هم نرخ بیکاری را همزمان و جمعیت شاغلان را هم ببینیم که خوشبختانه در سال‌های گذشته با وجود همه فشارها ما سالیانه به صورت میانگین حدود 551هزار نفر ایجاد اشتغال در کشور داشته‌ایم.

معاون وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تاکید کرده است؛ ما در یک زمان مواجه شدیم با رکود حاصل از کرونا که اضافه شد به موضوع تحریم و این موجب شد که به جمعیت غیرفعال کشور اضافه شود و در این شرایط که بگوییم نرخ بیکاری چند است، باید بگوییم تک رقمی است و واقعا هم همین طور بوده و این نماینده شرایط کل کشور نیست.

بیشترین خسارت‌ها در کدام بخش‌ها؟

با وجودی که کرونا روی سه بخش اصلی اقتصادی یعنی صنعت، کشاورزی و خدمات تأثیرمنفی داشته است، ولی بخش خدمات که بیش از نیمی از تولید ناخالص داخلی کشور را در اختیار دارد، بیشترین خسارات را متحمل شده است.

آمارهای وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نشان می‌دهد بخش‌های تولید منسوجات با 108 هزار و 534 نفر کاهش و پوشاک با 55 هزار و 707 نفر کاهش تعداد شاغلین تحت تأثیر کرونا حاصل از شیوع بیماری کرونا است. تعداد شاغلین بخش تولید مبلمان در بهار 99 نسبت به بهار سال قبل 37 هزار و 756 نفر کاهش یافته است. ولی در تابستان 99 نسبت به تابستان سال قبل 5 هزار و 853 نفر افزایش یافته است.

همچنین بر اساس آمار منتشره از سوی گمرک ایران، در سال گذشته 16.4 میلیون نفر از سفر به ایران به‌دلیل شیوع کرونا منصرف شدند.

وضعیت پرداخت تسهیلات

براساس گزارش وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، کسب و کارهای آسیب دیده به صورت عمده در 14رسته اصلی و حدود 858 زیر رسته حدود 20 هزار میلیارد تومان تسهیلات دریافت کرده‌اند که در مرحله نخست این رقم 14هزار میلیارد تومان بود.

در این میان، با توجه به تمرکز آسیب‌دیدگی روی بخش خدمات، به صورت مستقل حدود 2 هزار میلیارد تومان در اختیار بخش گردشگری، یک هزار و 700میلیارد تومان در بخش حوزه فرهنگ و هنر و 800میلیارد تومان در حوزه ورزش به صورت اختصاصی از طریق دستگاه‌های تخصصی در اختیار واحدهای کسب و کار قرار گرفت.