«آرش» و «ذوالجناح»، دو بازوی جدید ایران برای جهش فضایی

پرتاب ناموفق ماهواره ظفر به فضا در شرایطی که به نظر می‌رسید دلیل شکست پروژه قبلی یعنی تزریق ماهواره پیام به فضا مشخص و رفع شده، این سوال را به وجود آورده که آیا در حوزه فضایی در مسیر درستی گام برمی‌داریم؟

به گزارش «تابناک»؛ به فاصله چند سال از قرار گرفتن نام ایران در زمره اعضای معدود باشگاه کشور‌های فضایی در جهان، اوضاع در این خصوص برای کشورمان اصلا خوب به نظر نمی‌رسد، چون پرتاب‌های فضایی مان به موفقیت منجر نشده و فعلا سهممان از فضا صفر است!

بله درست متوجه شده اید؛ سال هاست هیچ ماهواره ایرانی در مدار قرار ندارد و جای خالی نهمین کشوری که به باشگاه کشور‌های فضایی پیوسته (البته بعد از کشورمان دو کشور دیگر هم به این باشگاه پیوستند و شمار اعضا به 11 کشور رسیده است) در آسمان زمین مشهود است؛ جای خالی که فعلا تلاش‌ها برای پرکردنش به نتیجه نرسیده است.

البته بهتر است طرح این موضوع را با یک توضیح همراه کنیم؛ اینکه پیشتر موفق شده ایم با موفقیت کامل ماهواره‌هایی از نوع ابتدایی و کوچک را در مدار‌های پایین‌تر تزریق کنیم و حالا هدفمان توسعه یافته و بزرگ شده و به دنبال تزریق ماهواره‌هایی بزرگ‌تر به مدار‌هایی بالاتر هستیم؛ هدفی که هنوز موفق به تحققش نشده ایم.

به عبارت بهتر، آنچه در آن موفق نبوده ایم، نیل به اهداف بزرگتر است و در تکرار آنچه پیشتر رقم زده ایم، از پرتاب به مدار‌های پایین‌تر تا ارسال موجود زنده به این مدار‌ها و بازپس گیری سالم محموله و کپسول زیستی، توانایی کاملی داریم و جهانیان نیز به رغم ملاحظات فراوان این توانمندی را تایید می‌کنند.

این در حالی است که می‌دانیم چهار پرتاب اخیر کشورمان برای تزریق ماهواره‌های بزرگ‌تر به مدار‌های 500 و 530 کیلومتری ناکام مانده و منجر به از دست رفتن سه ماهواره شده است؛ وضعیتی که بی شباهت به رسیدن به مانعی دشوار و مرتفع نیست و چه بسا موجب شده، برخی از رقم زدن موفقیت‌های بعدی فضایی در کشورمان نومید شوند.

این نومیدی زمانی تقویت می‌شود که بدانیم در هر چهار ناکامی، آنچه عامل کلیدی بوده، موشک حامل ماهواره به فضا بوده است. موشک ماهواره بر «سیمرغ» که توان حمل محموله‌هایی تا وزن 250 کیلوگرم به فضا را دارد و نسخه به روز رسانی شده و توسعه یافته نسل نخست ماهواره بر سیمرغ است که برای حمل بار تا 100 کیلوگرم به فضا طراحی شده بود.

نکته مهم در طراحی این ماهواره بر، استفاده از چهار موتور ماهواره بر کوچک‌تر کشورمان یعنی «سفیر» در مرحله ای است که موجب شده ارتفاع‌های مداری بالاتری در دسترس کشورمان قرار گیرد. مثل رکورد ارتفاع 540 کیلومتری که در پرتاب اخیر به ثبت رساندیم، هرچند سرعت کافی برای تزریق ماهواره (7400 متر بر ثانیه) از دسترسمان دور ماند و سقف سرعت سیمرغ به 6533 متر بر ثانیه ثبت شد.

اما آیا این پایان راه بوده و قرار است رسیدن به مدار‌های بالاتر به ماهواره‌بر سیمرغ و سرنوشت این موشک بزرگ گره بخورد؟ پاسخ مسئولان به این سوال منفی است. پاسخی از دو منظر مختلف که البته از جنس پاسخ‌های شفاهی و شعاری نیست و قرار است به زودی عملیاتی شود. اتفاقی که می‌تواند جهش بزرگی برای کشورمان در این حوزه رقم بزند و نگاه جهانیان را خیره کند.

یک بخش از این پاسخ، معرفی مختصر ماهواره بر جدید ایرانی است که نام اولیه آن «ذوالجناح» است و از موتور‌های متفاوت با موتور‌های سیمرغ بهره می‌گیرد و یک تفاوت ماهوی و اساسی دیگر هم با سیمرغ و سفیر دارد؛ اینکه موشک ماهواره بر جدید کشورمان از سوخت جامد بهره می‌گیرد. ویژگی که موجب می‌شود فرایند احتراق در موتور متفاوت باشد و ابعاد موشک نیز کوچک شود.

بعد از این معرفی کوتاه و با یادآوری این مهم که ذوالجناح نیز برای قرار دادن محموله‌های فضایی با ماموریت مشابه سیمرغ (در همان وزن و ابعاد و در همان ارتفاع مداری) طراحی شده است، جا دارد نوید آزمایش عملی این موشک، احتمالا در خردادماه 99 را بدهیم و تاکید کنیم که بر اساس برنامه ریزی‌های جسورانه و همراه با ریسک، قرار است به جای بار آزمایشی، ماهواره «ناهید 1» با این ماهواره بر جدید به فضا پرتاب شود.

البته این پایان راه نیست و رونمایی از ماهواره بر جدید و تلاش برای نتیجه گیری در تزریق ماهواره به مدار‌های بالاتر از 500 کیلومتر، بخشی از یک نقشه بزرگ‌تر کشورمان هستند که مقدمات اجرایش نیز فراهم شده است؛ نقشه راهی برای رسیدن به مدار‌های بالاتر برای تزریق ماهواره‌های مخابراتی ویژه که می‌تواند فعالیت فضایی کشورمان را به ماجرایی سودآور برای ایران تبدیل کند و برای اجرایش به موتور‌های فضایی نیاز داشتیم که «آرش» پاسخمان به این نیاز بوده است.

درباره موتور فضایی سخن می‌گوییم که روی ماهواره‌ها نصب می‌شود تا با فعالیت آن‌ها بعد از تزریق ماهواره به مدار، ماهواره به مدار‌های بالاتر جابجا شود و کارایی هایش افزایش بیابد. موتور‌هایی که مشهورترینش «استار» آمریکایی است که به دلیل تحریم‌ها از دسترس کشورمان دور است و آرش نسخه مشابه و بومی آن است که اخیرا در کشورمان رونمایی و معرفی شده و روند توسعه اش در دستور کار قرار دارد.

آرش موتوری است که به زودی روی ماهواره‌های کشورمان نصب خواهد شد تا از تست آزمایشگاهی فراتر برود و بر اساس این دورنما، تلاش برای رساندن ماهواره بر ذوالجناح به پرتاب و استفاده از ماهواره واقعی در آن به جای بارگزاری مصنوعی، گامی در راستای مهیا کردن شرایط برای تست آرش به نظر می‌رسد.

اتفاقاتی که اگر محقق و موفق شود، ممکن است جای خالی مانده کشورمان در فضا در این سال ها، با ماهواره‌ای پیشرفته در مدار‌های بالاتر پر شود؛ ماهواره‌ای که به موتور آرش مجهز است و توانایی تغییر مداری هم دارد.