آیین‌نامه کتابخانه ملی: حذف عضویت معلولان و خانواده شهدا؟
انتشار آیین‌نامه جدید عضویت در کتابخانه ملی انتقاداتی را به همراه داشته است، در آیین‌نامه جدید دیگر خبری از عضویت معلولان، خانواده شهدا و بازنشستگان دولت مطابق شرایط گذشته نیست.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، انتشار آیین‌نامه جدید عضویت در کتابخانه ملی ایران، انتقاداتی را از سوی پژوهشگران و دانشجویان به همراه داشته است. از نظر منتقدان؛ آیین‌نامه جدید دایره مراجعه‌کنندگان به کتابخانه ملی را محدودتر ار گذشته کرده است.
از جمله تغییراتی که در آیین‌نامه جدید اعلام شده، محدود کردن دانشجویان کارشناسی ارشد متقاضی استفاده از خدمات کتابخانه است؛ بر این اساس تنها دانشجویانی در این مقطع می‌توانند از خدمات کتابخانه بهره‌مند شوند که موضوع پایان‌نامه آنها به تصویب رسیده باشد؛ در واقع دانشجویان ترم‌های پایانی کارشناسی ارشد از این پس امکان عضویت دارند. این در حالی است که در گذشته همه دانشجویان این مقاطع می‌توانستند از خدمات کتابخانه استفاده کنند، بی‌آنکه قیدی برای آنها لحاظ شده باشد.
محدود کردن تعداد دانشجویان متقاضی استفاده از کتابخانه ملی از دوره ریاست اسحاق صلاحی در دوره ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد کلید خورد. در آن زمان به‌منظور جلوگیری از تبدیل شدن کتابخانه به «قرائت‌خانه»، قرار شد دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد به بالا به عضویت کتابخانه درآیند.
از دیگر نکات قابل توجه آیین‌نامه جدید، حذف بخشی از گروه‌ها در استفاده از منابع کتابخانه است؛ بدین ترتیب اسمی از خانواده شهدا و ایثارگران (به شرط داشتن مدرک لیسانس)، بازنشستگان دولتی، معلولین جسمی و حرکتی، نابینایان و کم‌بینایان، ناشنوایان، اعضای درجه یک اهداکنندگان آثار نفیس و مخترعان نیامده است.
همچنین به نظر می‌رسد ترکیب اعضا در بخش ویژه نیز با تغییراتی همراه است. پیش از این اعضای هیئت علمی می‌توانستند از مزایای عضویت ویژه بهره‌مند شوند اما در آیین‌نامه جدید، این اعضا جزو اعضای پژوهشی ذکر شده‌اند. همچنین دیگر خبری از عضویت رؤسای فرهنگستان‌ها، مراجع تقلید، اعضای پیوسته فرهنگستان و رؤسای سابق کتابخانه ملی در این بخش نیست.
عضویت در کتابخانه ملی محدودتر شدکتابخانه ملی برای هر پژوهشگر و محققی جزو اولین انتخاب‌ها برای مراجعه است؛ با این حال طبق آیین‌نامه جدید دیگر به نویسندگان کتاب‌های علمی و تخصصی و همچنین نویسندگان مقالات ISI و علمی پژوهشی که می‌توانند از اصلی‌ترین مراجعه‌کنندگان به تالارهای کتابخانه باشند، نیز عضویت تعلق نمی‌گیرد.
دایره تغییرات اما برخلاف دایره اعضا، گسترده‌تر شده است؛ به طوری که به شرایط تمدید کارت عضویت نیز رسیده و با اما و اگرهایی همراه است. مطابق آیین نامه جدید تمدید عضویت بیش از یک سال، منوط به طرح درخواست، بررسی و موافقت کمیته عضویت و پذیرش اعلام شده است. در این‌باره آمده است: به منظور برقراری عدالت عمومی و رعایت حقوق فرهنگی و استفاده حداکثری متقاضیان از خدمات کتابخانه ملی، تمدید عضویت برای اعضای عادی، حداکثر سه سال و درخواست تمدید عضویت بیش از سه سال، منوط به بررسی و تصمیم کمیته عضویت و پذیرش خواهد بود.
مشخص نیست منظور از "کمیته عضویت" همان "بخش عضویت" است که در آین‌نامه قبل عنوان شده بود یا کمیته‌ای تازه‌تأسیس متشکل از اعضای مختلف است.
منتقدان آیین‌نامه جدید معتقدند این آیین‌نامه بخشی از اساس‌نامه کتابخانه ملی را نقض می‌کند، آنجا که درباره اهداف تأسیس آمده است: «اتخاذ تدابیر و اخذ تصمیمات لازم برای صحت، سهولت و سرعت امر تحقیق و مطالعه در همه زمینه ها به منظور اعتلای فرهنگ ملی و انجام تحقیقات مربوطه».
کتابخانه ملی سال گذشته با محدودتر کردن شیفت شب خبرساز شد. در حالی که تعداد قابل توجهی از پژوهشگران و دانشجویان به این محدودیت اعتراض داشتند، مسئولان کتابخانه بعد از گذشت چندماه، عدم استقبال از شیفت شب بعد از ساعت 12 شب، وجود مشکلات امنیتی و هزینه تحمیلی را دلیل محدود کردن آن اعلام کرده و تأکید داشتند که رسالت اصلی کتابخانه ملی، تأمین منابع برای تحقیق و پژوهش است که حالا به نظر می‌رسد آیین‌نامه جدید، تا حدودی از این رسالت دور شده است.
در روزهای گذشته انتشار آیین‌نامه جدید بازتاب خبری در رسانه‌های مختلف داشت، اما کتابخانه ملی تاکنون به آن و انتقاد منتقدان واکنشی نشان نداده است. کتابخانه ملی به عنوان کتابخانه مادر، همواره جزو اولین انتخاب پژوهشگران و دانشجویان بوده و هست. محدود کردن شرایط عضوگیری و غربال افرادی که مشتاق بهره‌مندی از گنجینه کتابخانه ملی هستند، با اهداف راه‌اندازی این مرکز فرهنگی مغایرت دارد و در تضاد است.
خبرگزاری تسنیم آماده انتشار توضیحات مسئولان کتابخانه ملی در واکنش به انتقاد مراجعه‌کنندگان است.