اختصاص 50 درصد بودجه به تحقیقات پایه و بنیادی
به گزارش خبرگزاری اقتصاد ایران به نقل از فرهنگستان علوم، علی‌محمد سلطانی، رئیس بنیاد ملی علم ایران در یازدهمین دوره جایزه ابوریحان بیرونی در سخنانی به تشریح فعالیت‌ها و برنامه‌های بنیاد در راستای تقویت علوم پایه پرداخت و بر لزوم «سرمایه‌گذاری روی ریشه‌های علمی کشور» تأکید کرد.
سلطانی گفت: بنیاد ملی علم ایران یکی از اصلی‌ترین مأموریت‌هایش را حمایت از علوم پایه قرار داده است؛ چرا که علوم پایه ریشه درخت توسعه علمی و فناوری است و اگر ریشه را تقویت نکنیم، برگ‌ها و میوه‌های دانش در آینده آسیب می‌بینند.
به گفته رئیس بنیاد، بر اساس مصوبه، هدف‌گذاری شده است که 50 درصد از بودجه بنیاد به تحقیقات پایه و بنیادی اختصاص یابد.
وی د ر خصوص آمار دوره‌ای عملکرد بنیاد گفت: در دوره کنونی حدود 24 درصد از تعداد طرح‌های دریافتی بنیاد و حدود 30 درصد از اعتبارات بنیاد به علوم پایه اختصاص دارد.
به گفته وی، برخی آمار مربوط به سال 1403 نشان می‌دهد سهم اعتبارات علوم پایه در آن سال حدود 36 درصد بوده است. نرخ پذیرش طرح‌های علوم پایه در بنیاد نیز در سخنان او نزدیک به 40 درصد عنوان شد.
سلطانی تصریح کرد که این سهم‌ها «در حال افزایشزن» هستند و بنیاد برنامه‌ریزی و زمان‌بندی روشنی برای رسیدن به سهم هدف (50 درصد) دارد.
وی درباره سازوکارهای حمایتی بنیاد گفت: برنامه‌ها در دو رکن اصلی اجرا می‌شود: اول پذیرش مستمر طرح‌ها به‌صورت عمومی و داوری‌شده که لازم است طرح‌ها نوآوری و کیفیت علمی داشته باشند و دوم فراخوان‌های هدفمند که موضوعات آن بر اساس اسناد بالادستی و سیاست‌های کلان کشور تعیین می‌شود.
سلطانی افزود: حدود 80 درصد از حمایت‌های بنیاد به صورت فراخوان‌های هدفمند توزیع می‌شود و سهم باقیمانده صرف حمایت‌های عمومی‌تر می‌شود.
حمایت از پژوهشگران جوان؛ رساله دکتری و پسادکتری
وی تصریح کرد: در سال 1403 تعداد 358 درخواست رساله دکتری ثبت شده که «نرخ پذیرش نزدیک به 55 درصد» داشته است. در همان دوره 426 درخواست پسادکتری نیز مورد تصویب قرار گرفته است. مبلغ کل مصوب برای هر رساله دکتری 288 میلیون تومان برای مدت 24 ماه (معادل ماهیانه 12 میلیون تومان) به عنوان کمک هزینه رساله دکتری درنظر گرفته شده است. برای پژوهشگر پسادکتری نیز مبلغ کل 288 میلیون تومان برای مدت 12 ماه (معادل ماهیانه 24 میلیون تومان) نیز تعیین شده است.
سلطانی با اذعان به اینکه این ارقام «هم‌اکنون برای دانشجویان کمک‌هزینه هستند و هنوز کافی نیستند»، گفت: بنیاد درصدد افزایش و بهبود شرایط پرداخت و سرعت تخصیص است.
زمان‌بندی و تسهیل فرآیندها
رئیس بنیاد، زمان متوسط از ارسال طرح تا تعیین تکلیف را «حدود 90 روز» اعلام کرد و افزود: بنیاد تلاش می‌کند این زمان را با مکانیزم‌های جدید کاهش دهد تا پاسخگویی و دسترسی سریع‌تر شود.
سلطانی گفت: بنیاد پروژه‌های «حرکت در مرز دانش» را برای اساتیدی که دارای نظریه‌پردازی و مقالات برجسته بین‌المللی هستند اجرا کرده و از آنها دعوت به مشارکت می‌کند تا طرح‌هایی تعریف شود که مرزهای دانش را جابه‌جا کند.
وی با بیان اینکه برای برخی از رشته‌ها مانند کوانتوم، توان پشتیبانی مالی تا سقف 4 میلیارد تومان برای پروژه‌ها پیش‌بینی شده است، گفت: منابع این حمایت می‌تواند هزینه‌های سفر بین‌المللی دانشجویان، تجهیزات و مواد مصرفی، و بخشی برای اعضای تیم پژوهشی را پوشش دهد.
ترویج علم: «شب علم» و رویدادهای دانشگاهی
سلطانی گفت: از دیگر برنامه‌های مورد اشاره، راه‌اندازی و توسعه رویداد «شب علم» است که طی دو سال اخیر آغاز شده و با هدف انتقال مفاهیم پایه علمی به عموم مردم در دانشگاه‌ها برگزار می‌شود. نخستین رویداد سال تحصیلی جدید در دانشگاه دامغان برگزار شده و برنامه‌هایی در دانشگاه صنعتی شاهرود و دیگر دانشگاه‌ها تا پایان سال جاری برنامه‌ریزی شده است.
به گفته وی، استقبال مردمی و دانشگاه‌ها از این برنامه‌ها «خوب و امیدوارکننده» بوده است.
بر اساس اظهارات رئیس بنیاد، بودجه سال جاری بنیاد حدود 145 میلیارد تومان است.
وی همچنین به کمک‌ها و تسهیلات معاونت‌های مرتبط اشاره و رقمی در حدود 600 میلیارد تومان را مربوط به بودجه 1404 و حمایت‌های معاونت‌ها ذکر کرد.
درخواست برای تکریم دانشمندان و همکاری بین‌المللی
سلطانی ضمن اشاره به مأموریت بنیاد در «پژوهش، توسعه علمی و ارائه راهکار برای حل مسائل کشور»، بر ضرورت تکریم دانشمندان، توسعه همکاری‌های بین‌المللی و ایجاد انگیزه برای پژوهش‌های حل‌مسأله تأکید کرد و گفت: بنیاد در پی پر کردن خلأ‌های پژوهشی و ارتقای جایگاه علمی کشور در سطح بین‌الملل است.
مشوق ویژه برای برگزیدگان جشنواره ابوریحان
رئیس بنیاد اعلام کرد بر اساس مصوبه شورای بنیاد به برگزیدگان جشنواره ابوریحان حمایت مالی ویژه‌ای معادل تا یک و نیم برابر (1.5 برابر) حمایت‌های استاندارد بنیاد» تخصیص خواهد یافت. وی برای شفافیت مثال زد: اگر طرحی معمولی در بنیاد 300 میلیون تومان حمایت می‌گرفت، در صورت همکاری بین‌المللی می‌تواند تا 120 میلیون تومان افزایش یابد و در حوزه‌هایی مانند کوانتوم سقف حمایت تا 4 میلیارد تومان خواهد رسید.