بحران خاموش ناوگان اتوبوسرانی

طبق این آمار که توسط خبرگزاری مهر منتشر شده است، سواری‌ها با 108 هزار و 856 دستگاه با سهم 84درصدی، بیشترین سهم را در این طرح داشته‌اند و پس از آن وانت‌ها با 8 هزار و 663 دستگاه قرار دارند. همچنین در این بازه زمانی چهارهزار و 597دستگاه کامیونت از رده خارج شده است. با این‌حال در بخش‌های دیگری شاهد هستیم که خروج فرسوده‌ها با سرعت بسیار کندی انجام شده و جایگزینی مناسبی هم وجود ندارد.

نمونه تمام‌عیار آن اتوبوس‌ها هستند که کشور نه تنها به‌شدت در حوزه اتوبوس کمبود دارد، بلکه آنهایی هم که در جاده‌ها و خیابان‌ها تردد دارند از فرط فرسودگی خطرات زیادی را برای شهروندان ایجاد می‌کنند. تنها نگاهی به اخبار چندماه گذشته کافی است تا با چندین مورد تصادف اتوبوس‌های بین‌شهری که عموما نیز دلیل آن نقص فنی و فرسودگی ناوگان است، مواجه شوید.

طبق آمار منتشره، در سراسر کشور 41‌میلیون و 206 هزار و 148 دستگاه خودرو در حال تردد هستند که از این تعداد، 22‌میلیون و 102 هزار و 140 دستگاه فرسوده هستند. از بین خودروهای درحال تردد در کشور، 65 هزار و 703 اتوبوس وجود دارد که 59 هزار و 762 اتوبوس دستگاه از آنها فرسوده است. به عبارت دیگر تنها 9 درصد از اتوبوس‌هایی که در کشور تردد می‌کنند فرسوده نیستند و 91درصد باقی مشمول فرسودگی می‌شوند.

در چنین شرایطی است که از ابتدای سال جاری تا دهم آبان‌ماه تنها 907 دستگاه اتوبوس از رده خارج شده‌اند که شامل تنها 1.5درصد از کل اتوبوس‌های فرسوده‌ای است که در جاده‌های کشور تردد دارند. از طرف دیگر همین اتوبوس‌هایی که از رده خارج شده‌اند نیز جایگزین نشده‌اند. در واقع دو راه بیشتر برای جایگزینی این خودروها نمی‌توان متصور بود؛ یا جایگزین آنها باید وارد شود، یا تولید. اما در هیچ از این دو راه چندان موفقیتی دیده نمی‌شود. طبق آخرین آماری که وزارت صمت از تولید 6ماهه انواع خودرو ارائه داده است،

در نیمه ابتدایی امسال 383 دستگاه اتوبوس در کشور تولید شده‌است. این در شرایطی است که تولید اتوبوس در 6 ماهه سال گذشته به 444 دستگاه می‌رسید. بنابراین تولید اتوبوس نسبت به مدت زمان یاد شده در سال گذشته حتی با افت 13.7 درصدی مواجه بوده است. به عبارت دیگر در مقابل 901 دستگاه اتوبوسی که از ابتدای سال‌جاری تاکنون اسقاط شده‌اند تنها 383 دستگاه از طریق تولید داخلی جایگزین شده‌اند. مسیر واردات نیز تقریبا بسته است و خبری از واردات اتوبوس نیست.

این در حالی است که گاه‌به‌گاه شاهد اظهارنظر و وعده‌ای از طرف سیاستگذاران در مورد واردات اتوبوس هستیم. آخرین طرحی که در این راستا وجود داشت، طرح واردات دوهزار اتوبوس بین‌شهری برای اربعین بود. این طرح توسط هیات وزیران در تاریخ 16 اردیبهشت 1403 تصویب شد و با نامه‌ای در تاریخ 6 خرداد 1403 به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ شد اما تاکنون هیچ‌کدام از این اتوبوس‌ها وارد کشور نشده‌اند. تنها به گفته مهدی خضری، معاون حمل‌ونقل سازمان راهداری برای هزار و 200 دستگاه از آنها ثبت‌سفارش انجام شده است. اما در مورد برخی دیگر از خودروهای اسقاط‌شده، شاهد هستیم که تولید داخلی توانسته تعداد خودروهای اسقاط شده را پوشش دهد.

یکی از این گروه‌ها، کامیونت، کامیون و کشنده است که از ابتدای سال تا دهم آبان ماه پنج‌هزار و 21 دستگاه از آنها اسقاط شده‌اند، این در شرایطی است که تولید 6ماهه آنها به 12‌هزار و 342دستگاه می‌رسید. البته باید توجه داشت که تعداد فرسوده‌های این گروه نیز بیش از 294 هزار دستگاه است که رقم بسیار بالایی است.