بحران مهارت در سایه مدرک؛ وقتی آموزش به اشتغال نمی‌رسد
در حالی‌که میلیون‌ها جوان تحصیل‌کرده وارد بازار کار می‌شوند، نبود مهارت‌های کاربردی و فاصله عمیق میان آموزش و نیازهای صنعت، اشتغال را برای آنان دشوار کرده است.
به گزارش خبرنگاراقتصادی خبرگزاری تسنیم, در حال حاضر کشور با یک تناقض بزرگ مواجه است، نیروی انسانی فراوان دارد، اما بازار کار از کمبود نیروی ماهر رنج می‌برد. این شکاف خطرناک میان عرضه و تقاضای واقعی مهارت، نه‌تنها فرصت‌های شغلی را از بین برده، بلکه به یکی از موانع اصلی توسعه اقتصادی کشور تبدیل شده است.
مهارت، حلقه مفقوده توسعه ایران است. غلامحسین محمدی، معاون وزیر تعاون و رئیس سازمان آموزش فنی‌وحرفه‌ای، معتقد است که سه عامل اصلی نوسانات قیمت مواد اولیه، کمبود سرمایه و کمبود نیروی کار ماهربزرگ‌ترین موانع رشد کسب‌وکارها در ایران هستند. از این میان، فقر مهارتی، به گفته او، به یک بحران عمیق و ساختاری تبدیل شده که بازار کار را فلج کرده است.
زنجیره ناقص آموزش تا اشتغال؛ چرا بازار کار از مهارت تهی است؟برخلاف گسترش کمی نظام آموزش عالی، آمارها نشان می‌دهد که فقط 45درصد آموزش‌های مهارتی با نیاز واقعی بازار کار همخوانی دارد و کمتر از نیمی از این آموزش‌ها به اشتغال منجر می‌شوند. این آمارهای تکان‌دهنده بیانگر یک واقعیت تلخ هستند: آموزش‌های ما، نه به کار می‌آیند و نه به کار منتهی می‌شوند. یکی دیگر از بحران‌های موجود، عدم تطابق جغرافیایی میان مهارت و فرصت شغلی است. در برخی استان‌ها، نیروی ماهر وجود دارد، اما بازار کار مناسب برای آن‌ها شکل نگرفته یا دسترسی به فرصت‌های شغلی محدود است. در نقطه مقابل، برخی مناطق با کمبود شدید نیروی فنی و کاردان مواجه‌اند، اما زیرساخت مهارتی لازم وجود ندارد.
محمدی با انتقاد از ساختار آموزش رسمی در کشور، می‌گوید که آموزش‌های تئوریک بی‌ارتباط با بازار کار، سال‌ها وقت و انرژی مردم را گرفته‌اند، بی‌آنکه راهی به اشتغال باز کنند. به گفته او، مدل‌هایی مانند "آموزش دوگانه" که ترکیبی از کلاس درس و تجربه عملی در محیط واقعی کار هستند، می‌توانند این شکاف را پر کنند. اما بازار کار نیز بی‌تقصیر نیست. دستمزدهای پایین و غیرمنصفانه، انگیزه نیروهای ماهر را برای باقی ماندن در حرفه خود کاهش داده و بسیاری از آنان را به مهاجرت یا فعالیت در مشاغل غیرمرتبط سوق داده است. همین چرخه معیوب، انگیزه برای مهارت‌آموزی را نیز تضعیف می‌کند.
راهکارها؛ از دیجیتال تا کارآفرینی
در پاسخ به این بحران، رئیس سازمان فنی‌وحرفه‌ای چند پیشنهاد مشخص ارائه داده است: اتصال سامانه‌های اطلاعاتی کارجویان، کارفرمایان و نهادهای آموزشی برای شناسایی نیازهای واقعی و کاهش سردرگمی بازار کار؛ توسعه آموزش‌های دیجیتال و تربیت 500هزار نیروی ماهر در حوزه اقتصاد دیجیتال در برنامه هفتم توسعه؛ اجرای طرح "کارافن" برای هدایت 50هزار نفر در زنجیره آموزش، تولید، برندینگ و فروش و تغییر نقش سازمان آموزش فنی‌وحرفه‌ای از تصدی‌گری به تنظیم‌گری، با هدف تقویت ارتباط صنعت و آموزش.
چرا مهارت‌آموزی حیاتی است؟
مهارت نه‌تنها پیش‌نیاز اشتغال پایدار است، بلکه زیرساخت رشد تولید، بهره‌وری و عدالت اقتصادی نیز به شمار می‌رود. در جهانی که فناوری و اقتصاد دیجیتال با سرعت در حال تحول است، کشوری که نتواند نیروی انسانی ماهر تربیت کند، از رقابت منطقه‌ای و جهانی باز می‌ماند.
تا زمانی‌که سیاست‌گذاری‌ها صرفاً بر مدرک‌گرایی استوار باشد و آموزش مهارتی در حاشیه قرار گیرد، بحران اشتغال جوانان ادامه خواهد داشت. وقت آن رسیده که مهارت به اندازه مدرک جدی گرفته شود؛ چرا که هیچ توسعه‌ای بدون نیروی کار ماهر امکان‌پذیر نیست.