برنامه «کتاب‌باز» سروش صحت مهم‌ترین اقدام صداوسیما در جهت آرمان کتاب‌خوانی بود / کتاب را نبازیم!
این روزها نقل حذف دو مجری محبوب از سازمان صداوسیما نقل زبان دلسوزان این سازمان و علاقه‌مندان فرهنگ و هنر و رسانه است. احتمال این‌که هر دوی این حرف و سخن‌ها تنها مشتی شایعه باشند کم نیست.
رسالت: این روزها نقل حذف دو مجری محبوب از سازمان صداوسیما نقل زبان دلسوزان این سازمان و علاقه‌مندان فرهنگ و هنر و رسانه است. احتمال این‌که هر دوی این حرف و سخن‌ها تنها مشتی شایعه باشند کم نیست. همان‌گونه که المیرا شریفی، یکی از این دو مجری، علت غیبت خود از پیش روی دوربین را آماده شدن برای دکتری عنوان کرده است. اما این دو شخصیت آن‌قدر عملکرد برجسته‌ای داشتند که تقدیر به عمل آوردن از آنان نباید تنها پس از کنار گذاشته شدن آن‌ها باشد. از سوی دیگر می‌توان درصدی هم برای احتمال واقعیت داشتن این شایعات قائل شد! هرچند که مدیر شبکه نسیم تلویحا کنار گذاشته شدن سروش صحت، مجری دیگری که شایعه حذف او مطرح‌شده را رد کرده باشد. واقعیت این است که «کتاب باز» به معنای واقعی کلمه موفق بود. در این برنامه توسط سروش صحت تیمی در کنار هم چیده شده بود، که مانند یک پازل منسجم و چفت بود و می‌توانست طعم شیرین کتاب را به مخاطب بچشاند. گویی ایده صحت این بوده که به جای این‌که مدام سرانه پایین مطالعه و کتاب گریزی را همچون چماقی بر سر مخاطب بکوبیم، بکوشیم خودمان برای او تبدیل به مطالعه شویم! هیچ‌چیز مثل مطالعه نمی‌تواند مشوق مطالعه باشد؛ هیچ آدمی هم از بطن مادر اهل کتاب پا به این دنیا نگذاشته بلکه حتما در نقطه‌ای از زندگی، طعم شیرین کتاب را زیر زبان خود مزه مزه کرده و با کتاب عقد اخوت بسته. حال اگر برنامه‌ای بتواند درزمانی کوتاه این طعم را زیر زبان مخاطب بیاورد، می‌تواند آغازگر رابطه او با کتاب شود. برای این کار نباید درباره کتاب سخن بگوییم؛ بلکه باید «از» کتاب درباره زندگی سخن بگوییم. درباره رنج، درباره سوگ، درباره خوشبختی، درباره عشق، درباره کار، درباره زندگی، درباره احساس و درباره آدم‌ها. گویی صحت با خودش گفته اصلا فرض کن مخاطبت تا آخر عمر کتابی به دست نخواهد گرفت، تو کاری کن که دستکم از راه دیدن و شنیدن یک برنامه تلویزیونی، از این لذت در زندگی خود محروم نشود. نتیجه هم همین شد. همه به این فکر می‌کنند که چگونه مردم را از پای اینستاگرام بلند کنند و پای کتاب بنشانند؛ اما صحت کتاب را لا به لای پست‌های اینستاگرام جا داد. او برای کتاب لابه‌لای انبوه محتوای اینستاگرامی راه باز کرد. کلیپ‌های مجتبی شکوری و اردشیر رستمی، سهم خوبی در محتوایی که در فضای مجازی بین مردم دست‌به‌دست می‌شود دارند. برای این کار باید هم عاشق کتاب باشی و هم عاشق مردم؛ به بیان بهتر، باید خودت را خادم مردم بدانی. اینجاست که انگ روشنفکری از دامن صحت پاک می‌شود؛ چون روشنفکر می‌تواند عاشق کتاب باشد، حتی می‌تواند مردمش را دوست بدارد، اما او خود را به این سادگی‌ها خادم مردم نمی‌بیند و موضع از بالا به پایین خود نسبت به آن‌ها را غالبا حفظ می‌کند. ازاین‌جهت بحث روشنفکری را مطرح کردیم که از سوی یک روزنامه‌نگار علت اختلاف صداوسیما با صحت، این است که او روشنفکر قلمداد شده است. کتاب‌باز را حتی اگر برنامه‌ای روشنفکری بدانیم، پس باید بدانیم که این بهترین و موجه‌ترین چهره روشنفکری است و اگر جایی قرار است با روشنفکری کنار بیاییم، درست همین‌جاست! هرچند نمی‌توان این برنامه را روشنفکرانه دانست؛ حضور مسعود فراستی به‌عنوان دشمن سرسخت مسلک و مشرب روشنفکری برای این ادعا کافی است. از برنامه به‌واقع روشنفکری که حافظ، سعدی، بیهقی، شاهنامه و اخوان که گنجینه‌های سنت ما هستند درنمی‌آید. در برنامه روشنفکری برای مجتبی شکوری که برای بهتر شدن زندگی مردم نفس بزند جایی نخواهد بود و همچنین نویسنده اصیل و مردم‌دوست و فرهنگ‌شناسی مثل احسان عبدی‌پور راهی به آن نخواهد داشت. کسی مثل عبدی‌پور از کنه مردمش بیرون آمده و برای سنجش روشنفکری، شاغولی بهتر از مردمی بودن وجود ندارد. همچنین در برنامه روشنفکری یامین‌پور و محمدحسن روزی‌طلب و افشین علا و حامد عسکری و مسعود ده‌نمکی و یوسفعلی میرشکاک چه می‌کنند؟ باید پذیرفت که صحت با خود عهد کرد در راه کتاب، هیچ مرزبندی‌ای را به رسمیت نشناسد و انسان فرهیخته‌ای را به دلایلی همچون پایگاه اجتماعی و سیاسی کنار نگذارد. در عین حال او همواره بی حاشیگی خود را نیز حفظ کرد. البته ما نمی‌دانیم این اتهام روشنفکری به صحت، تا چه اندازه صحت دارد. مبنای ما یادداشت سید عبدالجواد موسوی است با عنوان «وقتی سروش صحت روشنفکر می‌شود» در «سینماسینما». او نوشته: «گیر داده‌اند به سروش صحت و باز آن‌طور که دوستان می‌گویند سروش صحت متهم است به روشنفکری و دوستان می‌خواهند به‌جای ایشان کسی مثل آقای یامین‌پور را جایگزین کنند که در زمره نیروهای ارزشی محسوب می‌شود. من یک‌بار در برنامه «کتاب‌باز» حضور پیداکرده‌ام و علاوه بر این چند باری هم برنامه‌های آقای سروش را دیده‌ام. از خیلی‌هایی که به تلویزیون علاقه چندانی ندارند بارها و بارها شنیده‌ام که برنامه «کتاب‌باز» را دنبال می‌کنند و باز از قول همان‌ها شنیده‌ام که نقطه قوت برنامه را حضور صمیمی سروش صحت می‌دانند. چند تن از دوستان من هم در این برنامه شرکت داشته‌اند. بااین‌حال تا به امروز نشنیده‌ام کسی سروش صحت را روشنفکر خطاب کند. احتمالا منظور دوستان از روشنفکر در این مورد خاص گرایش‌های سیاسی و فرهنگی سروش صحت باشد اما تا آن‌جا که من دیده‌ام و شناختی که از سروش صحت دارم این حرف‌ها در مورد او بی‌ربط است. سروش پیگیر مسائل فرهنگی است و برخلاف خیلی‌ها مسائل فرهنگی را از دریچه سیاست نگاه نمی‌کند و درست به همین دلیل است که با بسیاری از اهالی فرهنگ نشست‌وبرخاست دارد و در مواجهه با فعالان فرهنگی از طیف‌های مختلف یکسان عمل می‌کند. در همین برنامه «کتاب‌باز» تعداد دوستانی که در اردوگاه ارزشی‌ها تعریف می‌شوند کم نبوده و سروش در مواجهه با تمامی آن‌ها ادب و انصاف را رعایت کرده است.» در پایان با وجود سخنان آقای خوشرو مدیر شبکه نسیم، باید خوشبین بود این حذف بی‌دلیل و توجیه را بعید دانست. محمدرضا خوشرو در گفت‌وگویی با ایسنا درباره علت تعطیلی «کتاب باز» با اجرای سروش صحت و بازگشت این برنامه به آنتن، گفت: طبیعتا همه برندها و برنامه‌های پرمخاطب سازمان سرمایه‌های صداوسیما هستند که هم برای حفظشان برنامه‌ریزی خواهد شد و هم برای ارتقا فرمی و محتوایی‌شان. اتاق فکرهایی در شبکه وجود دارند که تأملات را انجام می‌دهند که چگونه فرم و محتوای برنامه ارتقا پیدا کند تا در این دوره جدید که در سازمان هستیم هم کیفیت برنامه بهتر شود و هم از لحاظ محتوایی متفاوت‌تر باشد. این تأخیرها و تأملات به این دلیل است و هیچ اتفاقی برای هیچ‌کدام از برندهای سازمان به‌ویژه برنامه «کتاب‌باز» در شبکه نسیم نیفتاده است. مدیر شبکه نسیم توضیح داد: برنامه «کتاب‌باز» به جهت این‌که فصل گذشته 220 قسمت نفس‌گیر را داشته در حال حاضر در دوره استراحت به سر می‌برد. حال در این تایم استراحت، اتفاقاتی هم در سازمان صداوسیما افتاده مبنی بر دوره تحول محتوایی که آن را در پیش داریم. خوشرو درباره همکاری این شبکه با سروش صحت نیز توضیح داد: یک برنامه، مجموعه‌ای از عوامل را شامل می‌شود. آقای صحت هم در چند فصل از برنامه حضور داشتند و زحمات زیادی کشیدند و در حال حاضر نیز در فضای آثار نمایشی مشغول کار هستند. ایشان از سرمایه‌های تلویزیون و سینما هستند و از نظر حضور شخص ایشان مشکلی نیست؛ بلکه بحث به لحاظ فرمی و محتوایی است که بررسی‌هایی اتفاق می افتد که بتوانیم برنامه را با کیفیت بیشتر و محتوای غنی‌تر تولید کنیم. بر این اساس همه عناصر برنامه‌سازی در این تأملاتی که در اتاق فکر صورت می‌گیرد، مورد ارزیابی قرار می‌گیرند که چگونه این برنامه بهتر از قبل ادامه پیدا کند. او در پایان با تأکید بر تداوم برنامه «کتاب‌باز» در شبکه نسیم، تأکید کرد: برنامه «کتاب‌باز» مجموعه‌ای از عناصر را دارد که مجری یکی از آن عناصر است. قطعا با همکاری تیم تولید و عناصر فعلی برنامه، بررسی و ارتقا‌ها صورت خواهد گرفت. بررسی هم این‌گونه نیست که گروه دیگری آن را انجام دهند، بلکه با یک تعامل مشترک و توسط خود گروه این اتفاق خواهد افتاد.