تخطی؛ مرز باریک میان قانون و اخلاق

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، فیلم کوتاه «تخطی» ساخته‌ی میکاییل دیانی، از آن فیلم‌هایی است که با زمان کوتاهش، سؤالات بزرگی طرح می‌کند و مسئله‌ای جدی دارد. فیلم درباره‌ی مأمور پلیسی است که از یک سو در برابر قانون و از سوی دیگر در مواجهه با وجدانش قرار می‌گیرد. او می‌داند قانون برای مقابله با خفت‌گیرها و تأمین امنیت مردم کافی و بازدارنده نیست و وقتی در عمل می‌بیند قانون نمی‌تواند جلوی تکرار خشونت را بگیرد، تصمیم می‌گیرد خودش دست به کار شود و اقدامی می‌کند که می‌داند برایش هزینه دارد.

مأمور در ظاهر دارد قانون را زیر پا می‌گذارد، اما در واقع از روح عدالت دفاع می‌کند. او به ما یادآوری می‌کند که همیشه بین «قانون» و «عدالت» علامت مساوی نیست. قانون برای نظم ساخته شده، اما عدالت برای احقاق حقوق انسان! و وقتی قانون از انسان و واقعیت زندگی فاصله می‌گیرد، اخلاق وارد میدان می‌شود. آن‌چه این مأمور انجام می‌دهد، شاید «تخطی» از قانون باشد، اما در واقع، نوعی وفاداری به وجدان و مسئولیت انسانی است.

فیلم در دل همین تضاد حرکت می‌کند: آیا برای رسیدن به عدالت، گاهی باید از قانون عبور کرد؟ این پرسش، تنها یک بحث نظری نیست. در جامعه‌ای که قانون و مجازات‌ها نتوانستند یکدیگر را تکمیل کنند، وجدان فردی چطور باید عمل کند؟ آیا مأمور پلیس، حق دارد دست به تصمیمی بزند که از نظر قانون نادرست است اما از نظر اخلاقی درست؟ «تخطی» این پرسش را بی‌پاسخ نمی‌گذارد، و رفتارش باعث تحسین مخاطب - به عنوان شهروندان نیازمند امنیت می شود - و البته این سوال را در ذهن مخاطب ماندگار می‌کند.

اما فیلم همچنان که به اهداف معنایی بالا فکر می‌کند، درگیر کلیشه‌سازی و شعار هم می‌شود و در واقع این نگاه شعاری گاهی اثر را به سمت کلیشه می‌برد.

یکی از نکات دیگر فیلم، بازیگردانی است. در فیلم کوتاه، فرصت زیادی برای معرفی شخصیت وجود ندارد، اما شخصیت‌پردازی مامور داستان به درستی اتفاق افتاده است. نگاه‌ها و سکوت‌های او بیشتر از دیالوگ‌ها حرف می‌زنند و در لحظه‌های لازم برونگرا و پر تتلاطم است.

میکاییل دیانی پیش‌تر با فیلم «مدیر مدرسه» توانسته بود در جشنواره‌ها توجه زیادی جلب کند و حالا در «تخطی» نشان می‌دهد که دغدغه‌ی اصلی‌اش، پرداختن به انسان در دل ساختارهای ناکارآمد یا ناکافی است. او سراغ سوژه‌ای می‌رود که هم اجتماعی است و هم اخلاقی؛ هم ملموس است و هم فلسفی.

در نهایت، «تخطی» فقط روایت یک مأمور سرکش نیست؛ آیینه‌ای است از موقعیت انسان امروز، که میان قانون ناکافی و تعهد اخلاقی گیر کرده است. فیلم می‌گوید اگر قانون نتواند عدالت را برقرار کند، شاید گاهی ناگزیر باید تخطی کرد تخطی نه از سر عصیان، بلکه از سر مسئولیت!