جلوگیری از تکرار فجایع تاریخی با هجو روحیه رضاخانی و استعمارزدگی

تقی شجاعی می‌گوید همان‌طور که استعمار از شکلی به شکل دیگر تغییر می‌یابد و از بین نمی‌رود، روحیات رضاخانی و استعمارزدگی نیز همواره در برخی از انسان‌ها وجود دارد و به جامعه آسیب می‌زند.

تقی شجاعی، نویسنده کتاب «پادشاه کرایه‌ای» در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، درباره موضوع این کتاب گفت: «پادشاه کرایه‌ای» روایتی طنزگونه است از زندگی رضاخان از زمان تولد تا مرگ که به‌طور ضمنی بخش‌های مهمی از تاریخ معاصر و استعمار و استعمارزدگی در ایران را برای مخاطب با زبانی ساده و صمیمی به تصویر می‌کشد.

او درخصوص اینکه چرا تاریخ را در قالب یک داستان طنز ارائه داده است، بیان کرد: برای آنکه فکر می‌کنم تاریخ، علم فرار و خشکی است و معمولا مخاطب نوجوان حوصله خواندن حوادث پیچیده و متنوع تاریخی را ندارد. وقتی این کثرت حوادث با چاشنی طنز همراه می‌شوند، هم فهم آن‌ها ساده‌تر می‌شود و هم بیشتر در ذهن مخاطب می‌ماند و با استقبال بیشتری نیز مواجه می‌شود.

این نویسنده درباره ظرفیت طنزنویسی وقایع تاریخی و همچنین، نگاه طنزآمیز به وقایع تلخ تاریخ این‌طور توضیح داد: از نظر من به‌جز بخش‌هایی از تاریخ که مرتبط با رویدادهای قدسی و زندگی ائمه معصومین (ع) هستند، عمده بخش‌های تاریخ را می‌توان از نگاه طنز روایت کرد.

او افزود: همین کتاب «پادشاه کرایه‌ای»، تلخ‌ترین وقایع تاریخ معاصر مثل مرگ میلیون‌ها نفر در جنگ جهانی اول و دوم یا کشتار فجیع مردم توسط رضاخان و نوچه‌هایش یا حراج سرمایه‌های وطن به استعمار را کاملا از دوربین طنز روایت کرده و مخاطب را به خنده‌های تلخ و عصبی وامی‌دارد.

شجاعی در تعریف طنز درست و اصول و قواعدی که برای نگارش آن باید رعایت شود، عنوان کرد: طنز درست، طنزی است که حرفی برای گفتن دارد و صرفا به هر ترفندی متوسل نمی‌شود و به هر زوری شده نمی‌خواهد مخاطب را بخنداند. طنز درست از تک‌تک وقایع و حوادثی که روایت می‌کند هدفی دارد. برای مخاطبش احترام قائل است و سعی می‌کند در بیان درد یا افزایش معرفت در جامعه سهیم باشد. طنز درست از هنرها و مهارت‌های طنزنویسی برای انتقال پیامی درخور بهره می‌برد.

او در پاسخ به این سؤال که «طنزی که نقدی هم به سوژه وارد کند، مخاطب‌پسند است. تا چه حد می‌توان داستان طنز را با نگاه انتقادی نوشت که نوجوان هم بپسندد و آن را پس نزند؟»، بیان کرد: طنز یک سری قواعد دارد که اگر آن ترفندها به‌درستی رعایت شوند، آن نگاه انتقادی به‌طور ضمنی در روایت منتقل می‌شود. ترفندهایی مثل اغراق، بزرگ‌نمایی، هجو، دست‌کم‌گیری و... اگر در جای صحیح و به‌اندازه استفاده شوند، مخاطب از آن استقبال می‌کند و نقد مورد نظر هم به‌خوبی صورت می‌گیرد. مثلا وقتی می‌گوییم رضاخان به‌دنبال اقتصاد بدون نفت بود و برای همین پول نفت را در حساب خودش می‌ریخت و خرج مملکت نمی‌کرد، مخاطب ضمن خنده، نقد اساسی را که به مملکت‌داریِ این موجود بیان شده درمی‌یابد و برایش جذاب هم است.

تقی شجاعی درباره داستان طنزآمیزی که خودش بسیار دوست دارد و از آن الگو گرفته است، گفت: من قلم کنایه‌دار مارک تواین در کتاب «غریبه‌ای در قصر» و همچنین، برخی کتاب‌های آقای محمدعلی علومی را دوست دارم؛ اما در حد توان سعی می‌کنم نوشته‌هایم امضای خودم را داشته باشند.

نویسنده کتاب «پادشاه کرایه‌ای» با اشاره به اینکه باز هم تاریخ را طنازانه برای نوجوانان روایت خواهد کرد، توضیح داد: اگر خدا بخواهد و همتم ته نکشد، دوست دارم درباره اوضاع حکومت پهلوی دوم هم که در گذر زمان دچار تحریف و فراموشی شده بنویسم.

او افزود: همه بخش‌های تاریخ که در آن سرزمین ما با استعمار سروکار داشته، ارزش پرداخت طنازانه را دارند و به‌نظرم برای تصمیمات و جهت‌گیری‌های ما در حال و آینده این سرزمین، اثرگذار هستند. این یک نکته کلیدی در همه ادوار تاریخ است که همان‌طور که استعمار از شکلی به شکل دیگر تغییر می‌یابد و از بین نمی‌رود، روحیات رضاخانی و استعمارزدگی نیز همواره در برخی از انسان‌ها وجود دارد و به جامعه آسیب می‌زند. با هجو این روحیه در بستر روایت‌های درست از عبرت‌های تاریخی، می‌توان جلوی تکرار فاجعه‌های تاریخی را گرفت.

گفتنی است، کتاب «پادشاه کرایه‌ای» به قلم تقی شجاعی با تصویرگری علی عبدی، داستانی طنزآمیز از زندگی رضاشاه و حوادث پرفرازونشیب تاریخ معاصر ایران است. این اثر با ترکیب طنز، روایت داستانی و نگاه انتقادی، هم تاریخ را برای نوجوانان ملموس می‌سازد و هم تصویری تازه و گاه خنده‌دار از ماجراهای پادشاهی و سیاست ارائه می‌دهد.

نشر جمال، این کتاب را در 240 صفحه و بهای 220 هزار تومان برای نوجوانان بالاتر از 13 سال و علاقه‌مندان به داستان‌های طنز و تاریخی منتشر کرده است.