حافظ؛ شاعری که در موسیقی ایرانی نقش پُررنگی دارد

سحر کمالوند، کارشناس موسیقی و نوازنده رباب، درخصوص جایگاه اشعار حافظ در موسیقی ایرانی بیان کرد: هنر و ادبیات، در تمامی فرهنگ‌های جهان و به خصوص در ایران به عنوان دو عنصر مکمل و جدایی ناپذیر بوده اند؛ به طوری که همه‌ی هنر‌های ما در ایران ادبیات محور بوده‌اند. بنایراین، در موسیقی ایرانی بیشتر آثار به جای مانده از گذشته در فرم‌های آوازی از قبیل تصنیف، ترانه، کارعمل و ساز و آواز بوده اند و به ندرت به موسیقی بدون کلام پرداخته شده است. از اینرو، فرم‌های ادبی مانند نثر مسجع و شعر و وزن نقش مهمی دارند که به طور مشخص، استفاده از وزن در غزلیات حافظ با فراوانی همراه است.

این کارشناس موسیقی گفت: به اشعار حافظ قول نیز می‌گویند چرا که قول را می‌توان قوالی کرد و با لحن خواند و همچنین، حافظ در اغلب ابیات، اصرار زیادی در به کارگیری و مهم‌تر از آن در تنظیم هجا‌های کوتاه و بلند دارد و همچنین، استفاده از واژه‌های یک بخشی و دو بخشی و بسیاری از ظرایف دیگر که مشخص می‌کند حافظ نمی‌توانسته است از دانش و لحن موسیقی بی اطلاع باشد و دلیل این که حافظ در موسیقی ایرانی نقش پررنگی داشته است به خاطر قابلیت لحن پذیری شعر حافظ و مضمون و محتوای این شاعر نامدار ایرانی است.

کمالوند تصریح کرد: در بررسی محتوایی اولین چیزی که دیده می‌شود روانی و قابل فهم بودن اشعار حافظ است البته همه فهم بودن به معنای سادگی نیست و بنده در بعضی بیت‌ها احساس می‌کنم که حافظ داشته با صدای بلند فکر می‌کرده است و ترسی از آشکار کردن خودش نداشته و همین امر موجب ارتباط گرفتن با مخاطب شده است. همچنین، حافظ حجت را برهمگان تمام نمی‌کند؛ راه را برای خوانش‌های متعدد باز می‌گذارد و در حقیقت، به مخاطب فرصت تصویر سازی و برداشت آزاد داده و ساختار‌های معنایی را تغییر می‌دهد. به عنوان مثال؛ حافظ معنای کلمه رند را بازآفرینی می‌کند.

این کارشناس موسیقی گفت: در موسیقی ایرانی تمام جنبه‌های شعر حافظ از عاشقانه و عارفانه تا اجتماعی و... مورد توجه خوانندگان و آهنگسازان قرار گرفته است و همچنین، خوانندگان نسل جوانی که در حوزه موسیقی ایرانی فعالیت کرده همچنان از اشعار حافظ در آثار موسیقایی خود استفاده می‌کنند.

کمالوند با اشاره به دلیل این که می‌توان به اشعار حافظ تفأل زد، مطرح کرد: به علت غنی بودن شعر حافظ است که می‌توان بر آن تفأل زد.

این کارشناس موسیقی و نوازنده با اشاره به نقش مهم استاد محمدرضا شجریان در معرفی حافظ و غزلیات او از طریق موسیقی ایرانی به مخاطبان یادآور شد: به نظر بنده، استاد محمدرضا شجریان نقش مهمی در خو گرفتن مخاطب با شعر حافظ ایفا کرده است.