دست خط امیرالمؤمنین (ع) در موزه فاطمی

یکی از اماکن فرهنگی حرم مطهر حضرت معصومه (س) که می‌توان آن را به منظور معرفت افزایی نسبت به پیشینه حرم مطهر فاطمی و فرهنگ و تمدن شیعیان در طول تاریخ اسلام و همچنین معرفت نسبت به وقایع مهم تاریخ اسلام که باعث عبرت آموزی است به زائران معرفی کرد، موزه آستان مقدس فاطمی است.

در حال حاضر نزدیک به 40 گونه اثر در موزه فاطمی وجود دارد که حدود 30 گونه در قالب گنجینه‌ها و گنجواره‌های چیدمان جدید موزه در دو تالار عترت و عبرت به نمایش گذاشته شده که یکی از این گنجواره ها به نام گنجواره غدیر خم در گنجینه اسلام و شیعیان تالار عترت موزه فاطمی است که آثاری مربوط به امیرالمؤمنین (ع) و غدیر را در خود جای داده است.

از این رو به مناسبت عید سعید غدیر خم در این گزارش مهم‌ترین آثار موجود در گنجواره غدیر خم در موزه فاطمی را معرفی می‌کنیم:

یکی از آثار مربوط به واقعه غدیر خم که در موزه حرم مطهر حضرت معصومه (س) وجود دارد تابلو «شبیه واقعه غدیر» است که از آثار دوره قاجار و در بر دارنده ظرافت‌های هنری، تاریخی و اعتقادی خاص و ویژه و درخور توجه است.

این تابلو با قدمت 165 ساله، در سال 1277 هجری قمری به سفارش سهراب خان تقدسی از رجال دوره قاجار، توسط استاد حاجی فارسی نقاشی شده است و خوشنویسی کتیبه‌های این اثر توسط احمدبن شیخ حسین المشهدی انجام شده است.

ابعاد و اندازه این اثر 208 در 153 سانتی متر است که با تکنیک رنگ روغن و به سبک شبیه قهوه خانه ای بر روی بوم پارچه‌ای بسیار ماهرانه و فاخر کشیده شده و از بین 120 هزار نفر حاضر و شاهد صحنه غدیر، تصاویر حدود صد نفر از افراد و شخصیت‌هایی که در واقعه غدیر حضور داشته اند را با ذکر اسامی برخی از آن‌ها به تصویر کشیده است.

کتابچه خطی نهج‌البلاغه

اثر دیگری که در گنجواره غدیر خم موزه فاطمی به نمایش در آمده است کتابچه خطی شرح یکی از خطبه‌های نهج البلاغه به خط نسخ ساده مربوط به دوره قاجار و سال 1289 هجری قمری است.

این نسخه خطی از شرح یکی از خطبه‌های نهج‌البلاغه به خط ابوالمعالی ابن محمد ابراهیم که از فقهای اصلی امامیه بود نوشته شده است که به خط خوش و دقت نظر شهرت داشته است.

این نسخه خطی دارای 83 ورق با جلد چرمی به رنگ مشکی با نقوش ضربی ترنج و سر ترنج در ابعاد جلد 10 × 15 سانتیمتر و با سرلوح است و هر صفحه آن در 8 سطر تنظیم شده است.

از دیگر آثار شاخص گنجواره غدیر خم در موزه فاطمی یک صفحه از قرآن منسوب به امیرالمؤمنین (ع) است که قدیمی ترین اثر قرآنی موجود در موزه آستان مقدس حضرت معصومه (س) است هم از نظر تاریخی و هم از نظر معنوی ارزش بالایی دارد.

این اثر بسیار نفیس قرآنی متعلق به قرن اول هجری قمری است و در دوره قاجار به حرم مطهر فاطمی اهدا و منتقل شده و در حال حاضر در گنجواره غدیر خم در گنجینه اسلام و شیعیان موزه به نمایش درآمده است.

آیات نوشته شده بر یک طرف این ورق قرآنی از انتهای آیه 108 تا انتهای آیه 109 سوره مبارکه هود شامل «رَبُکَ عَطَاءً غَیرَ مَجذُوذ 108 فَلَا تَکُ فِی مِریَه مِمَا یَعبُدُ هَؤُلَاءِ مَا یَعبُدُونَ اِلَا کَمَا یَعبُدُ آبَاؤُهُم مِن قَبلُ وَاِنَا لَمُوَفُوهُم نَصِیبَهُم غَیرَ» و آیات نوشته شده بر روی دیگری این ورق ادامه آیه 109 تا پایان آیه 110 سوره مبارکه هود است که شامل «مَنقُوص 109 وَلَقَد آتَینَا مُوسَی الکِتَابَ فَاختُلِفَ فِیهِ وَلَولَا کَلِمَه سَبَقَت مِن رَبِکَ لَقُضِیَ بَینَهُم وَاِنَهُم لَفِی شَک مِنهُ مُرِیب 110» می شود.

این اثر نفیس بر جای مانده از امیرالمؤمنین (ع) در ابعاد 18 در 12 سانتیمتر است و در هر طرف این ورق قرآنی 7 سطر به خط کوفی و بر روی پوست نوشته شده است.

تندیسی با تصویر صد نماد فرهنگی شیعه

اثر نفیس دیگر در گنجواره غدیر خم موزه فاطمی تندیس منبت کاری زیبا از نام علی و شمشیر ذوالفغار است که در دوره معاصر از جنس چوب عناب ساخته و به موزه فاطمی اهدا شده است.

این اثر نفیس دارای بیش از یکصد تصویر از نمادهای فرهنگی شیعه شامل غدیر، عاشورا، شمایل ائمه (ع)، نقش پرندگان، حیوانات و گیاهان و دارای کتیبه های مختلف که تمامی نقوش با مهارت و ظرافت تحسین برانگیزی منبت کاری شده است.

تابلویی از شمایل حضرت علی (ع) در موزه فاطمی

از دیگر آثار موجود در این گنجواره می‌توان به تابلو نقاشی نگارگری مینیاتوری شمایل حضرت علی (ع) از دوره قاجار، نقاشی شمایل امیرالمؤمنین (ع) روی پوست با حروف الفبا مربوط به دوره قاجار، آثار خطاطی نفیس از نام، القاب و احادیث امیرالمؤمنین (ع)، تابلو نقاشی جنگ خندق و پیروزی امیرالمؤمنین (ع) بر عمر بن عبدود و دیگر آثار هنری و تاریخی مربوط به حضرت علی (ع) اشاره کرد که گنجواره ای نفیس و دیدنی را به همراه عبرت آموزی از این واقعه مهم تاریخی به نمایش گذاشته است.