دهک های پایین با افزایش قیمت بنزین، هزینه زندگی شان بالا نمی‌رود / دهک‌های9 و10 چون ماهانه بالای100لیتر بنزین می‌زنند، پول بیشتری می‌دهند

به گزارش خبرآنلاین روزنامه فرهیختگان نوشت: طبق اعلام رسانه‌ها، در طرح جدید، هر فرد می‌تواند تا 60 لیتر بنزین سهمیه‌ای را با نرخ 1500 تومان مصرف کند. همچنین تا 100 لیتر بعد از آن، قیمت هر لیتر همانند گذشته، سه‌هزار تومان خواهد بود و مصرف بیش از 100 لیتر احتمالاً با نرخ متفاوتی محاسبه خواهد شد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد مصرف بنزین در کشور به شکل قابل‌توجهی افزایش یافته و هزینه‌های آن برای دولت کمرشکن شده است. از سوی دیگر، قیمت بنزین از آبان 1398 تاکنون ثابت بوده است. تحلیل‌ها نشان می‌دهد بیشترین اثر این سیاست جدید بنزینی دولت بر دهک‌های نهم و دهم خانوارهای شهری خواهد بود؛ چراکه این گروه‌ها ماهانه بیش از 100 لیتر بنزین مصرف می‌کنند. هرچند افزایش قیمت انرژی در بسیاری از کشورها معمولاً با تورم همراه است، داده‌های مرکز آمار نشان می‌دهد سهم بنزین در هزینه‌های خانوارهای ایرانی هم‌اکنون کمتر از یک درصد است. کارشناسان این کاهش سهم را نتیجه تثبیت 6 ساله قیمت بنزین می‌دانند.

سهم بنزین از سبد هزینه خانوار چقدر است؟  در سال 1401، سهم بنزین از سبد هزینه‌های خانوارها نشان‌دهنده تفاوت‌های قابل‌توجه میان دهک‌های درآمدی و مناطق شهری و روستایی بود. به طور میانگین، خانوارهای روستایی 1.4 درصد و خانوارهای شهری حدود 1.1 درصد از کل هزینه‌های خود را به بنزین اختصاص دادند. بررسی دهک‌ها نشان می‌دهد که در دهک‌های کم‌درآمد، سهم بنزین در شهرها بیشتر از روستاها است؛ به‌طوری که در دهک اول، خانوارهای روستایی تنها 0.56 درصد و خانوارهای شهری 0.93 درصد از هزینه‌های خود را صرف بنزین کردند. در دهک دوم سهم شهری باز هم بالاتر بود (1.2 درصد در مقابل 0.74 درصد). اما از دهک سوم به بعد، سهم روستاییان از شهری‌ها پیشی گرفت؛ در دهک سوم، این سهم تقریباً برابر بود (روستایی 1.2 درصد، شهری حدود 1.3 درصد)، و در دهک‌های چهارم و ششم بیشترین سهم در روستا مشاهده شد (1.7 درصد)، درحالی‌که سهم شهری به ترتیب 1.3 و 1.2 درصد بود. دهک‌های میانی و بالاتر نیز روند مشابهی داشتند: دهک پنجم سهم روستایی 1.6 درصد و شهری 1.2 درصد، دهک‌های هفتم و هشتم سهم روستایی 1.6 و 1.5 درصد و شهری 1.2 درصد بود. در دهک نهم، سهم بنزین اندکی کاهش یافت (روستایی 1.4 درصد، شهری 1.1 درصد) و کمترین سهم متعلق به دهک دهم بود (روستایی 1.1 درصد، شهری 0.79 درصد).

بر اساس داده‌های ترازنامه انرژی سال 1401، سهم بنزین از هزینه‌های خانوار در آن سال مشخص شد. بااین‌حال، از آن زمان تاکنون، قیمت بنزین در کشور ثابت باقی مانده و در مقابل هزینه‌های خانوار تقریباً دوبرابر شده است. در مناطق شهری هزینه‌های سالانه خانوار از حدود 137 میلیون تومان در سال 1401 به 269 میلیون تومان در سال 1403 رسیده و در مناطق روستایی نیز این رقم از 79 میلیون تومان در سال 1401 به حدود 145 میلیون تومان افزایش یافته است. باتوجه‌به رشد نزدیک به 2 برابری هزینه‌ها و ثابت ماندن قیمت بنزین، سهم این سوخت در سبد هزینه خانوارها به شکل قابل‌توجهی کاهش یافته و به نظر می‌رسد اکنون زیر یک درصد از کل هزینه‌های خانوار را تشکیل می‌دهد. این روند نشان می‌دهد که با ثبات ماندن قیمت بنزین برای چندین سال، اثر هزینه‌ای بنزین بر خانوارها در سال‌های اخیر نسبت به گذشته به طور محسوس کاهش یافته است.

دهک‌های 9 و 10 در تور طرح جدید بنزینی دولت  بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، میانگین مصرف ماهانه بنزین خانوارهای شهری در سال‌های 1386 تا 1399 روند افزایشی و متفاوتی در دهک‌های درآمدی داشته است. میانگین مصرف خانوارهای شهری در کل دهک‌ها از 56 لیتر در سال 1386 به 63 لیتر در سال 1399 رسید. با این حال، این رشد در دهک‌های پردرآمد بسیار پررنگ‌تر بوده است.

دهک دهم، پردرآمدترین خانوارها، از مصرف ماهانه 112 لیتر در سال 1386 به 140 لیتر در سال 1399 رسیده است و به‌رغم افت مصرف در برخی سال‌ها مانند 1389 (71 لیتر) به واسطه طرح هدفمندی یارانه‌ها و 1398 (79 لیتر) افزایش چشمگیر قیمت، در نهایت بالاترین میزان مصرف را ثبت کرده است.

در مقابل، دهک‌های کم‌درآمد رشد مصرف کمتری داشته‌اند. برای مثال دهک اول از 7 لیتر در سال 1386 به 11 لیتر در سال 1399 افزایش یافت و کمترین میزان مصرف را بین دهک‌ها داشته است. روند مشابهی در سایر دهک‌های پایین مشاهده می‌شود؛ برای نمونه، دهک دوم از 15 لیتر به 23 لیتر، و دهک سوم از 20 لیتر به 38 لیتر رسید. دهک‌های میانی نیز افزایش قابل توجهی داشته‌اند، اما مصرف آنها هنوز از دهک‌های بالاتر پایین‌تر است. دهک ششم، به عنوان نمونه، از 43 لیتر در سال 1386 به 64 لیتر در سال 1399 رسید و دهک پنجم از 32 لیتر به 55 لیتر افزایش یافت.

براساس گزارش مرکز آمار ایران، میانگین مصرف ماهانه بنزین خانوارهای روستایی در سال‌های 1386 تا 1399 روند افزایشی داشته، اما این رشد بین دهک‌های درآمدی متفاوت بوده است. میانگین مصرف بنزین در کل دهک‌ها از 37 لیتر در سال 1386 به 44 لیتر در سال 1399 افزایش یافت. با این حال، بیشترین مصرف همچنان در دهک‌های پردرآمد دیده می‌شود. دهک دهم، پردرآمدترین خانوارهای روستایی، از 104 لیتر در سال 1386 به 79 لیتر در سال 1399 رسید و علی‌رغم کاهش مصرف در برخی سال‌ها (مثلاً 1389 به 54 لیتر)، همچنان بیشترین مصرف را دارد. در دهک‌های پایین، مصرف بنزین بسیار کمتر و رشد آن محدود بوده است. دهک اول از 5 لیتر در سال 1386 به 3 لیتر در سال 1399 رسید و کمترین میزان مصرف را ثبت کرد. دهک دوم نیز تنها از 10 لیتر به 8 لیتر کاهش یافت. دهک‌های میانی، مانند دهک پنجم و ششم، افزایش معتدلی را تجربه کردند؛ دهک پنجم از 23 لیتر به 37 لیتر و دهک ششم از 32 لیتر به 42 لیتر رسید.

براین اساس، در صورت اجرای طرح جدید بنزینی دولت یعنی سه سهمیه‌ای شدن قیمت بنزین، از آنجایی که تنها مصرف‌کنندگان بنزین با ماهی بیش از 100 لیتر (به جز حمل و نقل عمومی) دهک‌های 9 و 10 مناطق شهری هستند، عملاً این دو دهک در تور طرح جدید بنزینی دولت قرار می‌گیرند و برای مصرف بالاتر از 100 لیتر در ماه باید ارقام بالاتری پرداخت کنند.

21302