ربیعی: اداره کشور منهای سیاست رفاهی ممکن نیست

علی ربیعی، سخنگوی دولت در اختتامیه همایش ملی «ایران 1400: رفاه و تأمین اجتماعی» که به همت موسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی برگزار شد، اظهار کرد: سیاست رفاهی در کشورهای توسعه یافته و در کشورهای در حال گذار از تفاوت‌های بنیادین برخوردار است. سیاست رفاهی در کشورهای درحال گذار که ایران هم از جمله آن‌هاست ابعاد مختلفی دارد و دارای پیچیدگی‌های خاصی است.

وی با بیان اینکه ابتدای شکل گیری نظام رفاهی در کشورهای توسعه یافته مقابله با سوسیالیسم رو به رشد در اروپا و اولین جرقه‌های رشد نظریه‌های بیسمارکی است، افزود: در همان دوران به نحوی نظریه اولیه تامین اجتماعی، نه به عنوان یک نظریه انسان دوستانه بلکه بر اساس نظریه ایجاد ثبات شکل می‌گیرد و نظریه رفاه، بخشی از نظریه ثبات در نظام سرمایه داری است.

ربیعی گفت: در ادامه کشورهای توسعه یافته از این مرحله تاریخی عبور می‌کنند و سیاست رفاهی به منزله بخشی از اداره و حکمرانی جامعه مورد تنازع گروه‌های فکری مختلف قرار می‌گیرد و یک سیر تطور سیاست‌های رفاهی را در کشورهای در حال توسعه می‌بینیم.

وی ادامه داد: در کشورهای در حال گذار از نظر تاریخی هنوز مرحله ثبات طی می‌شود منتها این بار نه در مقابل یک نظریه مارکسیستی شالوده شکن، بلکه در کشورهای در حال گذار نظریه رفاه را از چند جنبه مدنظر قرار می‌دهیم که یکی بحث ثبات است.

رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری، گفت: حکمرانی در کشورهای جهان سوم برای ایجاد ثبات و امنیت خودش نیازمند نظریه رفاهی است. وجه دیگر وجه کنش‌های سیاسی است یعنی بخشی از نظریه‌های رفاهی در کشورهای در حال گذار از جمله در کشور ما مبتنی بر بی سامانی سیاسی و رقابت در بی سامانی سیاسی است.

وی افزود: در کشورهایی که بی سامانی سیاسی وجود دارد و ما هم از این دسته هستیم چالش‌ها و رقابت‌های سیاسی هم در این حوزه قرار می‌گیرد. در واقع سیاست رفاهی به عنوان کنش سیاسی درنظر گرفته می‌شود.

ربیعی تصریح کرد: مهم است که بدانیم اولا از چه منظری به سیاست رفاهی بنگریم؟ آیا از منظر امنیت می‌نگریم یا از منظر یک کنش سیاسی؟ آنچه باید ابتدا در سیاست گذاری رفاهی مشخص شود این است که بدانیم سیاست گذاری رفاهی بخشی از توسعه و رشد جامعه و دیدگاه‌های عدالت گونه در دل نظریه‌های توسعه است.

ربیعی با بیان اینکه به طور کلی وقتی سیاست رفاهی را به عنوان یک سیاست عدالت نگر می‌بینید که لازمه سیاست‌های توسعه و حتی مقوم آن است، زاویه نگاهی است که حقوق و حق جامعه و بخشی از سیاست گذاری توسعه محسوب می‌شود، گفت: این جایگاه، جایگاه ورود درست به سیاست‌های رفاهی است. باید بپذیریم که منهای سیاست‌های رفاهی، اداره جوامع ممکن نیست و توسعه ها، توسعه‌های مصیبت باری خواهند بود.

دستیار ارتباطات اجتماعی رئیس جمهور در ادامه به تبیین پیشینه سیاست گذاری رفاهی در ایران در سه دوره پرداخت و گفت: یک دوره، دوره اوایل انقلاب است که نمی‌توان گفت در آن دوره دیدگاه و نظریه خاصی وجود داشته است؛ ریشه انقلاب، عدالت بوده است و اساسا همه دیدگاه‌ها و نظریه‌ها در دل نظریه انقلاب حل شده بود. یک گرایش عمومی هم وجود داشته که رسیدگی به مستضعفان است، ولی حاوی برنامه و سیاست عملی نیست و یک آرمان است. سیاست‌های رفاهی در اوایل انقلاب بیشتر آرمان است.

ربیعی افزود: در دوران بعد از جنگ، جامعه مطالبه‌گر می‌شود و با نوعی سیاست رفاهی تور مواجه هستیم. نمیخواهم اسمش را سیاست رفاهی جبرانی بگذارم، ولی لفظ تور را مخصوصا به کار می‌برم. این تعبیر را از رئیس سازمان برنامه وقت، وام گرفته ام به این معنا که عده‌ای از کشتی توسعه به بیرون پرتاب شده بودند که قرار بود تور پهن کنیم و آن‌ها را بگیریم.

وی افزود: بعد دوره اصلاحات رفتیم به سمت نظریه پردازی‌های رفاهی و به یک صورت عبور از دیدگاه‌های جبرانی به سمت سیاستگذاری‌ها حرکت کردیم. اقداماتی نیز انجام دادیم. برچسبی برای این دوره نمی‌توانم بزنم.

سخنگوی دولت ادامه داد: در دوره بعد به سمت سیاست‌های رفاهی صدقه‌ای رفتیم؛ که این هم یک دوره است که منزلت را نمی‌بینیم. پیش بینی می‌کنم که در آینده سیاسی ایران و به طور غلیظی در چهار سال آینده به سیاست رفاهی صدقه‌ای بازگشت خواهیم کرد و این سیاست به طور جدی در نیمه دوم 1400 و 1401 دنبال خواهد شد.

وی با طرح این سوال که چه سیاست رفاهی را مطلوب می‌دانیم؟ گفت: سیاست رفاهی مبتنی بر دیدگاه ایجاد عدالت اجتماعی و برقراری فرصت برابر برای همه ایرانیان که باید منجر به توانمند کردن همه مردم شود مدنظر است. البته یک جدال نظری بود.

دستیار ارتباطات اجتماعی رئیس جمهور گفت: آنچه امروز لازم است دنبال کنیم سیاست رفاهی مبتنی بر توانمندسازی است و در این مسیر باید سیاست گذاری چند بعدی را دنبال کنیم و آن را در کنار سیاست‌های رشد کشور ببینیم. توسعه را باید طوری تعریف کنیم که رشد و رفاه هر دو در آن دیده شوند. در عین حال ما نمیتوانیم در کشورهای در حال گذار، ثبات را درنظر نگیریم. تا اندازه‌ای متاثر از ثبات هستیم. اگر تصمیم درستی برای حامل انرژی بگیریم نمی‌توانیم ثبات را نبینیم.

رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری افزود:، چون سیاست‌های رفاهی توانمندساز دراز مدت هستند دولت‌ها ناچار می‌شوند به سیاست‌های رفاهی ثبات ساز برگردند. اشکالی وجود ندارد، اما باید آگاهانه بدانیم که سیاست رفاهی را تا چه اندازه در جهت اصلاحات ساختاری جلو ببریم، ولی توانمندسازی را هم فراموش نکنیم.

وی گفت: از طرفی دیگر، چون کشورهای در حال گذار مدام دچار تلاطم‌های ناامنی هستند خیلی خیال پردازانه است که فکر کنیم ما به سیاست ناب توانمندسازی می‌رسیم.

وی با تاکید بر این‌که الزامات سیاست رفاهی که مدنظر من است رشد فراگیر، اشتغال فراگیر و توانمندکردن است، اظهار کرد: رفاه، توسعه و ثبات سه ضلعی هستند که نیاز داریم. رشد و رفاه باید ذیل توسعه تعریف شوند. دادن فرصت برابر اجتماعی و توزیع عدالت در دراز مدت از ناامنی جلوگیری می‌کند.

ربیعی افزود: تعدادی معتقد بودند که برای اشتغال باید سرمایه گذاری صورت گیرد تا رشد ایجاد شود، اما ما معتقدیم باید به سمت اشتغال فراگیر رفت؛ رشدی که از همه آحاد باشد. نمونه تعریف اشتباه از اشتغال در تبصره 18 است که نشان می‌دهد دیدگاه درستی در این زمینه وجود نداشت.

ربیعی با بیان اینکه سیاست صدقه ای، شیرین است و جامعه به لایک و هورا می‌رسد گفت: متاسفانه جامعه ما به شدت جامعه لایکی و هورایی شده است. هورایی بودیم، لایکی هم شده ایم. ما نیاز داریم که این سه ضلع رفاه، توسعه و ثبات را جلو ببریم. سیاست رفاهی پیچیده است، چون ذینفعان متعدد دارد و سیاست رفاهی نمی‌تواند بخشنامه‌ای باشد. سیاست رفاهی صدقه‌ای که فرق می‌کند و پول پاشی است.

وی افزود: دومین مسئله ما روش اجرای سیاست است، در حوزه سیاست گذاری رفاهی، تشخیص مسئله یک مولفه بسیار بنیادین است. شناخت مسئله شرط اساسی است و اولین گام آن برخورداری از یک پایگاه اطلاعات است. هیچ سیاست رفاهی بدون پایگاه اطلاعاتی جلو نمی‌رود. زحمت زیادی برای پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان کشیده شد و هنوز هم مقاومت‌هایی وجود دارد و نگرانم از مرداد امسال این پایگاه که این همه برایش زحمت کشیدیم دیگر دیده نشود.

ربیعی افزود: میان ساخت و ساز و سازوکار تفاوت وجود دارد. پروژه‌های فنسی و اجتماعی با همدیگر متفاوت هستند. در میدان انقلاب فنس میکشید و یک تندیس بالا می‌آید، در بیابان فنس می‌کشید و یک موشک شلیک می‌شود، اما سیاست‌های اجتماعی سیاست فنسی نیستند و دشوار و سخت است و ذینفعان متعدد دارد که باید رشد کنند. سیاست رفاهی صدقه ای، سیاست فنسی است.

دستیار ارتباطات اجتماعی رئیس جمهور تاکید کرد: هیچ سیاست رفاهی را بدون درگیرکردن نخبگان سیاست گذاری و جامعه مخاطب نمی‌توانیم به جلو ببریم.

ربیعی با ابراز نگرانی از وعده‌های انتخاباتی گفت: با انتخابات کم فروغی که خواهیم داشت ناچار از سیاست گذاری‌های رفاهی صدقه‌ای برای جبران ایجاد رای استفاده خواهد شد.

وی افزود: من معتقدم که در بحث اجتماعی گشایش‌هایی ایجاد خواهد شد و سیاست‌های رفاهی صدقه‌ای به شدت گسترش خواهد یافت؛ چون سیاست رفاهی توانمندساز نیازمند سرمایه اجتماعی بالاست و نیازمند اعتماد به این نوع سیاست هاست.

27219