رمضان؛ ماه تقوا و تحول درونی

حجت الاسلام والمسلمین مهدی یعقوبی گیلانی، کارشناس مذهبی و پژوهشگر مسائل دینی درمورد برخی از راه‌های تحول در ماه مبارک رمضان بیان کرد: یکی از دعا‌هایی که هر انسان مومن و روزه‌داری در ماه مبارک رمضان لااقل بعد از هر نمازی ورد زبان خویش قرار می‌دهد این است که می‌گوید: «اَللهُمَ غَیِر سُوءَ حالِنا بِحُسنِ حالِکَ»«خدایا بدیهای حال ما را به خوبی صفات خودت تغییر ده.»

این کارشناس مذهبی تصریح کرد: یکی از راه‌های سریع تحول و بهتر شدن در ماه عزیز رمضان، نشستن سر سفره معنوی کلام خداوند و اهل‌بیت (ع) است و بنا بر روایات، رمضان ماه بهار قرآن دوستان عالم است. اما نباید فراموش کرد که بنا به فرموده قرآن و بزرگان، کتاب آسمانی قرآن برادر و خواهری نیز دارد که کتاب شریف نهج البلاغه به اَخ القرآن یا برادر قرآن و کتاب شریف صحیفه سجادیه به اُخت القرآن یا خواهر قرآن معروف است. از اینرو، بسیار خوب است همان‌گونه که در این ماه مبارک، حداقل یک بار ختم قرآن داریم برای یک‌بار هم شده است نیمی از نهج البلاغه و صحیفه را مطالعه کنیم.

حجت الاسلام والمسلمین یعقوبی گیلانی مطرح کرد: قصد داریم به یکی از دعا‌های کتاب صحیفه سجادیه که راجع به ماه مبارک رمضان است مراجعه کنیم تا کمی با این ماه عزیز آشنا شویم.

در باب ماه رمضان، چند جمله از دعای چهل و چهارم صحیفه ی سجادیه را که مربوط به همین ماه است، انتخاب کرده ام و ترجمه‌ی همین چند جمله را بیان می‌کنم.

امام سجاد علیهم‌السلام، در اولِ دعای مورد اشاره (دعای 44 صحیفه سجادیه) می فرمایند:«الحَمدُ لِلَهِ الَذِی هَدَانَا لِحَمدِهِ، وَ جَعَلَنَا مِن أَهلِهِ»

ما را اهل حمد قرار داد. ما از نِعم الهی غافل نیستیم و او را حمد و شکر می کنیم. او راه‌هایی در مقابل ما باز کرده است که به حمدش برسیم. همچنین، غایات و راه‌هایی معین فرموده و ما را در این راه‌ها به رفتن واداشته است.

این کارشناس مذهبی ادامه داد: ماه رمضان راهی برای رسیدن به کمال است و امام سجاد علیهم السلام در دعای 44 صحیفه سجادیه می‌فرمایند: «وَ الحَمدُ لِلهِ الذِی جَعَلَ مِن تِلکَ السبُلِ شَهرَهُ شَهرَ رَمَضَانَ، وَ شَهرَ التمحِیصِ» «حمد خدای را که یکی از این راه‌هایی که ما را به او، به کمال و به بصیرت نسبت به معدن عظمت می رساند، همین ماه رمضان است.»

امام سجاد تعبیر می کنند به (شَهرَهُ) یعنی شهر خودش و شهر خدا را یکی از این راه‌ها قرار دادند و این بسیار پرمعناست. چون اگر فکر کنیم همه ی ماه‌ها ماه خدا و برای خداوند متعال هستند. وقتی که مالک همه‌ی وجود، بخشی از وجود را معین می کنند و آن را به خود نسبت خاص می دهند، معلوم می شود نسبت به این بخش، توجه و عنایت ویژه ای دارند.

سپس، می فرمایند: «وَ شَهرَ التَمحِیصِ»؛ این ماه، ماه تمحیص است.

تمحیص یعنی چه؟ یعنی خالص کردن. مقصود این است که در این ماه، ناب و خالص شویم.

حجت الاسلام والمسلمین یعقوبی گیلانی گفت: عزیزان من! در وجود شما، زر ارزشمندی نهفته است که متأسفانه در موارد بسیاری، این زر با خاک، با مس و با اشیای کم قیمت در هم آمیخته و مخلوط شده است. در حقیقت، گنجی در درون شماست که با خار و خاشاک هم آمیخته است. این در حالی است که همه‌ی زحمت انبیای الهی برای این بود که من و شما بتوانیم آن زر، آن عنصر قیمتی را در وجود خودمان ناب و خالص کنیم و از بوته درآوریم و امتحان‌ها و شدت‌ها در دنیا برای این است. زیرا اگر خداوند متعال تکلیف‌های سخت را متوجه اشخاصی می کند، برای همین منظور است و درواقع، مجاهدت در راه خدا برای این است.

شهید که در راه خدا از ارزش زیادی برخوردار است همه ارزشش برای همین است که با آن مجاهدت بزرگ و نهادن جان در معرض فدا کردن، توانسته است خود را ناب و خالص کند؛ مثل خالص شدن طلا و بیرون آمدن از بوته.

رمضان ماه خالص شدن است و اگر درست نگاه کنیم، خالص شدن در این ماه، از راه‌های دیگرِ خالص شدن، آسان‌تر است و ما با همین روزه و مبارزه کردن با نفس می توانیم خودمان را خالص کنیم.

این کارشناس مذهبی ادامه داد: با این‌که خداوند متعال و مهربان این‌قدر به ما لطف دارند. اما دو چیز جلوی بهره بردن ما از ماه مبارک و کل سال و همه عمر را می‌گیرد: گناه کردن و انجام رذائل اخلاقی به عنوان دو راهزن هر انسانی هستند. بنابراین، اغلب گمراهی هایی که وجود دارد، یا به خاطر گناهانی است که از ما سر می زنند و یا به خاطر خصلت‌های زشتی هستند که در وجود ما نهفته اند. «ثُمَ کانَ عاقِبَهُ الَذِینَ اَساءُ السُواءی اَن کَذَبُوا بِایاتِ اللهِ.»

گناه، عاقبتش گمراهی است. مگر این که نور توبه در دل انسان بدرخشد.

این که مدام به ما می گویند اگر یک گناه کردید، پشت سر همان گناه توبه کنید؛ از تکرار گناه پشیمان شوید و تصمیم بگیرید که دیگر گناه نکنید، برای این است که فرو رفتن در باتلاق گناه، کار خطرناکی است و گاهی انسان به جایی می رسد که دیگر راه برگشتی ندارد.

حجت الاسلام والمسلمین یعقوبی گیلانی تصریح کرد: یکی گناه است که وسیله ی گمراه شدن می شود و دیگری هم، خصلت‌های ناپسند هستند. در حقیقت، خصلت‌های زشت، بیشتر از گناهان فعلی به گمراهی انسان می انجامند. بنابراین، اگر ما در هر کار و هر حرف و هر عقیده ای، خودپرست و خود رأی باشیم، همدیگر را تخطئه کنیم و بگوییم فقط من درست فهمیدم و درست عمل می کنم و به هیچ مشورت و استدلال و منطقی اعتنا نکنیم و به هیچ حرف حقی گوش نسپاریم؛ اگر حسد در وجود ما چنان ریشه دوانیده باشد که به خاطر آن، زیبا را زشت ببینیم و حاضر نباشیم حقیقت درخشانی را در جایی تصدیق کنیم؛ اگر حب شهرت، حب مقام و حب مال، ما را از پذیرش حقیقت باز دارد، این جاست که پذیرای صفات خطرناک گمراه کننده شده ایم.

این پژوهشگر مسائل دینی ضمن بیان بشارتی به گنهکاران گفت: می‌خواهم یک بشارت به آن دسته افرادی بدهم که متأسفانه، گرفتار گناه و رذائل اخلاقی شده اند و این‌که رذائل اخلاقی و گناه قابل تغییر و عفو و بخشش هستند. پس نگران و ناامید نباشید و درواقع، تذکر و توجه به خداوند متعال راه جبران اشتباهات است و رمضان، ماهی است که می‌توان با تذکر و توجه در آن، به جبرانِ کرده‌های ناپسند پرداخت. در «دعای ابوحمزه»، عبارتی بسیار تکان‌دهنده وجود دارد؛ که آن عبارت، این است:

«وَ أَعلَمُ أَنَکَ لِلرَاجِی بِمَوضِعِ اِجَابَهِ وَ لِلمَلهُوفِینَ بِمَرصَدِ اِغَاثَه وَ أَنَ فِی اللَهفِ اِلَی جُودِکَ.»

فرد دعا خوان و ثناگو، عرض می‌کند: «ای خدای من! من امید به تو را بر امید به غیر تو ترجیح دادم. پناه آوردن به تو را جایگزین پناه بردن به دیگران کردم و می‌دانم اگر کسی به سوی تو بیاید، راه نزدیک است...»

هر جا هستید، هر که هستید، در هر لباسی هستید، در هر سنی هستید؛‌ای جوان!‌ای پسر و دختر جوان!‌ای مرد و زن میانسال!‌ای پیرمردان و پیرزنان!‌ای فقرا!‌ای اغنیا!‌ای علما!‌ای متوسط السوادها! هر که هستید، اگر احساس نیاز به خدا می‌کنید - که هر انسان سالمی این احساس را می‌کند - بدانید که خدا نزدیک است! یک لحظه دلتان را به خدا متوجه کنید؛ جواب را خواهید شنید.

حجت الاسلام والمسلمین یعقوبی گیلانی درمورد بهترین توشه در ماه رمضان یادآور شد: آن‌چه که جلوی گناه و رذائل می‌ایستد، تقواست و بهترین توشه‌ها در این ساعات با برکت، انس باخدای متعال، رو کردن به او، دل بستن به او، خواستن از او و سخن گفتن با اوست. عزیزترین چیزی هم که در این روز‌ها و در این ماه از خدا می‌خواهید، «تقوا» باشد: «وَ أَسعِدنِی بِتَقوَاکَ وَ لَا تُشقِنِی بِمَعصِیَتِک»

سعادت و دنیا در تقواست. آخرت و فتح و پیروزی نیز، در تقوا هستند و درواقع، گشایش در همه امور و فرج الهی، در پرهیزکاری و تقواست. پس، از خدا بخواهیم که دل با تقوا به ما عنایت کنند. یعنی به جای این‌که دل ما جذبِ هوا‌ها و هوس‌ها شود و انگیزه‌های دنیایی و مادی و شخصی و حقیر، ما را به سوی خود جذب کنند، اراده خدا جذبمان سازد و محبت او، ما را به خود جذب نماید و این، بر همه کار‌های ما، پرتو افکن باشد.