روایت مکتوب از مکاتب سنتورنوازی ایران / وجه تمایز مکتب جدید و قدیم

یکی از ناشران و پژوهشگران عرصه موسیقی در تشریح تازه ترین فعالیت‌های خود از انتشار یک کتاب پژوهشی در حوزه تاریخ سنتورنوازی ایران خبر داد.

شهاب منا پژوهشگر، نوازنده و ناشر موسیقی در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن اشاره به تازه‌ترین فعالیت‌های خود در عرصه موسیقی بیان کرد: به تازگی کتاب «مکاتب سنتورنوازی در ایران از قاجاریه تا کنون»، اثر کیومرث پیرگلو، به ترجمه فاطمه نکونام و ویراستاری بنده در دسترس علاقه مندان موسیقی قرار گرفته است.

وی در توضیحات تکمیلی این اثر گفت: کتاب حاضر براساس رساله دکترای مؤلف در رشته اتنوموزیکولوژی است که در سال 1389 (2010 م) به دانشگاه موناش استرالیا ارائه شده و اینک ترجمه فارسی آن با بازنگری و ویرایش مجدد منتشر می‌شود. در این اثر که در 10 فصل تنظیم شده مؤلف پس از نگارش کلیاتی درباره تاریخ موسیقی ایران و ساختار، کوک و فرم‌های موسیقی ایرانی به تاریخچه سنتور ایرانی، ساختمان و تکنیک‌های نوازندگی آن پرداخته و در ادامه رسم‌الخط‌های نگارش، سبک‌شناسی تزئینات و بسط و گسترش ملودیک در سنتورنوازی را شرح می‌دهد.

منا افزود: نویسنده سپس به معنای بداهه در موسیقی ایرانی براساس تحقیق کتابخانه‌ای و تحقیق میدانی خود (مصاحبه با سنتورنوازان و موسیقی‌دانان ایرانی) و بررسی ساختار بداهه در موسیقی ایرانی می‌پردازد. چهار فصل پایانی نیز به بررسی مکاتب سنتورنوازی در ایران اختصاص دارد.

این ناشر درباره دیگر ویژگی‌های این اثر تالیفی توضیح داد: نگارنده نوازندگی سنتور در ایران را به دو مکتب قدیم (قاجار) و مکتب جدید تقسیم می‌کند که شاخص متمایزکننده آنها استفاده از نت در نوازندگی، آموزش و آهنگسازی است. مؤلف گروهی دیگر را نیز با عنوان گروه منفرد مطرح می‌کند که نوازندگان آن از یکی از دو مکتب فوق تأثیر پذیرفته‌اند و درعین‌حال از ایشان متمایزند و روشی شخصی را در نوازندگی سنتور دنبال کرده‌اند که فراگیر نشده است.

وی گفت: دو گروه دیگر، موسوم به سنت‌گرایان سده بیستم و مدرنیست‌های سده بیستم نیز که متأثر از مکتب قدیم‌اند مطرح شده‌اند. در بررسی هریک از گروه‌های یادشده شرح حال نوازندگان، معرفی آثار، آوانگاری‌های مؤلف از نواخته‌های ایشان به‌همراه تجزیه‌وتحلیل آوانگاری‌ها و بررسی نت‌نگاری‌های منتشرشده از مولف ارائه و با یکدیگر مقایسه شده است.

منا درباره پیشینه فرهنگی هنری مولف کتاب هم اظهار کرد: کیومرث پیرگلو از جمله پژوهشگران حوزه موسیقی است که پس از طی مراحل مقدماتی آموزش موسیقی زیر نظر استادانی همچون محمدرضا درویشی، اسماعیل تهرانی، حسین علیزاده، محسن الهامیان فعالیت‌های خود در موسیقی را آغاز کرده است. او در نوجوانی نوازندگی سنتور را نزد فرزانه نوشاد در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آغاز کرد و پس از گذراندن دوره‌های ردیف ابوالحسن صبا مدتی نزد اسماعیل تهرانی و مینا افتاده ادامه تحصیل داده در ادامه از پاییز 1357 تا آبان 1363 نزد هنرمندان شناخته شده سنتور، فرامرز پایور، مکتب وی را فراگرفت. او مدتی نیز ساز فاگوت را نزد خسرو سلطانی و پیانو را به مدت سه سال نزد طاهر جلیلی تحصیل کرد که زمینه ورود او به آکادمی موسیقی در بلژیک شد. این پژوهشگر در اواخر سال 1363، برای ادامه تحصیل راهی اروپا شد و مدت دو سال در آکادمی موسیقی شهر انتورپ (مرکز ایالت فلامان در بلژیک) زیر نظر هدویگ وان وارنبرگ (از شاگردان الکسیس وایزنبرگ، پیانیست معروف مجار_ فرانسوی) ادامه داد و سپس به سوئد نقل‌مکان کرد و در شهر استکهلم اقامت گزید. در آکادمی موسیقی استکهلم به مدت دو سال نزد استلا چایکوفسکی (از نوادگان پیوتر ایلیچ چایکوفسکی، آهنگساز بزرگ روس) درس پیانو گرفت و از آکادمی با موفقیت فارغ‌التحصیل شد.

این پژوهشگر ادامه داد: پیرگلو سپس وارد کنسرواتوار شهر گوتنبرگ شده به مدت چهار سال دوره لیسانس را در رشته موزیکولوژی زیر نظر پروفسور استیگ مگنوس تورشن و پروفسور مارگارت مایرز با موفقیت گذراند. موضوع پایان‌نامه لیسانس او «نه آهنگ محلی شیرازی» بود. سپس برای ادامه تحصیل در رشته اتنوموزیکولوژی راهی ملبورن در کشور استرالیا شد. دوره فوق‌لیسانس را در دانشگاه ملبورن به مدت دو سال زیر نظر پروفسور کتی فالک گذراند. موضوع پایان‌نامه فوق لیسانس او «جایگاه استاد پایور در موسیقی ایران» بود. سپس از سال 1381 تا 1388 دوره دکترا را در دانشگاه موناش زیر نظر استادان برجسته، پرفسور مارگارت کارتومی و دکتر گرایم اسمیت گذراند و از آن پس نیز در عرصه‌های مختلف پژوهش به کار خود ادامه داد.