زایمان زودرس مادر، کودک را دچار اوتیسم می‌کند؟
اوتیسم یک اختلال عصبی - رشدی است که در دوران بارداریِ مادر قابل تشخیص نیست و تنها بعد از تولد و با مشاهده مواردِ رشدی می‌توان به وجود این اختلال در کودک پی برد.
از هر 100 نفر در ایران، یک نفر - کودک یا بزرگسال - دارای اختلال اوتیسم است و و سالانه حدود 10 هزار نفر با این اختلال به جمعیت کشور اضافه می‌شود. اما خیلی از خانواده‌ها کوچک‌ترین آگاهی و اطلاعی درباره این اختلال عصبی - رشدی ندارند.
به گزارش همشهری آنلاین، ناآگاهی از نشانه‌های اوتیسم موجب می‌شود که کودکانِ دارای این اختلال از درمان‌ها و توانبخشی‌های لازم برخوردار نشوند و درعوض، برچسب‌های متعددی مثل دست‌وپاچلفتی بودن، گوشه‌گیر بودن، زودرنج بودن، درونگرا بودن، خجالتی بودن، بیش‌فعالی و... را تحمل کنند.
خیلی از کودکان به دلیل ناآگاهی والدین از این اختلال و نیز به این دلیل که اوتیسم، نشانه‌های بارز و خاص جسمانی ندارد، با این اختلال بزرگ می‌شوند و وارد دانشگاه یا بازار کار می‌شوند، اما چالش‌های این اختلال را همواره با خود حمل می‌کنند؛ چالش‌هایی مثل ضعف در مهارت‌های ارتباطی و اجتماعی.
آمار اوتیسم در ایران تفاوت و فاصله‌ای با آمار جهانی ندارد. به طوری که فراوانی این اختلال در دنیا و نیز در کشور ما 100 به 1 است؛ یعنی از هر 100 نفر در ایران، 1 نفر درگیر این اختلال است.
اوتیسم آن طور که متخصصان می‌گویند، قبل از تولد کودک و در دوران بارداریِ مادر قابل تشخیص نیست و تنها بعد از تولد و با مشاهده مواردِ رشدی می‌توان به وجود این اختلال در کودک شک کرد و او را نزد پزشک متخصص برد.
عوامل متعددی می‌توانند منجر به بروز اوتیسم در فرد شوند؛ از ژنتیک گرفته تا عوامل محیطی مانند و حتی آلودگی هوا. اما یکی از مواردی که موجب نوشتن این گزارش شد، بررسی «ارتباط بین زایمان زودرس و بروز اوتیسم» است. آیا کودکانی که زودتر از موعد متولد می‌شوند، قطعا دارای اوتیسم خواهند شد؟
رابطه زایمان زودرس و اوتیسمی شدن کودک
وب‌سایت هلث‌دی نیوز (Healthday) به تازگی در گزارشی اعلام کرده که یافته‌های حاصل از مطالعه بیش از 100 هزار زایمان نشان می‌دهد که زایمان زودرس در بروز اختلال اوتیسم نقشی ندارد. این وب‌سایت به نقل از یکی از نویسندگان اصلیِ این گزارش اعلام کرده که «علت دقیق اوتیسم مشخص نیست و پیچیده است. اما بر اساس داده‌های ما بعید است که تنها یک عامل مامایی، دلیل ایجاد اختلال اوتیسم باشد.» در این گزارش امده که «تحقیقات در مورد علت اوتیسم بحث‌برانگیز است، به ویژه ارتباط احتمالی با زایمان زودرس.»
سید محمدعلی میری، روانشناس کودک و نوجوان و عضو انجمن اوتیسم ایران هم در این زمینه می‌گوید: زایمان زودرس در بروز اوتیسم نقش دارد و علت دقیق آن نیست و تنها می‌تواند یکی از عوامل بروز آن باشد.
میری در این باره توضیح می‌دهد: برای اوتیسم دوعلت اساسی در نظر گرفته می‌شود. یک؛ عوامل ژنتیکی. ژن‌های مخصوصی را شناسایی کرده‌اند که در بروز اوتیسم دخیل است. اما این‌ها رابطه علت و معلولی ندارند و رابطه هم‌بستگی دارند. یعنی لزوما هر فردی که در ژن شماره 15، 17 یا 18 دچار مشکل است، نمی‌توانیم بگوییم او حتما دارای اوتیسم می‌شود.
او ادامه می‌دهد: مورد دوم که در بروز اوتیسم نقش دارد، عوامل محیطی هستند. مثل عواملی که مربوط به دوران بارداری یا زایمان است، بارداری ناخواسته، مصرف سرب و جیوه و از این قبیل در دوران بارداری، دارو‌هایی که زن باردار مصرف می‌کند، استرس دوران بارداری، زایمان سخت و پیچیده، و حتی بحث زردی نوزاد. البته درباره ارتباط زردی و اوتیسم باید بگویم آن نوع از زردی منظور است که میزانش خیلی بالا است و منجر به بستری شدن نوزاد می‌شود. تاثیر این عوامل در کودکانِ اوتیسم زیاد مشاهده می‌شود، اما تاکید می‌کنم هرکسی که این نشانه‌ها و موارد را دارد، لزوما فرد دارای اوتیسم نمی‌شود.
کمکی از دست غربالگری برنمی‌آید؟
عضو انجمن اوتیسم ایران با تاکید بر این که برای تشخیص اوتیسم در دوران بارداری، هیچ نوع غربالگری وجود ندارد، می‌گوید: تنها غربالگری‌ای که در حال حاضر برای اوتیسم صورت می‌گیرد، غربالگریِ رشدیِ بعد از تولد کودک است. برعکسِ مثلا سندروم داون که در دوران بارداری می‌توان متوجه آن شد. مثلا در دوران بارداری مادر می‌توان با غربالگری تشخیص داد که یک کوروموزوم اضافی منجر به ابتلای جنین به سندروم داون شده است. اما برای اوتیسم، تشخیص قبل از تولد نداریم. چون اوتیسم یک اختلال عصبی - رشدی است و بعد از تولد و آن هم از روی موارد رشدی می‌توان به وجود آن پی برد.
اما آیا ممکن است روزی با کمک غربالگری بتوان به وجود اوتیسم در جنین پی برد؟ میری در این زمینه توضیح می‌دهد: الان با کمک تکنولوژیِ هوش مصنوعی و مواردی از این دست گفته می‌شود که از روی قرنیه می‌توان این اختلال را تشخیص داد. اما تشخیص قطعی و صد درصدی نمی‌توان داد. یا از روی نوار مغز می‌توانند متوجه شوند که الگوی متفاوتی دارد. به این صورت که بعد از بررسی تعداد زیادی از نوار مغز‌ها اعلام می‌کنند که اگر چنین الگویی در آن دیده شد، احتمالا اوتیسم است.
این روانشناس کودک و نوجوان می‌گوید: مثل موارد ژنتیکی است. اگر یک نفر در خانواده، یک بیماری داشته باشد، گفته می‌شود که با یک میزانی از احتمال، این مورد در تولد فرزند بعدی هم دخیل است. این شامل اوتیسم هم می‌شود. اما لزوما به این معنی نیست که هرکسی که زایمان زودرس دارد، زایمان سخت دارد، ازدواج فامیلی دارد، یا بارداری ناخواسته دارد، حتما کودکش بعد از تولد دارای اوتیسم خواهد شد. درواقع چندین عامل با هم و همزمان در بروز اوتیسم اثرگذارند.
از کجا بفهمیم کودک‌مان اوتیسم دارد یا نه؟
اما اگر هیچ گونه غربالگری برای تشخیص اوتیسم در جنین وجود ندارد، چگونه بعد از تولد متوجه وجود یا نبود این اختلال در کودک خود شویم و اجازه ندهیم که اختلال در او پیشرفت کند؟
میری در این رابطه می‌گوید: این موضوع تنها با حساس بودن روی موارد رشدیِ بعد از تولد تشخیص داده می‌شود. درواقع والدین باید به رشد کودک خود در همه زمینه‌ها و در همه سنین دوران کودکی حساس باشند و آن‌ها را پیگیری کنند. مثلا درباره وضعیت گفتاری کودک؛ مثل قان و قون کردن، صدا در آوردن، تولید آوا و گفتن کلمه‌ها حساس باشند. به وضعیت حرکتی کودک دقت کنند که؛ سرش را کی بالا نگه می‌دارد، کی سینه‌خیز می‌رود، کی می‌نشیند. در بحث اجتماعی ببینند؛ آیا زمانی که مادر شیر می‌دهد، کودک لبخند می‌زند؟ آیا لبخند اجتماعی دارد؟ وقتی بغلش می‌کنند یا کسی را می‌بیند، دست‌هایش را بلند می‌کند یا نه؟ در نوع بازی کردن کودک؛ با اسباب‌بازی‌ها چطور بازی می‌کند؟ آیا به وسیله‌های چرخشی علاقه دارد یا نه؟ این‌ها دقیقا مواردی هستند که در اوتیسم برای ما نشانه و مطرح‌اند. اگر والدین نشانه‌هایی این‌چنینی دیدند، باید حساس شوند، شک کنند و کودک را نزد روانپزشک متخصص کودک ونوجوان ببرند تا پزشک تشخیص دهد که کودک دارای اوتیسم است یا نه.
از دست ندهید