زنانه‌ترین احساس، آینه عقل الهی بود

منیره سادات طباطبایی، استاد حوزه و کارشناس دینی، در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، با اشاره به اینکه لقب «عقیله بنی‌هاشم» تنها یک عنوان تشریفاتی نیست، گفت: این تعبیر ریشه در واژه «عقل» دارد و معنای حقیقی آن نشان‌دهنده اوج خردمندی و درایت حضرت زینب (س) است. عقل در منطق قرآن صرفاً قوه استدلال یا تحلیل منطقی نیست، بلکه چراغی است که راه بندگی را روشن می‌کند.

طباطبایی با اشاره به آیه شریفه «اِنَ فِی خَلقِ السَمَاوَاتِ وَالأَرضِ وَاختِلاَفِ اللَیلِ وَالنَهَارِ لآیَات لأُولِی الأَلبَابِ» (آل‌عمران؛ آیه 190) افزود: در این آیه عقلانیت در کنار ایمان قرار دارد. اولواالألباب کسانی هستند که با اندیشه در آفرینش به معرفت خدا می‌رسند. حضرت زینب (س) مصداق کامل این گروه بود، زیرا در میان آشوب و مصیبت از عقلانیت خود برای شناخت و نشر حق استفاده کرد.

او با تأکید بر اینکه عقیله بودن حضرت زینب (س) به معنای برخورداری از عقل نظری و عملی است، توضیح داد: عقل نظری انسان را به شناخت حقایق می‌رساند و عقل عملی او را به رفتار درست وا‌می‌دارد. زینب کبری (س) هر دو را دارا بود. او هم حقیقت را می‌شناخت و هم در سخت‌ترین شرایط به آن وفادار ماند.

او تصریح کرد: در روایات آمده است «العقلُ ما عُبِدَ بِهِ الرحمن و اکتُسِبَ به الجنان»؛ یعنی عقل آن است که انسان را به پرستش خدا و رسیدن به بهشت رهنمون کند. حضرت زینب (س) با علم و شناختی که از ولایت داشت، مسیر عبودیت را با یقین پیمود. چنین عقلانیتی در مکتب اهل بیت (ع) بالاترین فضیلت است.

این استاد تاریخ اسلام ادامه داد: در مقابل، قرآن از کسانی یاد می‌کند که «لَهُم قُلُوب لا یَفقَهُونَ بِهَا» (اعراف؛ آیه 179) یعنی دل دارند اما نمی‌فهمند. این آیه نشان می‌دهد که عقلانیت واقعی در پیوند با قلب و ایمان شکل می‌گیرد، نه در جدایی از احساس. حضرت زینب (س) در اوج عاطفه زنانه، عقلانیتی استوار داشت. عقل و احساس را در تعادل نگاه داشت و از هیچ‌کدام غفلت نکرد.

او در ادامه گفت: یکی از جلوه‌های عقل زینبی، قدرت تشخیص موقعیت و زمان سخن گفتن بود. در کاخ یزید، زمانی که احساسات بر افراد غلبه می‌کند، او با کمال صبر و حکمت خطبه‌ای ایراد کرد که تاریخ را دگرگون کرد. این همان عقلانیتی است که قرآن آن را حکمت می‌نامد.

طباطبایی با اشاره به ضرورت بازخوانی مفهوم عقلانیت در جامعه امروز گفت: حضرت زینب (س) به ما می‌آموزد که عقل یعنی پایداری در مسیر حق، نه صرفاً قدرت تحلیل. در جهانی که احساسات و تبلیغات مردم را می‌لغزاند، عقیله بنی‌هاشم الگویی برای انسان‌های اندیشمند است که می‌خواهند بین دانش و ایمان پیوند برقرار کنند.