سواد پایه دانش‌آموزان ایرانی در بحران / چاره چیست؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، نتایج آزمون بین‌المللی تیمز 2023 منتشر شده است در آزمون بین‌المللی تیمز (TIMSS) که هر چهار سال یک‌بار برگزار می‌شود، عملکرد دانش‌آموزان پایه‌های چهارم و هشتم را در دروس ریاضی و علوم سنجیده می‌شود.

تیمز به عنوان یکی از معتبرترین مطالعات تطبیقی آموزشی، اطلاعات ارزشمندی درباره روند پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان بیش از 60 کشور جهان ارائه می‌دهد.

عملکرد دانش آموزان ایرانی در آزمون تیمز 2023 رضایت بخش نبوده و ایران از میان 64 کشور شرکت‌کننده ریاضی پایه چهارم، رتبه 54 را کسب کرده است!

نمره دانش‌آموزان ایرانی در سال 2023 برابر با 420 بوده است، در حالی که در سال 2019 این نمره 443 بود. این افت نشان‌دهنده کاهش عملکرد است.

بهترین عملکرد ایران در ریاضی پایه چهارم مربوط به سال 2019 با نمره 443 بوده، اما همچنان به میانگین جهانی 500 نرسیده است.

در علوم پایه چهارم، ایران از میان 63 کشور شرکت‌کننده، رتبه 49 را کسب کرده است.

نمره دانش‌آموزان در سال 2023 برابر با 432 بوده که نسبت به سال 2019 (نمره 441) کاهش یافته است.

بهترین عملکرد ایران در علوم پایه چهارم مربوط به سال 2011 با نمره 453 بوده است، اما باز هم از میانگین جهانی 500 پایین‌تر بوده است.

در آزمون تیمز در درس ریاضی و علوم مسائلی که رصد می‌شود در تصویر زیر قابل مشاهده است:

موضوعات مورد بررسی در تیمز

آزمون تیمز علاوه بر ارزیابی عملکرد دروس ریاضی و علوم، پرسشنامه‌های ضمیمه‌ای را شامل می‌شود که عوامل زیر را بررسی می‌کند:

1. پیشینه خانوادگی:

زبان‌های مورد استفاده در خانه.

منابع خانگی برای یادگیری.

آموزش مقدماتی.

2. پیشینه مدرسه:

تأثیر کمبود منابع ریاضی و علوم.

ویژگی‌های مدرسه و جمعیت.

تأکید مدرسه بر موفقیت تحصیلی.

برداشت والدین از مدرسه.

احساس تعلق به مدرسه و محیط ایمن و منظم.

قلدری دانش‌آموزان.

3. پیشینه کلاس درس:

مباحث تدریس‌شده در علوم و ریاضی.

آمادگی و تجربه معلم.

شیوه‌ها و استراتژی‌های آموزشی.

استفاده از فناوری.

جو کلاس درس.

4. نگرش دانش‌آموزان به یادگیری:

اعتماد به استفاده از فناوری.

نگرش به ریاضیات و علوم.

در آزمون تیمز همچنین در 4 پرسشنامه از معلمان، دانش‌آموزان، والدین و عوامل مدرسه سوالاتی را می‌پرسد.

پرسشنامه معلم: در اینجا متغییرهایی چون شیوه تدریس، ویژگی‌های مختلف معلمان و نوع نگرش آنان به این حرفه بررسی می‌شود.

پرسشنامه دانش‌آموزان: در پرسشنامه مربوط به دانش آموز عوامل آموزشی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی موثر بر خواندن مورد سنجش قرار می‌گیرد.

پرسشنامه اولیا: در اینجا نگرش و امکانات موجود در خانه بررسی می‌شود.

پرسشنامه مدرسه: در پرسشنامه مربوط به مدرسه راجع به شیوه‌های مدیریتی، امکانات و کمبودهای آموزشی و شرایط فیزیکی مدرسه تحقیق و پژوهش می‌شود.

آزمون پرلز و عملکرد ضعیف دانش‌آموزان ایرانی

آزمون پرلز (PIRLS) نیز به سنجش پیشرفت سواد خواندن دانش‌آموزان می‌پردازد. ایران از سال 2001 در این آزمون شرکت کرده است:

2001: نمره 414 (میانگین جهانی 500) و رتبه 32 از میان 35 کشور.

2021: نمره 413 (میانگین جهانی 500) و رتبه 40 از میان 66 کشور.

عملکرد ایران در آزمون پرلز در طول سال‌ها کاهش یافته و همچنان پایین‌تر از میانگین جهانی است. بر اساس آمار، از هر سه دانش‌آموز ایرانی، یک نفر به حداقل سطح یادگیری نمی‌رسد.

اهمیت نتایج تیمز و پرلز

این نتایج به دلیل انتخاب تصادفی دانش‌آموزان از تمامی مدارس کشور، معیار دقیقی برای ارزیابی عملکرد نظام آموزشی محسوب می‌شود. این در حالیست که موفقیت دانش‌آموزان المپیادی که عمدتاً از مدارس خاص و جزو نخبگان هستند، به عنوان عملکرد کل نظام آموزشی برجسته می‌شود.

اقدامات معاونت آموزش ابتدایی

برای ارتقای سواد پایه دانش‌آموزان، معاونت آموزش ابتدایی اقداماتی انجام داده و برنامه‌هایی برای آینده طراحی کرده است:

1. طرح حمایت آموزشی و مستمر (حامی)

شناسایی دانش‌آموزان نیازمند و ارائه برنامه‌های تقویتی در دروس فارسی، ریاضی و علوم.

2. تقویت محیط مثبت یادگیری

تقویت احساس ارزشمندی و تعلق به مدرسه.

ایجاد محیط‌های یادگیری فعال و مشارکتی.

3. اصلاح روش‌های آموزش معلمان

توانمندسازی معلمان با تأکید بر روش‌های نوین تدریس، تفکر انتقادی و آموزش معکوس.

4. کاربرد هوش مصنوعی در آموزش

شخصی‌سازی آموزش و تنوع در روش‌های یادگیری با استفاده از فناوری‌های نوین.

5. توسعه و تجهیز کتابخانه‌های کلاسی

تجهیز هر کلاس به یک کتابخانه به‌روز و متناسب با نیازهای رشدی و علایق دانش‌آموزان.

این برنامه‌ها با هدف ارتقای کیفیت آموزش و بهبود نتایج دانش‌آموزان در آزمون‌های بین‌المللی طراحی شده‌اند.