سینمای هنر و تجربه؛ قربانی نگاه تجاری جشن منتقدان؟

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم؛ شب گذشته پانزدهمین جشن انجمن منتقدان و نویسندگان سینمایی ایران برگزار شد و جوایز این دوره به فیلم‌ها و عوامل مطرح سینمای تجاری و پرمخاطب تعلق گرفت. از جمله تقدیرهای ویژه این جشن، اهدای جایزه کارگردانی به سروش صحت برای فیلم «صبحانه با زرافه‌ها» و جوایز بهترین مهندسی صدا و موسیقی به فیلم‌های «موقعیت مهدی» و «خائن‌کشی» بود.

با این حال، نکته قابل توجه در این دوره از جشن، کم‌رنگ بودن حضور سینمای هنر و تجربه بود؛ گروهی که به گفته بسیاری از سینماگران، آخرین پناهگاه و محل دیده شدن فیلم‌های مستقل و هنری است. این سینما که اغلب مخاطب خاص دارد و بر مبنای خلاقیت و نوآوری شکل گرفته، در لیست نامزدها و برندگان به چشم نمی‌خورد.

برخی از منتقدان و فیلم‌سازان اعتقاد دارند که توجه بیش از حد به فیلم‌های تجاری و چهره‌های شناخته‌شده، سبب شده سینمای هنر و تجربه از جشن منتقدان حذف شود و این مسئله می‌تواند به دلیل دلایل مالی و دغدغه‌های پخش فیلم‌ها باشد.

با وجود این، فیلم‌های هنر و تجربه در عرصه بین‌المللی موفقیت‌های چشمگیری کسب کرده‌اند و سهم قابل توجهی از جوایز خارجی ایران را به خود اختصاص داده‌اند، اما در بزرگ‌ترین جشن داخلی منتقدان، کمترین جایگاه را دارند. این مسئله بار دیگر ضرورت بازنگری در معیارهای انتخاب و حمایت از سینمای مستقل و هنر و تجربه را مطرح می‌کند.

دلایل بی‌توجهی جشن منتقدان به سینمای هنر و تجربه می‌تواند ترکیبی از عوامل ساختاری، فرهنگی و اقتصادی باشد. جشن‌ها و انجمن‌ها معمولاً تمایل دارند فیلم‌هایی را برجسته کنند که شناخته‌شده‌تر و پرمخاطب‌ترند تا بازتاب رسانه‌ای و توجه عمومی بیشتری داشته باشند. فیلم‌های هنر و تجربه معمولاً کمتر دیده می‌شوند و مخاطب خاص دارند.

فیلم‌های تجاری معمولاً بازده اقتصادی بیشتری دارند و جشن‌ها ممکن است به دلیل جذب حمایت مالی، اسپانسر و مخاطب، تمایل داشته باشند فیلم‌های تجاری را بیشتر مورد توجه قرار دهند.

فیلم‌های هنر و تجربه اغلب در سالن‌های محدودتری اکران می‌شوند و دسترسی به آن‌ها برای منتقدان و داوران جشن‌ها دشوارتر است. این باعث می‌شود در فرآیند انتخاب نامزدها کمتر دیده شوند.

سینمای هنر و تجربه به حمایت‌های سازمانی، تبلیغاتی و رسانه‌ای نیاز دارد که به‌خوبی فراهم نشده است. این کمبود باعث می‌شود که این فیلم‌ها در جشن‌ها و مراسم‌ها کمتر مطرح شوند. برخی منتقدان ممکن است به دلیل عادت به سبک‌های مشخص یا ترجیح دادن سینمای روایت‌گرایانه تجاری، کمتر به نوآوری‌های سینمای هنر و تجربه توجه کنند.

نادیده گرفتن سینمای هنر و تجربه در جشن‌هایی مثل جشن انجمن منتقدان، می‌تواند پیامدهای منفی متعددی داشته باشد که تأثیر مستقیم و غیرمستقیم بر کل اکوسیستم سینمای ایران می‌گذارد. وقتی فیلم‌های هنر و تجربه جایگاهی در جشن‌ها و جوایز داخلی ندارند، انگیزه کارگردان‌ها و تیم‌های خلاق برای ساخت فیلم‌های نوآورانه و متفاوت کاهش می‌یابد و ممکن است به سمت تولید آثار تجاری و معمولی‌تر سوق پیدا کنند.

نادیده گرفتن این نوع سینما باعث می‌شود طیف گسترده‌ای از روایت‌ها و سبک‌های سینمایی که مخاطب خاص و متفاوت دارند، به فراموشی سپرده شود و در نهایت سینمای ایران محدود به چند قالب رایج و تجاری شود. سینمای هنر و تجربه عمدتاً نماینده ایران در جشنواره‌ها و رقابت‌های جهانی است و موفقیت‌های مهمی کسب کرده است. بی‌توجهی به این سینما در داخل می‌تواند به کاهش سرمایه‌گذاری و حمایت منجر شود و در نهایت سطح حضور ایران در عرصه جهانی را پایین بیاورد.

اگر جشن‌ها نتوانند نقش حمایتگری و کشف استعدادهای نو را ایفا کنند، ممکن است اعتبار و جایگاه خود را نزد اهالی سینما و مخاطبان از دست بدهند و به محلی برای انتخاب‌های سیاسی یا تجاری تبدیل شوند. سینمای هنر و تجربه بخشی از توسعه فرهنگی و هنری جامعه است و بی‌توجهی به آن می‌تواند باعث عقب‌ماندگی در رشد فرهنگی و کاهش فرصتی برای بیان دغدغه‌ها و مسائل اجتماعی از طریق هنر شود. این سینما معمولاً روایت‌های متفاوت، نو و گاهی چالش‌برانگیزی دارد که در صورت نادیده گرفته شدن، جامعه سینمایی و مخاطبان از این تنوع محروم می‌شوند.