شیوه انتخاب فیلم‌های جشنواره فجر

از روزی که اولین جلسه آشنایی و معرفی برگزار شد فیلم دیدن هم شروع شد. معمولاً از هشت صبح تا پاسی از شب روی پرده سینمای دفتر جشنواره، فیلم‌ها را دیدیم، حتی آنها که کامل نرسیده بودند. ترکیب هیات انتخاب هفت سینماگر یا شیفته سینما باسابقه‌ای شناخته شده بودند که «فیلم خوب دیدن» و کلاً «سینما» برایشان حایز اهمیت بود. هر کدام در کار خودشان مهارت و تخصص لازم را داشتند، البته با همه ضعف‌ها و قوت‌هایی که خودشان هم منکر نیستند - طبیعتاً افراد دیگری می‌توانستند باشند، اما قرعه به نام این جمع افتاده بود، تفاوت این جمع این بود که نگاه تخصصی، جایگزین نگاه مضمونی و گاه ایدئولوژیک شده بود، بازتاب‌های بیرونی هم این‌گونه تفسیر می‌کرد، البته طبیعی است که هر کدام ایدئوژی خود را دارند و روی آنان حساس و مصمم‌اند اما قرار گذاشتیم با ملاک و معیار از قبل تعیین شده شروع نکنیم... مبنا بر این شد سروشکل فیلم، درست و جاندار باشد. درست پرداخت شده باشد، نگاه و فرم جدیدی باشد، روایت محکم و دلنشین داشته باشد، نوآوری و خلاقیت ببینیم، تماشاگر را درگیر کند، عوامل، چه بازیگر چه فیلم‌بردار و یا دیگران، حرفه‌ای عمل کرده باشند و اینکه در تراز یک جشنواره معتبر باشد. قرار گذاشتیم به سازنده و سایر عوامل یا فلان کارگردان خوش‌نام یا فیلم اولی و فلان ارگان و سازمان توجه نکنیم، برایمان مهم بود که فیلمساز چگونه توانسته ایده‌اش را در قالب یک فیلم خوب و قابل‌قبول و با نوآوری و خلاقیت به تماشاگر منتقل کند، بعد از دیدن فیلم، هر یک یادداشت‌های خود را می‌نوشتیم، گاهی اظهارنظری می‌کردیم و یا برای درک بهتر فیلم، نکاتی را که دچار ابهام بودیم از یکدیگر سؤال می‌کردیم؛ اما نظر قطعی خودمان را در دفترچه‌ای که از همه پنهان بود یادداشت می‌کردیم، با دیدن برخی فیلم‌ها خسته و گاه عصبانی می‌شدیم و با دیدن برخی فیلم‌ها لذت می‌بردیم و خستگی فیلم قبلی از تنمان بیرون می‌رفت، بعد از چند روز که فیلم دیدن‌ها به پایان رسید، چند روز جلسه جمع‌بندی اولیه و بحث و گفتگو داشتیم تا به جلسه نهایی رسیدیم و تصمیم سخت باید گرفته می‌شد. گاهی دبیر جشنواره در جلسات جمع‌بندی حضور داشت

آن‌هم برای ارائه توضیحاتی و رفع ابهاماتی به سؤالاتی. مثلاً می‌پرسیدیم آیا تنوع ژانر و یا تنوع موضوع برایتان مهم است؟ می‌گفتند دلمان می‌خواهد جشنواره رنگارنگی داشته باشیم و یا برای همه سلیقه‌ها باشد؛ اما اگر این مسئله باعث بی‌عدالتی و اجحاف به یک فیلمی می‌شود از این نظر عبور کنید. یکی از عزیزان جشنواره مسئول جمع آرایی جدول نظریه‌ها بود، کار بسیار سخت و دلهره‌آوری بود، دلمان نمی‌آمد حاصل زحمت فیلمسازان را غربال کنیم تا به تعداد قانونی (سی و سه) برسیم. در وهله اول، فیلم‌هایی را که سطح مور نظر را نداشتند و اصلاً موافقتی با آن نبود کنار گذاشتیم البته خیلی سخت بود، رسیدیم به فیلم‌هایی که رأی بالایی داشتند؛ یعنی بدون استثنا هفت رأی داشتند و اصلاً بحثی هم درباره‌شان نبود، آنها را انتخاب و کنار گذاشتیم. نوبت به فیلم‌هایی رسید که شش رأی داشتند، فرد مخالف و یا پنج نفر موافق، استدلال‌های خود را بیان کردند، سپس دوباره رأی‌گیری می‌کردیم، این بار فیلم‌های رأی بالا را دوباره به بخش مسابقه آوردیم، باقیمانده فیلم‌ها را دوباره مخالف و موافق استدلال‌های خود را بیان کردند، کار این بار سخت‌تر شده بود، باید به‌گونه‌ای استدلال می‌آوردیم که دیگران اقناع شوند. پس از بحث و گفتگو دوباره رأی‌گیری کردیم برخی فیلم‌ها که به رأی بالایی نرسیدند بنا بر قوانین رأی‌گیری، هر فیلمی که نصف به‌اضافه یک (چهار رأی) و به بالا را آورد انتخاب و به بخش مسابقه اضافه کردیم. دو سه فیلم، هم سطح رأی آوردند که دوباره بحث و استدلال آوردیم و دوباره بین آن چند فیلم، رأی‌گیری کردیم تا در نهایت به سی و سه فیلم رسیدیم، و آخرین فیلمی را که به یک رأی نسبی رسیده بود برای رزرو گذاشتیم تا احیاناً فیلمی از لحاظ فنی نرسید جایگزین شود.. در این میان برخی فیلم‌ها را دیدیم و ظاهراً موردپسند برخی اکثریت اعضا هم واقع شده بود مثل پیرپسر، رکسانا و بی‌سروصدا. در میانه راه اعلام کردند منع قانونی دارند و اشتباها برای دیدن در اختیار هیات انتخاب قرار گرفت، خیلی دلمان سوخت؛ چون یکی از این فیلم‌ها می‌توانست تحولی در سینمای ایران ایجاد کند اجباراً و بی‌میلی از جدول انتخاب‌ها کنار گذاشتیم. هیات انتخاب پیشنهاد کرد، برخی فیلم‌هایی که خارج از مسابقه قرار گرفتند و با به‌خاطر منع قانونی انتخاب نشدند مثل پیرپسر و یا 9 برخی فیلم‌های که طی سال‌های گذشته از حساسیت‌هایی برخوردار بودند و نمایش عمومی نداشتند مثل قاتل وحشی، با موافقت سازندگان در بخش ویژه‌ای به نمایش گذاشته شود.

اما در پایان: ما فیلم‌هایی ساخته شده و برای هم جشنواره ثبت‌نام کرده بودند و دبیرخانه در اختیارمان گذاشت دیدیم و حتماً فیلم‌های دیگری هستند که ما ندیدیم. هیات انتخاب بر اساس توان، مهارت و درایت خود انتخاب کرد. تحلیلم این است اگر دیگران هم بودند، انتخابشان، اکثر این فیلم‌های بخش مسابقه بود؛ چون اینجا دیگر بستگی به سلیقه و نگاه افراد دارد. و دیگر اینکه واقعاً پذیرش عضویت در هیات انتخاب کار دشوار و پر هیجان و پر استرسی است، ان‌شاءالله که توانسته باشیم به انصاف نزدیک شده باشیم.

5757