طرح «تکاپو» تحول در نیازهای مهارتی بازار کار
تحول در نیازهای مهارتی بازار کار
طبق اظهارات غلامحسین محمدی، رئیس سازمان فنی و حرفه‌ای کشور، تا سال 2027حدود 44درصد از مهارت‌های کلیدی نیروی کار دستخوش تغییر خواهند شد و دست‌کم 6نفر از هر 10کارگر نیازمند یادگیری مهارت‌های جدید هستند. همچنین بر اساس پیش‌بینی‌ها، 40درصد از مهارت‌های فعلی تا سال 2030منسوخ یا نیازمند به‌روزرسانی خواهند بود.
این ارقام نشان‌دهنده‌ی شتاب بالای تغییرات مهارتی است؛ به گونه‌ای که نیروی کاری که امروز آموزش می‌بیند، اگر در مسیر یادگیری مداوم قرار نگیرد، در کمتر از پنج سال آینده ممکن است از چرخه‌ی اشتغال مؤثر خارج شود.
بنابر این گزارش, در سال‌های اخیر، کارفرمایان در سراسر دنیا و به‌ویژه در ایران، علاوه بر مهارت‌های فنی، بر مهارت‌های نرم (Soft Skills) و مهارت‌های مرتبط با فناوری‌های نو تمرکز بیشتری یافته‌اند. بر اساس اظهارات رئیس سازمان فنی و حرفه‌ای، مهارت‌هایی مانند, تفکر خلاق و تحلیلی تاب‌آوری و انعطاف‌پذیری؛ رهبری اجتماعی و هوش هیجانی؛ دانش و سواد فناوری، به‌ویژه هوش مصنوعی و یادگیری مادام‌العمر و انگیزه فردی از جمله مهارت‌های برتر مورد توجه کارفرمایان در سال 2025هستند. این مهارت‌ها نه‌تنها موجب افزایش بهره‌وری کارکنان می‌شوند، بلکه تطبیق‌پذیری آنان با شرایط جدید و تغییرات فناورانه را تسهیل می‌کنند.
مطالعات سازمان فنی و حرفه‌ای نشان می‌دهد که 63درصد از کارفرمایان، شکاف مهارتی را مانعی بزرگ برای تحول کسب‌وکار خود می‌دانند. از سوی دیگر، 40درصد از کارفرمایان ناچار به کاهش نیروی کار به‌دلیل عدم تطابق مهارت‌ها شده‌اند. این شکاف زمانی جدی‌تر می‌شود که بدانیم بیش از 85درصد کارفرمایان بر ارتقای مهارت نیروی کار تأکید دارند، اما همچنان با پدیده‌ی "سرکوب مزدی" و فقدان نظام انگیزشی برای نیروهای ماهر مواجه‌ایم؛ موضوعی که باعث می‌شود بخشی از نیروهای دارای مهارت‌های تخصصی، جذب صنایع و واحدهای تولیدی نشوند.
بر اساس طرح «تکاپو»، نسبت عرضه نیروی آموزش‌دیده به تقاضای واقعی بازار حدود 39درصد بیش از نیاز است. این در حالی است که کارایی و سازگاری مهارت‌های آموزش‌دیده با نیازهای واقعی صنعت کمتر از حد متوسط (42و 48درصد) برآورد شده است. این ارقام نشان می‌دهد که اگرچه آموزش مهارتی در کشور گسترش یافته، اما تناسب بین آموزش و اشتغال هنوز برقرار نشده است.
در راستای توجه به مهارت آموزی در جلسه مشترک معاونت توسعه کارآفرینی و اشتغال با شرکت‌های فعال در حوزه آموزش و مهارت (از جمله کارساز، رایمون، فناپ، کوئرا و...)، بر تدوین برنامه‌های آموزشی با محوریت اشتغال قبل از آموزش تأکید شده است. این رویکرد شامل مذاکره مستقیم با کارفرمایان، استخراج مهارت‌های مورد نیاز، طراحی دوره‌های هدفمند، مشاوره و حتی برگزاری مسابقات مهارتی است. چنین روشی می‌تواند به افزایش تضمین مهارت نیروی کار و کاهش فاصله بین آموزش و اشتغال کمک شایانی کند.
در این جلسه مطرح شد که با توجه به اینکه اکثر صنایع ایران با کمبود نیروی کار ماهر مواجه اند و در برخی امور نیروی انسانی موجود کیفیت مورد نظر کارفرمایان را دارا نمی باشند فلذا دغدغه امروز کارفرمایان به غیر ازموضوع تطبیق شغلی، مساله تضمین مهارت نیروی کار می باشد. به همین منظور برنامه های آموزشی با محوریت اشتغال قبل از آموزش تدوین می گردد (مذاکره با کارفرما، اخذ مهارت های مورد نیاز کارفرما، برگزاری مسابقه، انجام مشاوره و...).
در ادامه مدیران موسسات مذکور خواستار حمایت دولت از طریق اعطای تسهیلات، تامین برخی از هزینه های آموزشی کارجویان جهت رونق بخشی به موسسات آموزشی و تسهیل در فرآیند اشتغال کارجویان شدند.
به گزارش تسنیم, تحلیل داده‌ها و اظهارنظرها نشان می‌دهد که آینده بازار کار ایران به شدت به کیفیت مهارت‌های نیروی انسانی وابسته است. برای بهره‌گیری از فرصت‌های پیش‌رو و مقابله با چالش‌های تحولات فناورانه، پیشنهاد می‌شود طراحی نظام ملی مهارت با محوریت نیاز واقعی بازار کار, ایجاد مشوق‌های مالی برای کارفرمایان در جذب نیروهای ماهر, ایجاد مسیرهای یادگیری مداوم برای کارکنان شاغل (Upskilling / Reskilling)، هم‌افزایی میان بخش‌های دولتی، خصوصی و آموزشی برای تضمین مهارت نیروی کار و اصلاح سیاست‌های مزدی به‌گونه‌ای که مهارت و تخصص به‌درستی ارزش‌گذاری شود، انجام شود.
بنابراین گزارش, در نهایت، مهارت دیگر یک انتخاب نیست بلکه ضرورتی برای بقا در بازار کار آینده است. کشورهایی که بتوانند سریع‌تر از دیگران شکاف مهارتی خود را پر کنند، نه‌تنها نرخ بیکاری را کاهش خواهند داد، بلکه زمینه‌ساز جهش در بهره‌وری، نوآوری و رقابت‌پذیری اقتصادی نیز خواهند بود. بنابراین، پیوند میان آموزش، مهارت و اشتغال باید در مرکز سیاست‌گذاری‌های اقتصادی و آموزشی کشور قرار گیرد تا ایران بتواند ازظرفیت نیروی انسانی جوان خود برای توسعه پایدار بهره گیرد.