طفلی به نام شادی

این کتاب شامل پنج دفتر شعر است: «زیر همین آسمان و روی همین خاک»، «هنگامه شکفتن و گفتن»، «از همیشه تا جاودان»، «شیپور اطلسی‌ها» و «در شب سردی که سرودی نداشت». کتاب در شمارگان 1100 نسخه و به قیمت 85هزار تومان عرضه شده است.

این سومین مجموعه‌شعر دکتر کدکنی، پس از «آینه‌ای برای صداها» و «هزاره دوم آهوی کوهی» است و طبق روال آن کتاب‌ها، در این مجموعه نیز ایشان شعرها را به ترتیب تاریخ سرودن نیاورده‌اند و پای شعرها تاریخ‌هایی چون فروردین 49 (شعر غوک‌نامه، ص 69) یا 3/ 1/ 1388 (شعر با شعر نیز این قصه را دارم، ص 197) دیده می‌شود و نیز بسیاری شعرها که تاریخی پای آن‌ها نیست. مشخصا دکتر شفیعی‌کدکنی در این مجموعه نیز به سیاق مجموعه‌های قبلی، حال و هوای شعرها را ملاک چینش آن‌ها قرار داده است.

عکس: سیدجواد میرهاشمی / اختصاصی ایرنا

اکثر شعرهای این مجموعه قبلا در شماره‌هایی از مجله بخارا چاپ شده و اکنون با چاپ یک‌جا و منقح شعرها، دسترسی به آن‌ها آسان‌تر شده است.1 در یک بررسی کوتاه و شتاب‌زده، مشخص شد که کدکنی در برخی از ابیات بعضی شعرها تجدید نظر کرده است. مثلا در رباعی «آزادی» (ص 151): «بذری که ز زیر سنگ و سیمان سفری‌ست / وان چشمه که از شکاف خارا جاری‌ست / آن نیرویی که می‌کشاند همه را / جز دغدغه میل به آزادی نیست.» مصرع آخر قبلا اینگونه چاپ شده: «جز دغدغه میل به آزادی چیست؟» (بخارا، شماره 98، بهمن - اسفند 1392، ص 9).

یا شعر «قلندر شیرین» (ص 216) چنین شروع می‌شود: «چراغ خانه خاموش و هوش ما بودی» در حالی که در چاپ مجله بخارا** آمده است: «چراغ خانه احساس و هوش ما بودی» (بخارا، شماره 98، بهمن - اسفند 1392، ص 22)، نیز بیتی که در آخر نسخه داخل کتاب هست و در مجله نیست: «به صدر مصطبه، هم‌بزم مزدک و خیام / «انوش کن می» دیرین که هوش ما بودی».

آفاق و چشم‌اندازهای اشعار این مجموعه چنان گسترده است که اشاره به همه آن‌ها از مجال این یادداشت خارج است. بی‌تردید دوست‌داران شعر شفیعی، بخش‌های مورد علاقه خود را در این کتاب خواهند جست و پخش خواهند کرد و «به اشتراک» خواهند گذاشت.

طراح جلد: کاوه حسنی‌بیگلو

مقدمه کتاب کوتاه و از آن مقدمه‌های - به قول خود ایشان - «دشمن‌تراشانه» است و مشخص می‌کند باور شفیعی به مقوله «وزن شعر» و «عشق» و «ایران» و... همان است که بود و در این باور استوارتر هم شده است: «به هرحال، جای تأسف است که من در طول مدت شصت و اند سال شاعری، حتی برای نمونه، در یک مورد هم، نتوانستم وزن و قافیه و معنی و عشق و تأملات وجودی و ایران را به کناری نهم و «آوانگارد» شوم. بدبختی ازین بالاتر؟» (مقدمه، ص 8).

«فهرست اسامی شعرها» و «فهرست سطرهای آغازین شعرها»، دو فهرست دقیق و بسیار حیاتی است که در پایان کتاب آمده.

نوشتن از «طفلی به نام شادی»، سخت است و باید اجازه داد و دید داوری زمان و طبع سخت‌پسند «مردم» کدام بخش‌ها را به یاد خواهد سپرد و کدام را فراموش خواهد کرد. خود استاد شفیعی‌کدکنی معتقد است که «خوب و بد این شعرها را - و هر شعری را - جامعه تعیین می‌کند نه من و منتقدان ره‌نشناس. حتی داوری امروز هم بسنده نیست؛ آیندگان داور نهایی‌اند. معلوم نیست که پنجاه سال دیگر مشاهیر شعر عصر ما در کدام قفسه کتابخانه تاریخ ادبیات ایران جای خواهند داشت. یک چیز را به یقین می‌دانم که تاریخ ادبیات، «ورم» ایدئولوژیک را، هیچ‌گاه، «فربهی» نشناخته است. ما به چشم خود شاهد فروخوابیدن بسیاری از این «ورم‌های ایدئولوژیک» بوده‌ایم.» (مقدمه، ص 9).

لااقل از یک نکته می‌توان مطمئن بود. برخی از شعرهای این کتاب همچون شعر «گمشده» که در میان مردم با نام «طفلی به نام شادی» معروف شده است، از هم‌اکنون در خاطره جمعی ما حک شده و آرزوی شفیعی برآورده شده آنگاه که سرود:

ای شعر من ز هستی من یادگار باش

تاریخ نانوشته این روزگار باش! (ص 17)

امیرهوشنگ ابتهاج (ه. ا. سایه): «آخرین برگ سفرنامه باران / این است / که زمین چرکین است.» این شعر پر از زیبایی است، در ستایش زیبایی است. پس از باران همه چیز شسته می‌شود. شفیعی‌کدکنی "ستایشگر زیبایی" است + دستخط سایه که برای نخستین‌بار در «ایرنا» منتشر می‌شود.

*«شفیعی‌کدکنی، ستایشگر زیبایی» عنوان فیلم مستندی به کارگردانی سیدجواد میرهاشمی است که مراحل پژوهش و ساختش از سال 1391 شروع شده و تا اکنون ادامه داشته است. از عوامل فیلم می‌توان به حسن نیکبخت، مجری طرح و پرویز حسنلو و محمد راهبریان‌یزدی، تدوینگران فیلم اشاره کرد. گروه پژوهش شامل سیدجواد میرهاشمی، شهریار شاهین‌دژی، امیر باقرزاده، نوید خسروانی و مونا باروتیان، با مشاوره دکتر ایرج پارسی‌نژاد و دکتر محسن پورمختار است. این فیلم در مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی تهیه می‌شود.

هم‌زمان با چاپ کتاب «طفلی به نام شادی»، گروه مستند ستایشگر زیبایی از مراحل چاپ و صحافی این کتاب در چاپخانه آزاده و صحافی حقیقت فیلم‌برداری کرد و به این ترتیب، پرونده فیلم‌برداری این فیلم مستند پایان پذیرفت. امید است با پیش‌رفتن سریع مراحل فنی، این مستند هرچه زودتر آماده نمایش شود.

یادداشت:

* این یادداشت و عکس‌های مربوط به مراحل چاپ کتاب «طفلی به نام شادی» اختصاصا از طرف گروه مستند «شفیعی کدکنی، ستایشگر زیبایی»، پیش از عرضه‌ی کتاب، در اختیار خبرگزاری ایرنا قرار گرفته است.

**شعرهای شفیعی‌کدکنی در شماره‌های مختلف مجله بخارا به چاپ رسیده است، اما عمده شعرها در این سه شماره چاپ شده است:

- شماره 92، فروردین - اردیبشهت 1392.

- شماره 98، بهمن - اسفند 1392.

- شماره 105، فروردین - اردیبشهت 1394.

عکس: سیدجواد میرهاشمی / اختصاصی ایرنا عکس: سیدجواد میرهاشمی / اختصاصی ایرنا عکس: سیدجواد میرهاشمی / اختصاصی ایرنا عکس: سیدجواد میرهاشمی / اختصاصی ایرنا *س_برچسب‌ها_س*

• محمدرضا شفیعی کدکنی
• ایران شناسی