فشار اقتصادی و افزایش تصادفات رانندگی در ایران؛ تهدیدی پنهان اما جدی
در حالی که آمار تصادفات رانندگی در ایران همواره مورد بحث بوده، یکی از جنبه‌های کمتر مورد توجه، تأثیر مستقیم فشارهای اقتصادی بر افزایش این حوادث است. افزایش هزینه‌های زندگی، کاهش توان مالی خانوارها و افت کیفیت خودروها، عواملی هستند که به‌طور غیرمستقیم، اما جدی، بر ایمنی جاده‌ها تأثیر می‌گذارند.
کار بیش از حد و خستگی رانندگان
افزایش تورم و هزینه‌های زندگی، بسیاری از افراد را مجبور کرده تا ساعات طولانی‌تری کار کنند. این موضوع در میان رانندگان تاکسی‌های اینترنتی و حمل‌ونقل جاده‌ای بیشتر به چشم می‌خورد. رانندگی طولانی‌مدت و خستگی مفرط، یکی از عوامل کلیدی تصادفات جاده‌ای است.
فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل شخصی
با افزایش قیمت خودرو و قطعات یدکی، بسیاری از رانندگان قادر به تعویض یا تعمیر خودروهای خود نیستند. تردد با خودروهای فرسوده که استانداردهای ایمنی لازم را ندارند، خطر تصادفات را دوچندان می‌کند.
با افزایش قیمت بلیت‌های هواپیما و قطار، بسیاری از خانوارها به ناچار سفرهای جاده‌ای را جایگزین کرده‌اند که این امر حجم ترافیک را بالا برده و ریسک تصادفات را افزایش می‌دهد.
این عوامل نشان می‌دهد که ریشه بسیاری از تصادفات جاده‌ای تنها به خطای انسانی یا کیفیت جاده‌ها محدود نمی‌شود، بلکه عوامل اقتصادی نیز نقش پررنگی در این معضل دارند. بدون اصلاح سیاست‌های اقتصادی و ارتقای توان مالی شهروندان، کاهش حوادث جاده‌ای نیز با چالش‌های جدی مواجه خواهد بود.
با این حال، رانندگان نیز باید با رعایت اصول ایمنی، سرویس‌های به‌موقع خودرو، پرهیز از رانندگی در حالت خستگی، توجه به وضعیت لاستیک‌ها و ترمزها و رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی، از بروز حوادث جلوگیری کنند. هرچند فشارهای اقتصادی ممکن است برخی شرایط را دشوار کند، اما حفظ ایمنی، مسئولیتی است که نباید نادیده گرفته شود.
تأثیر تغییرات اقلیمی بر افزایش تصادفات جاده‌ای در ایران
درحالی‌که همواره عامل انسانی و کیفیت خودروها به‌عنوان دلایل اصلی تصادفات جاده‌ای مطرح می‌شوند، یک متهم پنهان در این بحران نادیده گرفته شده است: تأثیر تغییرات اقلیمی بر سوانح رانندگی.
گرد و غبار و کاهش دید رانندگان
افزایش طوفان‌های گرد و غبار در سال‌های اخیر، به‌ویژه در مناطق غربی و جنوبی کشور، دید رانندگان را به‌شدت کاهش داده و موجب بروز تصادفات زنجیره‌ای در محورهای پرتردد شده است. این پدیده که به دلیل تغییرات آب‌وهوایی تشدید شده، چالشی جدی برای ایمنی جاده‌ها محسوب می‌شود.
بارش‌های ناگهانی و جاده‌های لغزنده
بارندگی‌های شدید و پیش‌بینی‌نشده که در سال‌های اخیر افزایش یافته، باعث لغزندگی جاده‌ها و افزایش سوانح رانندگی شده است. برخی محورهای مواصلاتی به دلیل نبود زیرساخت مناسب برای هدایت آب‌های سطحی، مستعد آب‌گرفتگی هستند که احتمال واژگونی خودروها را بالا می‌برد.
افزایش دمای هوا و کاهش تمرکز رانندگان
گرمای بی‌سابقه در تابستان‌های اخیر تأثیر مستقیمی بر میزان خستگی و کاهش تمرکز رانندگان داشته است. افزایش دمای کابین خودروها، به‌ویژه در مسیرهای طولانی، منجر به افزایش خطاهای انسانی و در نتیجه بالا رفتن آمار تصادفات شده است.
تخریب جاده‌ها بر اثر تغییرات دمایی
نوسانات شدید دما در فصل‌های مختلف، از یخبندان‌های زمستانی گرفته تا گرمای شدید تابستان، موجب ترک‌خوردگی و فرسایش آسفالت جاده‌ها شده است. چاله‌های ناگهانی و ترک‌های سطحی، کنترل خودرو را دشوار کرده و خطر بروز تصادفات را افزایش می‌دهد.
در شرایطی که سیاست‌گذاران تمرکز خود را بر توسعه حمل‌ونقل و ایمنی جاده‌ای گذاشته‌اند، بی‌توجهی به تغییرات اقلیمی و تأثیر آن بر تصادفات جاده‌ای، شکاف بزرگی در برنامه‌ریزی‌های کلان این حوزه ایجاد کرده است. وقت آن رسیده که این عامل مهم در تحلیل‌ها و تصمیم‌گیری‌های مرتبط با ایمنی جاده‌ها مورد توجه ویژه قرار گیرد.
چرا پس از تصادف، خطر همچنان در کمین است؟
تصادف رانندگی اتفاقی ناگوار اما اجتناب‌ناپذیر است. بااین‌حال، آنچه در دقایق نخست پس از حادثه رخ می‌دهد، گاهی خطرناک‌تر از خود تصادف است. مدیریت نادرست صحنه حادثه یکی از عوامل پنهانی است که می‌تواند آسیب‌ها را تشدید کند و حتی جان مصدومان را بگیرد.
تصادف تمام نشده، خطر آغاز می‌شود!
بسیاری از رانندگان و عابران پس از وقوع تصادف، بدون درک صحیح از اصول ایمنی، اقداماتی انجام می‌دهند که نه‌تنها کمکی نمی‌کند، بلکه اوضاع را وخیم‌تر می‌سازد. توقف ناایمن خودروها، تجمع غیرضروری در محل حادثه، جابه‌جایی نادرست مصدومان و حتی فیلم‌برداری به‌جای کمک‌رسانی، از جمله رفتارهای رایجی است که می‌تواند منجر به تصادف‌های زنجیره‌ای یا تاخیر در امدادرسانی شود.
درحالی‌که همواره بر اهمیت رعایت قوانین رانندگی برای پیشگیری از تصادفات تأکید می‌شود، اما کمتر به آموزش مدیریت صحیح صحنه حادثه پرداخته شده است. بسیاری از رانندگان نمی‌دانند که چگونه باید مسیر را ایمن‌سازی کنند، مثلث هشدار را در فاصله مناسب قرار دهند یا بدون تشدید جراحات، به یک مصدوم کمک کنند. از سوی دیگر، ازدحام افراد کنجکاو که اغلب با تلفن همراه مشغول فیلم‌برداری هستند، می‌تواند مانع از رسیدن نیروهای امدادی در زمان طلایی نجات شود.
راه‌حل چیست؟
آموزش عمومی درباره اصول ایمنی پس از تصادف از طریق رسانه‌ها و مدارس رانندگی.
گنجاندن دوره‌های کمک‌های اولیه در آزمون‌های دریافت گواهینامه تا رانندگان بدانند در لحظات بحرانی چگونه عمل کنند.
جرایم بازدارنده برای افرادی که با رفتارهای نادرست، امدادرسانی را مختل می‌کنند، از جمله توقف غیرضروری در محل تصادف یا فیلم‌برداری از حادثه.
تقویت زیرساخت‌های امدادی، از جمله توسعه اپلیکیشن‌های راهنمای مدیریت صحنه تصادف.
تصادف شاید در یک لحظه رخ دهد، اما مدیریت نادرست آن می‌تواند پیامدهای جبران‌ناپذیری به دنبال داشته باشد. حال سؤال اینجاست: آیا جامعه ما برای مقابله با این چالش آماده است؟