لطافت، راز ماندگاری شعر در ذهن است

امیر علی سلیمانی شاعر گفت: در خصوص ظرفیت شعر برای انتقال مفاهیم انسانی، فرهنگی، اجتماعی اگر به صورت کلی نگاه شود و نگاه قدمتی داشته باشیم هنوز که هنوز است شعر نقش پررنگی دارد، زیرا اصیل ترین، اولین و عالی‌ترین هنر در سرزمین ما شعر است.

به گفته سلیمانی، تا پیش از ظهور تکنولوژی به این معنا که امروز با آن مواجه هستیم از لحاظ کمی و کیفی شعر تقریبا بالاترین تاثیر را در همه‌ی ادوار بر مخاطب گذاشته است، در گونه‌ی تعلیمی شعر که باید نگاه کلی به آن داشت ادبیات موثرترین شکل سخن و در مفاهیم یاری دهنده بوده است.

او می‌گوید: امروزه علی رغم اینکه نمی‌توانیم کم شدن سهم شعر را به سبب ظهور تکنولوژی و پیدایش هنر‌هایی که چند گانه هستند و اختیارات و امکانات بیشتری به مخاطب می‌دهند را نادیده بگیریم به عقیده‌ی من برای تربیت انسان ها، دعوت کردن انسان‌ها به تفکر و عمیق‌تر نگاه کردن به دنیا شعر ابزار مناسبی است.

به گفته سلیمانی، با این حال با ظهور یک سری هنر‌های نوین‌تر مثل سینما و موسیقی همچنان وقتی می‌خواهیم در مورد سهم شعر و ادبیات صحبت کنیم باید سهم ادبیات در هنر‌ها را رصد کنیم.

این شاعر می‌گوید: هنگامی که در مورد یک پدیده صحبت می‌شود عناصر شکل دهنده آن مهم هستند، در موسیقی نمی‌توان سهم متن یا ترانه را نادیده گرفت پس شعر همچنان در آنجا نیز به وظیفه‌ای عمل می‌کند، یا در سینما با نمایشنامه رو به رو هستیم که نمایش جزوی شکل‌های ادبی می‌باشد که از ادبیات غنی وام گرفته است.

به گفته سلیمانی، اگر این گونه به شعر نگاه شود در شعر ظرفیت بسیار فوق العاده‌ای برای انتقال مفاهیم انسانی، فرهنگی، اجتماعی وجود دارد، قائل شدن سهم برای شعر صرفا در منابع مکتوب خلاصه نمی‌شود بلکه در همه‌ی گونه‌های هنری بایستی سهم بالایی برای شعر قائل شد، آشنایی ذهن مخاطب با شعر و تاثیر عمیقی که شعر و ادبیات بر ذهن مخاطب دارد در بالا بردن ظرفیت کمک کننده است.

او می‌گوید: به باور من شعر پخته در درجه اول در هر موضوعی که شعر می‌نویسیم باید متعهد به شعر بودن باشد، شعر موضوعی از این جهت خیلی درست نیست، زیرا در واقع هر شعری در مورد یک موضوعی صحبت می‌کند، اگر بخواهیم شعر را وسیله‌ای برای انتقال یک مفهوم مثل مفاهیم انسانی ببینیم، غلبه نکردن خود مفهوم بر شعر اصلی‌ترین اتفاق است.

سلیمانی گفت: شعر در ماهیت خود دارای عناصری است که این عناصر اگر حفظ شوند قطعا خیلی موثرتر خواهند بود تا اینکه صرفا در خدمت یک موضوع دربیایند. عاطفه، تخیل، نوآوری، حفظ اصالت زبان، انسجام و یک پارچگی متن و سایر مولفه‌ها که در کنار این موارد قرار می‌گیرند تا مادامی که متعهد به شعر بودن باشند قطعا در انتقال مفهوم مهم‌تر هستند.

به گفته این شاعر، هنگامی که شعر بودن را از دست می‌دهیم و صرفا شعر را وسیله‌ای برای انتقال یک پیام می‌بینیم به سمت شعار و صرفا حرف زدن حرکت کرده ایم، در حالی که شعر گونه‌ی عالی تری در سخن است.

سلیمانی گفت: داستان‌های فارسی در تاریخ شفاهی مردم به شکل شعر ارائه شده اند که به آن‌ها نظم و یا متن منظوم می‌گوییم، به این معنا که شعر به سبب ویژگی‌های ماهیتی دارای مرتبه‌ی بالاتری از نظم است و این ویژگی‌های ماهیتی در تاثیر گذاری شعر نسبت به سایر صورت‌های نوشتاری موثر خواهد بود.

او می‌گوید: به هر میزان انتقال پیام در عین حفظ اصالت شعر باشد اتفاق بهتری می‌افتد و شعر پخته دقیقا همین است به این معنا که ابتدا شعر باشد و در مرحله‌ی دوم رسالت را به عهده بگیرد.

سلیمانی گفت: روزگار امروز ما، روزگاری نیست که مردم خیلی مثل گذشته به شعر اقبال نشان دهند، امروز علی رغم جمعیت کثیر کشور با تیراژ پایین کتاب نسبت به ده سال گذشته رو به رو هستیم، جمعیت جامعه کتابخوان ما اساسا کاهش یافته و شعر هم جزو مظلوم‌ترین این گونه‌ها است.

به گفته سلیمانی، با این پیش فرض که امروز توجه به شعر علی رغم اینکه نسبت به گذشته کمتر شده، اما این امکان وجود دارد که از چند منظر اثبات کرد که چه قدر شعر می‌تواند پیامد‌های مثبت اجتماعی داشته باشد.

او می‌گوید: اولین اتفاق مهم که می‌تواند بر گستره‌ی بیشتری از مردم تاثیر بگذارد این است که شعر فرهنگ کلامی را می‌تواند در جامعه ارتقا دهد، اگر بتوانیم شعر را به عنوان گونه‌ی کاربردی ترویج کنیم این نکته می‌تواند روی فرهنگ کلامی که بخش عمده‌ای از فرهنگ اجتماعی ما محسوب می‌شود تاثیر گذار باشد.

به گفته سلیمانی، در مرتبه‌ی دوم شعر پلی برای گذشتن از همه‌ی آن چیزی است که روزمره نامیده می‌شود به این معنا دغدغه‌هایی که صرفا سطح زندگی ما دربرمی گیرد و قطعا بازخورد‌های بزرگی در اجتماعی دارد.

سلیمانی گفت: اگر این پل اتفاق بیفتد چه بسا بسیاری از ناخوشایندی‌هایی که به علت نگاه سطحی به زندگی، امروز وجود دارد می‌تواند به این وسیله از بین برود، برای مثال در شهر‌هایی که افراد کتابخوان بیشتری وجود دارد به صورت معناداری امکان مشاهده رفتار‌های ناخوشایند و یا نابهنجاری که ناشی از نگاه بسیار مادی و سطحی به زندگی است کمتر است.

او می‌گوید: اینکه مردم یک بیت شعر و یا سطر از شاعر را آنقدر برازنده ببینند و درست بفهمند منوط به این است که تربیت و آموزشی برای مردم جامعه اتفاق بیفتد، امروز در کشورمان متاسفانه شاهد هستیم که تبلیغات و رسانه‌ها در اختیار مفاهیمی قرار گرفته اند که این مفاهیم اساسا زندگی مردم را به سمت سطحی‌تر شدن پیش می‌برند.

به گفته سلیمانی، غرلی از حافظ و یا سعدی و سایر شاعران بزرگ را یک جوان 25 ساله امروز حتی نمی‌تواند از روی متن بخواند این مسئله دقیقا ثمره‌ی این است که در سبد انتخاب‌های او شعر را نادیده گرفته ایم، طبیعتا انتخاب کردن فرآیندی از میان گزینه‌های موجود است و هیچ وقت این گونه نبوده که شعر به ویژه در رسانه‌ی ما سهم بالایی داشته باشد تا بتواند گزینه‌ای برای انتخاب شدن باشد.

این شاعر می‌گوید: به باور من تا این حدود هم نقش شعر را نمی‌توان در یک فرآیند تربیت فرهنگی و اجتماعی نادیده گرفت، هنگامی که به دانش آموزان دیروز که در حال حاضر سنی از آن‌ها گذشته است بخواهیم محتوای درسی خود را یادآوری کنند اغلب با شعر به خاطر دارند و یا قسمت خوشایندی که داشته اند بیشتر با کتاب ادبیات بوده است، این موضوع می‌تواند نکته‌ای باشد برای اینکه تا چه میزان می‌توانیم فرهنگ سازی کنیم.

به گفته سلیمانی، اگر نگاه ما به شعر خوانی مفهوم آشنا کردن مخاطب با شعر باشد برای کودکان و نوجوانان تجربه فوق العاده‌ای خواهد بود، موارد بسیاری در مراکز فرهنگی اتفاق افتاده که با کودکان و نوجوانان ارتباط مستقیم دارند دارای کارشناس ادبی هستند و این اتفاق را برای کودکان و نوجوانان رقم زده اند.

این شاعر می‌گوید: منابعی که در این مراکز تهیه می‌شود هر چه بیشتر دقیق و سنجیده‌تر باشد طبعا نتیجه‌ی بهتری می‌دهد.

سلیمانی گفت: شعر به سبب لطافت، زیبایی، موسیقی که دارد در ذهن کودک و نوجوان بیشتر ماندگار می‌شود، مفهومی که قرار است با آن شعر انتقال داده شود در ذهن کودک و یا نوجوان عمیق‌تر خواهد شد، بر این اساس به شعر به عنوان یک وسیله برای تربیت و رقم زدن اتفاقات بزرگ در این حوزه می‌توان نگاه کرد.

او می‌گوید: در گونه‌های پرطرفدار شعر در آن ترکیب نقش درخشانی ندارد و یا به آن توجه نمی‌شود، اگر شعر را در یک گستره با محدوده وسیع تری همچون موسیقی ببینیم و اهمیتی برای کلام و ترانه قائل باشیم اغراق نیست اگر بگوییم که خواندن یک شعر به صورت مکتوب چه در قالب موسیقی یا دیدن یک فیلم که برخاسته از یک نمایشنامه است اگر درست و اصولی با چهارچوب مشخصی تنظیم و ساخته و انتشار پیدا کند می‌تواند روی زندگی افراد نه صرفا آسیب اجتماعی می‌تواند موثر باشد.

سلیمانی گفت: با درنظر گرفتن تاثیر شعر بر روی آسیب‌های اجتماعی اتفاق‌های مثبت چندان لحاظ نمی‌شود بلکه در همه‌ی ابعاد و فرهنگ سازی درست اجتماعی شعر می‌تواند موثر باشد و قطعا تولید محتوای مناسب، انتشار درست، شناختن مخاطب گستره‌ی سنی، جغرافیایی، گستره‌ی فکری و فرهنگی اگر مجموعا درست اتفاق بیفتند قطعا می‌تواند موثر و شکل دهنده و تربیت گر باشد.