ماجرای زندگی "پدر اردوهای جهادی" که جوانی‌اش را برای محرومیت‌زدایی گذاشت
محمدعلی فارسی کارگردان مستند "صد سال تنهایی" می‌گوید: فعالیت‌های فرهنگی عبدالله والی در بشاگرد، جنبه ماندگارتری از اقدامات عمرانی اوست.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، مستند «صد سال تنهایی» به کارگردانی مهدی فارسی، روایتی متفاوت از عبدالله والی است که سال‌ها در جهت محرومیت‌زدایی از منطقه بشاگرد که یکی از محروم‌ترین مناطق جنوبی ایران است، فعالیت می‌کند.
مهدی فارسی کارگردان این فیلم مستند گفت: فیلم مستند «صد سال تنهایی» بیشتر متمرکز بر عبدالله والی است و کمتر سراغ اتفاقات و چهره‌های اطراف او رفته‌ایم. یکی از دلایل این موضوع این است که اتفاقات پیرامونی عبدالله والی به قدری پررنگ هست که اجازه نمی‌داد سراغ افراد دیگر برویم. هم‌چنین این انتخاب من بود که بیشتر متمرکز بر حاج عبدالله باشیم. من قبلاً دو مستند دیگر درباره بشاگرد ساخته بودم و در آنها به دیگر چهره‌های تأثیرگذار در منطقه به ویژه حاج محمود والی و حاج آقا مؤمنی پرداخته بودم.
وی با اشاره به ماجرای آشنایی خود با بشاگرد و عبدالله والی گفت: خیلی خرد خرد با بشاگرد و مرحوم عبدالله والی آشنا شدم. البته اسم بشاگرد را به واسطه آن فیلم شهید آوینی شنیده بودم و فکر می‌کردم این منطقه، روستایی در سیستان و بلوچستان است. جالب اینجاست که حتی نمی‌دانستم بشاگرد در استان هرمزگان واقع شده است. اولین مواجهه من با بشاگرد به سال 1396 برمی‌گردد. آن زمان مجموعه مستندی به نام «خرمشهر» را می‌ساختم که درباره محرومیت‌زدایی در ایران، پس از پیروزی انقلاب اسلامی بود. آن فیلم روایتی از فعالیت‌های محمود والی، برادر عبدالله والی بود، اما در همانجا بود که با عبدالله والی، منطقه بشاگرد و دیگر چهره‌های تاثیرگذار در این منطقه بیشتر آشنا شدم.
کارگردان مستند «صد سال تنهایی» درباره اثربخشی فعالیت‌های عبدالله والی در بشاگرد بیان داشت: در موضوع محرومیت‌زدایی، معمولاً نگاه ما عمرانی است. شاید بخشی از این موضوع طبیعی باشد، اما بدون شک تلقی یک‌سویه‌ای است. در حقیقت، معتقدم در مقوله محرومیت‌زدایی باید جنبه‌های دیگر را هم در نظر داشت. او هیچ حمایت دولتی نداشته و حتی تا مدت‌ها با دولت می‌جنگد تا قانعشان کند که نباید مردم این منطقه را کوچ داد و باید در همین‌جا بمانند. فراموش نکنید که بشاگرد دقیقاً در بالای تنگه هرمز قرار دارد و از نظر استراتژیک بسیار خاص است.
فارسی تاکید کرد: از سویی دیگر، او یکسری فعالیت‌های فرهنگی در این منطقه انجام می‌دهد. برای مثال سراغ موضوعاتی نظیر آموزش، بهداشت، ایجاد امنیت و هم‌گرایی اقوام رفته و آنها را تقویت می‌کند. جالب است بدانید که عبدالله والی آن قدر اعتماد مردم بشاگرد را به خود جلب می‌کند که تبدیل به حکم و ریش سفید می‌شود. به نظرم کارهای عمیق‌تر و میراث عبدالله والی در بشاگرد، مباحث فرهنگی است که هنوز هم برقرار است. او می‌گفت: «بشاگرد را باید بشاگردی بسازد.»
این مستندساز با اشاره به نقش مهم خانواده عبدالله والی اشاره کرد و گفت: از سویی دیگر نباید نقش خانواده عبدالله والی را نادیده گرفت. خانواده او در سال‌های عمرش سختی‌های بسیار زیادی می‌کشند، چرا که او سال‌ها در کنار خانواده‌اش نبوده است. عبدالله والی نزدیک به 23 سال به صورت مستمر در این منطقه حضور داشته است. در یکی از دیالوگ‌های فیلم می‌بینیم که پسر عبدالله والی می‌گوید: «برایمان سخت بود که پدرم را بابا صدا بزنیم و همیشه او را حاج آقا خطاب می‌کردیم.»
وی اضافه کرد: برادر حاج عبدالله، یعنی محمود والی نیز همین‌گونه بوده و چه بسا ویژه‌تر است. خاطرم هست همسر حاج محمود می‌گفت: «ما نزدیک به 35 سال با هم ازدواج کرده‌ایم، اما زمان‌هایی که در کنار او بودم، به زحمت به یکسال می‌رسد.» هم‌چنین حاج آقا مومنی یکی از چهره‌هایی است که نقش بسیار پررنگی در بشاگرد دارد. جالب است بدانید او از زمان جوانی و هنگامی که طلبه بوده است به بشاگرد رفته و از قضا خانواده‌اش را هم همراه خود می‌برد. درباره او هم یک مستند پرتره ساخته‌ام.
کارگردان مستند صد سال تنهایی گفت: حاج عبدالله والی خیلی زود پیر می‌شود و فوت زودهنگام او نیز به دلیل بیماری قلبی است که گریبان‌گیرش می‌شود. شرایط سخت زندگی در یک منطقه محروم در کنار فشارهایی که در منطقه وجود داشته است، بیماری او را تشدید می‌کند. جالب است بدانید عبدالله والی بیش از 1000 کیلومتر در آن منطقه که صعب‌العبور نیز هست، جاده‌سازی می‌کند.
فارسی درباره تحقیق و پژوهش فیلم خود گفت: قبل از ساخت مستند «صد سال تنهایی»، دو فیلم مستند دیگر درباره بشاگرد ساخته بودم و به همین دلیل آشنایی خوبی با اتفاقات و افراد تاثیرگذار منطقه داشتم. اولی، یکی از قسمت‌های مجموعه مستند «خرمشهر» بود که اشاره کردم و دیگری پرتره‌ای از حاج آقا مومنی است که او هم از چهره‌های تاثیرگذار در بشاگرد به شمار می‌رود.
این مستندساز تأکید کرد: همین اتفاق باعث شد که تولید «صد سال تنهایی» بسیار منسجم دنبال شود. در حقیقت، زمانی که برای ساخت این اثر وارد منطقه شدم، فیلمنامه و تصویرنامه هم داشتم. البته برای ساخت صد سال تنهایی دو سفر به بشاگرد داشتیم. یک سفر نزدیک به 25 روزه داشتیم و در ادامه یک سفر 10 روزه هم داشتیم.
کارگردان مستند «صدسال تنهایی» درباره تصاویر آرشیوی این فیلم گفت: بخشی از آرشیو قدیمی این مستند، همان فیلم مشهور آوینی درباره بشاگرد است که نامش «دکتر جهاد» است. بسیار خوش‌شانس بودیم که توانستیم نسخه تبدیل شده و باکیفیت آن را از دوستان روایت فتح دریافت کنیم. مابقی آرشیوها نیز بسیار باحوصله و بادقت گردآوری شد. جمع‌آوری آرشیو این مستند بیش از یک سال و نیم زمان برد. برخی از این آرشیوها مربوط به افراد و گروه‌هایی بود که به بشاگرد آمده و فیلم‌های شخصی و یادگاری گرفته بودند. هم‌چنین برخی از آرشیوها را از مراکز دولتی که برای خدمات‌دهی به مردم آمده بودند، گرفتیم.
فارسی در پایان گفت: عبدالله والی یک گوهر ارزشمند است و معتقدم میراث او، دستاوردهای مالی‌اش نیست، بلکه فعالیت‌های فرهنگی او اهمیت دارد. افرادی مثل والی، یک جور فرهنگ و منش خاص داشتند که توانستند آنها را در منطقه نهادینه کنند. هنوز هم در بین گروه‌های جهادی مشهور است که او را پدر اردوهای جهادی و بنیان‌گذار آن می‌دانند.
عوامل تولید مستند «صد سال تنهایی» عبارتند از:
کارگردان: مهدی فارسی، تهیه‌کننده، نویسنده متن و تدوینگر: محمدعلی فارسی، مجری طرح: علی‌اصغر رضایی، تصویربردار: محمدعلی پوراسد، مدیرتولید: میکائیل احدزاده، پژوهش و آرشیو: انسیه جهانشاهلو و راویان گفتارمتن: ناصر طهماسب و مهدی سلطانی.
براساس این گزارش، مستند «صد سال تنهایی» امشب (سه‌شنبه 18 مرداد) ساعت 21 از شبکه مستند سیما پخش می‌شود.
گفت‌وگو با کارگردان مستند "رضا رویگری" و "حسن روشن"/ چه شد که بازیگر مختارنامه اجازه داد فیلمش ساخته شود؟! + فیلم مستندی از جنایات "منافقین" در عملیات مرصاد، روی آنتن تلویزیون
