"مدارس سمپاد" عامل کشف و پرورش استعداد دانش‌آموزان یا ابزاری برای توسعه ناعدالتی آموزشی؟!

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، آموزش دانش‌آموزان تیزهوش در قالب مدارس ویژه استعدادهای درخشان با آموزش‌های تکمیلی، ریشه در دوران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی دارد و پس از آن در دهه 60 با تلاش "حجت‌الاسلام جواد اژه‌ای" مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان شکل گرفت، مدارس سمپاد حالا پس از چند دهه فعالیت، معیار نخبه‌پروری در ایران هستند.

اما به‌نظر می‌رسد مدارس سمپاد در طول سال‌ها فعالیت، در برخی از موارد از مسیر اصلی خود منحرف شده‌اند. در یک نگاه کلی می‌توان انتقادات کارشناسان درباره جداسازی دانش‌آموزان در مدارس سمپاد را در 4 دسته شیوه شناسایی دانش‌آموزان تیزهوش، تمرکز سمپاد بر شهرهای برخوردار و مراکز استان‌ها، تمرکز سمپاد به‌روی قشر برخوردار و روش کاری این مدارس (تفکیک دانش‌آموزان تیزهوش از سایرین) تقسیم کرد.

الهام یاوری؛ رئیس مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان اخیراً در گفت‌وگویی درباره اینکه جداسازی دانش‌آموزان تیزهوش از بدنه مدارس دولتی عادی و سامان‌دهی آنها در مدارس تیزهوشان باعث آسیب به مدارس عادی شده است، گفته بود: "در بسیاری از شهرها مدارس سمپاد وجود ندارد از سوی دیگر حدود دو درصد جمعیت دانش‌آموزان در این مدارس حضور دارند یعنی از هر 100 نفر یک نفر را جدا می‌کنیم، این جداسازی آنقدر اندک است که تأثیر محسوسی بر مدارس دولتی عادی ندارد."

معلمان مدارس سمپاد از بهترین‌ها

وی درباره عدالت آموزشی میان مدارس دولتی عادی و سمپاد عنوان کرد: معلمان مدارس سمپاد معلمان خاصی نیستند و نیمی از ساعات تدریس خود را در مدارس دولتی عادی حضور دارند اما طبیعتاً بهترین معلمان حاضر در مدارس هستند از سوی دیگر مطالبه دانش‌آموزان در مدارس سمپاد باعث می‌شود معلمان و مدیران بیش از نُرم، زحمت بکشند و عامل دیگر موفقیت این مدارس، انگیزه بالای دانش‌آموزان است."

موضوع تضعیف عدالت آموزشی به دلیل جداسازی دانش‌آموزان توسط مدارس خاص و غیردولتی همچنین تمرکز امکانات دولتی در مدارس خاص، همواره یکی از انتقادات جدی، دغدغه‌مندان حوزه آموزش کشور است.

دست مدیر مدرسه دولتی بسته است!

اما محمدرضا دهرویه؛ مدیر دبیرستان تیزهوشان علامه حلی 3 نیز در میزگردی در تسنیم گفته بود: «چه تفاوتی است بین دانش‌آموزی که از مدارس تیزهوشان آمده با دانش‌آموزی که با یک تست نزده در مدرسه‌ای دیگر تحصیل کرده است! در یک فضای دیگری تنفس کرده و کنکورش هم خراب شده است؛ آن دانش‌آموز هم می‌توانست در همین مدرسه موفق شود و رتبه کمتر از هزار بیاورد.

مشکل مدرسه دولتی عادی نیروی انسانی است که با وجود کمبودهای موجود نمی‌تواند جذب از بیرون داشته باشد. مدیر مدرسه دولتی تقریبا هیچ استقلالی ندارد و نمی‌تواند نیروی آزاد جذب کند حتی نیروهای جهادی هم نمی‌توانند به مدارس دولتی بروند؛ در مدرسه سمپادی که مدیر هستم، 300 دانش‌آموز و حدود 90 نفر معلم و کادر اداری در حوزه‌های مختلف همانند پژوهش، المپیاد و کنکور دارم از تعداد 90 نفر فقط 5 نفر معلم رسمی هستند و سایرین نیروی آزاد.»

شاید همین صحبت‌ها به وضوح آشکار کند که تنوع مدارس و جدا کردن دانش‌آموزان بر اساس هوش، پول و روابط و جای‌دهی آنها در مدارس متنوع تا چه اندازه می‌تواند به مدارس دولتی عادی آسیب بزند.

سمپاد نیازمند تغییر رویکردها

این گزارش در پی آن نیست که ارائه خدمات آموزشی ویژه به دانش‌آموزان تیزهوش را نفی کند بلکه بحث این است در حالیکه برآورد می‌شود حدود 20 درصد افراد واجد شرایط شرکت در کنکورهای ورودی مدارس سمپاد، دسترسی به این مدارس ندارند، سمپاد رویکرد مدرسه‌داری را در پیش گرفته و محدود به دانش‌آموزان مدارس خود فعالیت می‌کند و به جای اصلاح و بهبود مدارس متناسب با استعدادهای برتر، مدارس را با همان سبک و شیوه 30 سال گذشته حفظ کرده و به دنبال تعریف استعداد برتر بر اساس ویژگی‌های مدارس خود است؛ آیا این موضوع متناقض با ادعای ملی بودن و تخصصی بودن پرورش استعدادهای درخشان نیست؟

مهاجرت 37 درصدی فارغ التحصیلان

یکی دیگر از انتقادات به مدارس سمپاد، مهاجرت فارغ‌التحصیلان این مدارس و از سوی دیگر برگزاری دو کنکور درون آموزش و پرورش و ایجاد استرس برای دانش‌آموزان است که تعداد داوطلبان آن و هزینه‌های صرف شده، دست‌کمی از کنکور سراسری ندارد.

رئیس مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان نیز با تایید جمعیت زیاد داوطلبان کنکور مدارس سمپاد و تشبیه آن به وضعیت کنکور سراسری گفته است: سالانه 300 هزار نفر در آزمون مدارس سمپاد شرکت می‌کنند، چیزی مشابه کنکور سراسری! استفاده از روش‌های مصاحبه‌محور و علمی برای شناسایی داوطلبان تیزهوش اقدام مناسبی است اما برای این تعداد داوطلب راهکار مناسبی نیست، در حال مطالعه روش‌هایی هستیم که بتوان بخشی از توانمندی مهارتی داوطلبان را سنجید.

رئیس مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان و دانش‌پژوهان جوان درباره مهاجرت 70 درصد دانش‌آموزان مدارس سمپاد از کشور گفت: این آمار را تأیید نمی‌کنم، فارغ التحصیلان مدارس سمپاد بلافاصله مهاجرت نمی‌کنند البته طبق آخرین آمار بنیاد ملی نخبگان 37 درصد آنها از ایران مهاجرت می‌کنند.