نقد گفتمان مدرنیته و بررسی چالش‌های مظاهر آن در مستند «ضد»
کارگردان مستند «ضد» گفت: ما در این مستند تلاش کردیم نقد جدی به مظاهر مدرنیته داشته باشیم. چراکه مدرنیته مسیر زندگی را از تعادل خارج کرده است.
مستند «ضد» که به سراغ نقد جدی مظاهر مدرنیته رفته، در فصل سوم تلاش دارد از تسلط زیست مجازی بر زندگی انسان‌ها بگوید. قسمت اول فصل سوم با عنوان «گرداب تربیت» که هشتم آبان میزبان مخاطبان خود در شبکه دو سیماست، مروری بر شیوه‌های تربیت فرزند از گذشته تا روزگار مدرن، تاثیرات سبک زندگی جدید، رسانه‌ها و... است.
این مستند به کارگردانی محسن کریمیان از هشتم آبان روی آنتن شبکه دو و از یازدهم آبان ماه روی آنتن شبکه مستند می‌رود.
کریمیان درباره اساس شکل‌گیری این مستند و چالش‌های مظاهر مدرنیته در جامعه امروز گفت: ما تقابل بین سنت و مدرنیته را داریم، که در ایران هم محسوس است. در قدیم سبک زندگی سنتی وجود داشت و چند صد سال هم ادامه یافت. ناگهان مدرنیته آمد و سنت را تغییر داد.
این کارگردان ادامه داد: نسل‌های جدید که زیاد با سبک زندگی سنتی آشنا نبودند، فکر می‌کنند مظاهر سبک زندگی مدرنیته ریشه تاریخی دارد. ما در مستند «ضد» تلاش کردیم نقد جدی به مظاهر مدرنیته داشته باشیم، که وارد سبک زندگی ما شده و بیشتر اوقات مسیر زندگی را از تعادل خارج کرده است. در این مستند راه‌حل‌ها یا انتقادات وارده به سبک زندگی مدرنیته بیان کردیم.
وی در پاسخ به این سوال که مظاهر سبک زندگی مدرنیته چیست؟ گفت: این مظاهر می‌تواند در خوراک، پوشاک، مصرف خبر، روش‌های تربیتی، نظام سلامت و... باشد. مثلاً همه فکر می‌کنند شکر در طول تاریخ زیاد مصرف می‌شده، درحالی که صنعت شکر حدود 100 سال وارد ایران شده است. در گذشته چیزی به اسم قند نداشتیم و ابتدا به صورت صنعتی وارد کشور شده است. وقتی شما می‌خواهید فرزندی را تربیت کنید، از شیرینی استفاده می‌کنید. در تحقیقات ثابت شده شکر خاصیت اعتیاد‌آور دارد.
به گفته کارگردان مستند «ضد»، اگرچه این مستند چالش‌ها را بیان می‌کند، ولی همیشه راه‌حل قطعی وجود ندارد. در دو فصل قبلی به دسته بزرگی از موضوعات از جمله رد پای مدرنیته و چالش‌های ناشی از آن در خوراک، پوشاک و مسکن پرداختیم. بعد به تاثیر فضای مجازی در خوراک، پوشاک و اطلاع‌رسانی و مصرف رسانه‌ای اشاره کردیم.
کریمیان در پاسخ به این سوال که با وجود اینکه نقد مدرنیته در غرب به حوالی دهه‌های 50 و 60 میلادی برمی‌گردد، که برخی اندیشمندان به مدرنیته نقد داشتند. مستند «ضد» چه حرف جدیدی برای گفتن دارد؟ تصریح کرد: تا زمانی که سبک زندگی غربی جریان دارد، شما می‌توانید اثرات آن را نقد کنید. البته جنس نقد‌ها متفاوت است. مثلاً نقد‌ها در دهه‌های 40 و 50 حول محور مکانیکی شدن جامعه بود. درحالی که آن زمان اندیشمندان تاثیرات سلطه زیست مجازی بر زندگی انسان‌ها را پیش‌بینی نمی‌کردند.
وی با بیان اینکه صرف گفتن یکبار نقد کردن کافی نیست، گفت: از طرفی، بحران ناشی از مدرنیته همچنان وجود دارد. اگر نقد در جامعه اثرگذار بود، بحران ثانویه شکل نمی‌گرفت یا حجم بحران کم می‌شد. درحالی ما می‌بینیم ابعاد بحران گسترده‌تر شده است.
این کارگردان درباره منابعی که برای نقد مدرنیته مورد استفاده قرار می‌گیرد، خاطرنشان کرد: ما برای پژوهش از صفر شروع نمی‌کردیم. بلکه از یکسری مقالات استفاده کردیم، که رسانه‌های غربی منتشر کردند و معتبر هستند. مثلاً حجم زیادی از منابعمان از گاردین است. رسانه‌ای که چپ‌گراست و دیدگاه انتقادی به سرمایه‌داری دارد و مدام باور‌ها و ارزش‌ها را نقد می‌کند. هرچند نگاهمان بر این بود که چطور روایت را پیش ببریم، که برای ذائقه ایرانی قابل فهم و به بحران‌های جامعه نزدیک باشد.
باشگاه خبرنگاران جوان فرهنگی هنری رادیو تلویزیون