نگاهی به کارهای رادیو و تلویزیون درباره روشن دلان / آیا نابینایان نیاز به شبکه‌ای اختصاصی دارند؟
نابینایان یا به اصطلاح درستِ آن روشن دلان همواره با چالش‌های متعددی روبرو هستند؛ یکی از آنها استفاده از ابزار رسانه‌ای و تماشای فیلم‌های به روز سینمای ایران و جهان است. در تلویزیون به یک نحوی و در رادیو به شکلی دیگر در دستور کار است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، 23 مهرماه که فرار می‌رسد یک روز را به نام نابینایان و روز جهانی عصای سفید گرامی می‌داریم. در ایران فیلمسازان مختلفی سراغِ سوژه‌هایی با این محوریت رفتند از جمله کارگردانانی همچون مجید مجیدی که 2 فیلم «رنگ خدا» و «بیدمجنون» را در کارنامه‌اش دارد. و همچنین فیلم‌های دیگری همچون «گل‌های داوودی» که کار درخشان رسول صدرعاملی است.
فیلم‌های دیگری در کارنامه کاری سینما و تلویزیون دیده می‌شود. از «دو چشم بی‌سو»، «چشم‌هایم برای تو» تا «از کرخه تا راین»، «شیدا»، «اتوبوس شب»، «پنجره»، «چشمان سیاه»، «سجده بر آب» و «ایستگاه بهشت» جزو مهمترین آثار سینما و تلویزیون ایران به شمار می‌رود که به نوعی کاراکتر عصا سفیدها و نابینایان را نشان می‌دهد.
همواره تولید فیلم‌ها و سریال درباره معلولان خصوصاً نابینایان مانند راه رفتن روی لبه تیغ است همان نکته‌ای که بسیاری از منتقدین و برنامه‌سازان و سریال‌سازان به آن تأکید داشته‌اند. بسیاری بر این باورند که پرداختن به این اقشار در سریال‌های نمایشی بهتر است به صورت مستقیم و محوری نباشد و آنها به عنوان بخشی از جامعه در کنار آدم‌های دیگر تصویر شوند.
سریال هزاران چشم - بازی مهدی هاشمی
نمایش واقعیت‌ها بهترین راهکار برای فرار از کلیشه‌ها است و تولیدکنندگان سریال‌های تلویزیونی باید توانایی و ضعف معلولان را در کنار هم نمایش بدهند و برای این کار، مسیر واقعیت را در بستر داستان تغییر ندهند. یکی از نکاتی که این روزها بسیار درباره‌اش صحبت می‌شود ذهنیت دادن در فیلم‌ها و سریال‌ها نسبت به جامعه معلولین است. در واقع با این عبارت از سوی جامعه معلولین کشور مواجه می‌شویم؛ چرا آدم بدهای سریال‌ها و فیلم‌هایمان، روی ویلچر می‌نشینند؟ یا مثلاً زمانی می‌گفتند در فیلم «بید مجنون» کاراکتر نابینایی که پرویز پرستویی نقش آن را ایفا می‌کند بعد از بینا شدن راه اشتباهی را می‌رود.
اما با نگاهی به برخی از آثار موفق سینما و تلویزیون می‌توان به این نکته توجه کرد که چندان هم در این عرصه ناموفق عمل نکردیم؛ چرا که اگر نگاهی به سریال‌هایی مثلِ «هزاران چشم» و «وضعیت سفید» داشته باشیم نگاه درستی نسبت به معلول را می‌بینیم که ناصر شهریاری احمدی این نقش را بازی کرده و در معلولیت به سر می‌برد.
حاشیه‌سازی‌ها درباره صدور مجوز یک برنامه / سریال‌های خانگی که در راه تلویزیونانددر سریال "هزاران چشم" مهدی هاشمی نقش آقای راوندی دبیر تحریریه نابینای یک مجله را ایفا می‌کند؛ این مجموعه تلویزیونی داستان یک نابینا به نام راوندی روایت می شود که در یک مجله خانوادگی اجتماعی به عنوان دبیر تحریریه مشغول کار است. راوندی یک نابیناست و با بازی درخشان مهدی هاشمی کاملاً باورپذیر از آب درآمده، اما تصویری که این سریال از معلولیت به نمایش می‌گذارد، به نابینایی خلاصه نمی‌شود.
فیلم بید مجنون - بازی پرویز پرستویی
در سریال‌های «سفر سبز» ساخته «محمدحسین لطیفی» و «چراغ‌های خاموش» به موضوع نابینایان اشاره شده و زندگی و مشکلات آنان نمایش داده شده است.
از شبکه سلامت و مدیران در شورای سلامت موضوع را پیگیر شدیم که قرار بود سندی برای معلولان و توجه رسانه‌ای به نابینایان تنظیم شود؛ به کجا رسید؟ در کنار آن تعامل با سوینا و برخی از بخش‌های خصوصی که برای نابینایان و عصا سفیدها گامی رسانه‌ای برمی‌دارند و همچنین مناسب‌سازی فیلم‌های به روز برای نابینایان در شبکه‌های رادیویی در دستور کار قرار گرفته است.
مدیر شبکه سلامت که مسئولیت شورای سلامت سازمان صداوسیما را نیز برعهده دارد در گفت‌وگویی با خبرنگار تسنیم به این نکته اشاره کرد: روز جهانی عصا سفیدها را تبریک عرض می‌کنم و این روز بسیار برای ما مهم بوده و هست. تلویزیون درباره نابینایان برنامه‌های متنوعی را برای مطالبه از دستگاه‌های ذیربط برای ایجاد امکانات و شرایطی برای نابینایان ساخته و پرداخته تا در فضای سطح شهر، ترددها و رفتارها به گونه‌ای مناسب‌سازی شود و حتی فرهنگ برخورد درست با نابینایان در هر سطحی اتفاق بیفتد. در این مسیر از برنامه‌های متعدد چالشی و مطالبه‌گرایانه چه در شبکه‌های مختلف سیما خصوصاً شبکه سلامت بهره برده‌ایم.
فیلم به رنگ خدا
وی افزود: خوشبختانه ما در بخش ناشنوایان کارهایی را انجام دادیم چه برای فیلم‌های آخر هفته که با رابط ناشنوا پخش می‌شوند و چه برنامه‌های مناسبتی همچون برنامه‌های معنوی ماه رمضان، اربعین و... این مناسب‌سازی اتفاق می‌افتد. در خصوص نابینایان، اوتیسم و حتی دیگر اقشار و گروه‌های معلول دیگر یکسری مطالبه‌هایی را در قالب ساخت فیلم، برنامه و سریال در دستور کار داریم تا حقی که نیاز است ادا شود. ان‌شاءالله اگر بتوانیم یک برنامه ویژه معلولین که همه دنبال آن هستند خصوصاً در شبکه سلامت راه‌اندازی خواهد شد.
رئیس شورای سلامت و مدیر شبکه سلامت درباره اشتباهاتی که برخی اوقات با حضور میهمان و یا کارشناسی در برنامه‌ای به هنگام سخن گفتن درباره نابینایان اتفاق افتاده این‌گونه واکنش نشان داد: ما معمولاً روی کارشناسان و میهمانان دقت ویژه را داریم اما برنامه‌ها را رصد می‌کنیم به طور ویژه که خدایی ناکرده تخلف و مطلبی اشتباه انجام شود که این اقشار را مکدر کند.
آخرین خبرها از سریال «سوجان»/ سریالی که مخاطبانش را به دل سه نسل میبرداو همچنین در پاسخ به سؤالی درباره سند رسانه‌ای معلولان که از سمت شورای سلامت صداوسیما پیگیری می‌شد، خاطرنشان کرد: چالش‌هایی که فراروی معلولین وجود دارد را بارها در قالب کمیته‌های مختلف و در شورای سلامت پیگیری کردیم؛ سند رسانه‌ای را برای معلولان تدوین کردیم که به آن اشاره کردید. در این سند بایدها و نبایدها و سرفصل‌ها مشخص می‌شود. در این کمیته‌ای که از جامعه معلولان در آن عضو هستند این سند رسانه‌ای مصوب خواهد شد و سپس در اختیار همه شبکه‌های سیما قرار می‌گیرد. سندی که شامل بایدها، نبایدها و اولویت‌ها برای هر قشری و جامعه معلولین است چه اولویت‌های آموزشی و فرهنگسازی و چه چالش‌ها؛ به زودی اتفاقات مهمی در این زمینه خواهد افتاد.
علی بخشی‌زاده معاون صدا
اما در ادامه با علی بخشی‌زاده معاون صدا صحبت کردیم که او درباره کارکردهای رادیو ویژه نابینایان صحبت کند. او به خبرنگار تسنیم گفت: تمامی شبکه‌های رادیو قریب به اتفاق همه در بحث روز جهانی نابینایان، برنامه‌هایی با موضوعات مختلف از گرامیداشت گرفته تا بیان مشکلات و مطالبات‌شان از سازمان‌ها، ارگان‌ها و عملکرد دستگاه‌ها درباره نابینایان به بهانه روز جهانی عصای سفید، همت گماردند تا مردم بیشتر با این قشر و مشکلات و اتفاقات‌شان آشنا بشوند.
وی افزود: برخی از رادیو تا 5 برنامه و 4 برنامه در حوزه‌های مختلف از جمله بررسی موسیقی با موضوع نابینایان در رادیو صبا، موضوع ورزش نابینایان در رادیو ورزش و حتی در رادیو سلامت به موضوع نیازهای روانی افراد معلول پرداخته می‌شود و به نوعی به سوالات مخاطبان در این زمینه پاسخ می‌دهند. خوشبختانه دستِ رادیو در این زمینه همیشه پُر بوده است.
بخشی‌زاده در پاسخ به این سؤال که درباره تعامل با سوینا و بخش‌های خصوصی که برای نابینایان فیلم مناسب‌سازی می‌کنند و یا برنامه‌های ویژه‌ای تدارک می‌بینند به چه صورت است و همین‌طور کار مناسب‌سازی فیلم‌ها در رادیو به چه شکل پیش می‌رود، خاطرنشان کرد: در این زمینه همیشه تعامل داشته‌ایم و از کارهای خوب در این زمینه حمایت کرده‌ایم. اتفاقات خوبی هم در این زمینه برای مناسب‌سازی پخش فیلم برای نابینایان در رادیو افتاده و با قدرت و گستردگی بیشتر ادامه خواهد داشت.
تدارک برنامه‌های ویژه نابینایان در شبکه‌های رادیوییبه گزارش تسنیم، با توجه به صحبت‌هایی که مطرح می‌شود اما به نظر می‌رسد خلأ شبکه‌ای برای نابینایان و معلولان احساس می‌شود. حتی پلتفرمی که بتواند در این زمینه فعالیت کند. مجموعه معلولین را دربرگیرد و بتواند پاسخگوی نیازهایشان باشد. البته هرچه قدر رسانه ملی به جهت فراگیر بودن و رایگان بودن محصولاتی که ارائه می‌دهد فعال‌تر در این زمینه قدم بردارد می‌تواند منافع بیشتری برای اقشار معلول داشته باشد. از ساخت سریال‌ها و فیلم‌ها تا مناسب‌سازی فیلم‌های به روز و پیگیری مطالبات‌شان.
ناگفته نماند که صدیقه اعتماد سعید مدیر فقید رادیو سلامت سال گذشته در گفت‌وگویی با خبرنگار تسنیم به این نکته اشاره کرده بود که راه‌اندازی شبکه‌ای برای نابینایان طرح شده اما بهتر است از شبکه‌های پرشنونده در رادیو برای این کار استفاده شود.
باید دید در کنار توجه جدی به مناسب‌سازی آثار سینمایی و تلویزیونی برای ناشنوایان، صداوسیما در کنار کارکردهای چالشی و مطالبه‌گرایانه و حتی ساخت برنامه و برخی مناسب‌سازی‌های محدود، برنامه جدی‌شان برای اقشار نابینای کشور چه خواهد بود؟ چرا که در فرآیند نمایش فیلم‌ها و برنامه‌های ویژه ناشنوایان و کم‌شنواها، سهم نابینایان بسیار ناچیز بوده است.
باید این قشر را دریافت، جلویِ کارشناسانی که حرف‌های نسنجیده‌ای در رابطه با نابینایان می‌زنند و یا میهمانانی که حواشی ایجاد کردند، باید گرفته شود. نکته‌ای که مسئولین مربوطه در شورای سلامت بر روی آن تأکید کرده‌اند که به صورت جد پیگیری و رصد می‌شود.
