نگاهی به کتاب نشستن بر نگاه دیگری
کتابی از رضا پورحسین با نام "نشستن بر نگاه دیگری" بدستمان رسیده که در ابتدا، نام کتاب توجه برانگیز است. نشستن بر نگاه دیگری بیانگر "درک اندیشه دیگری" به گونه ای است که وقتی آن اندیشه، تصور و یا نقل شود؛ تحلیل و نقد آن باکمترین سوگیری و کاملا امانتدارانه صورت می پذیرد. نتیجه درک دیگری، همیشه "همدلی" بوده است. مفهوم درک دیگری در ادبیات روان‌شناختی با واژه دیدگاه گیری (perspective-taking) تعبیر می شود.
این کتاب با سوالاتی آغاز می‌شود که در روابط بین فردی و ارتباط جمعی همانند گفتگو، مناظره و مذاکره ممکن است به ذهن خیلی ها متبادر شود. نمونه ای از این سئوالات این‌ها هستند که چرا ما حرف‌های یکدیگر را خوب گوش نمی کنیم؟ چرا گفتگوهای ما حتی گفتگوهای ساده ما سریعا وارد فاز هیجانی شده و از حالت منطقی خارج می شود؟ چرا گاهی دیگری را درک نمی‌کنیم و از همه مهم تر اینکه چرا برای دیگری حق تفکر و اظهارنظر قائل نمی شویم؟ چرا تحمل گوش دادن به صحبت‌های دیگری را نداریم؟ چرا نمی توانیم نظرات دیگران را بدون سوگیری و هیجان منفی، "نقل و نقد" کنیم؟ آیا این مشکلات به دلایل مسایل روان‌شناختی بروز می کنند؟ و تا چه اندازه شخصیت فرد در روابط بین فردی و تعامل‌ها نظیر گفتگو و مناظره‌ی مطلوب دخالت دارد؟ و سوالات دیگر.
کتاب نشستن بر نگاه دیگری سعی کرده عوامل گفتگوی همدلانه و موانع تحقق آن را با نگاه روان‌شناختی و تجربیات رسانه ای نویسنده، توصیف و تبیین کند. منطق اصلی کتاب براین قرار گرفته است که ارتباط بین‌فردی و تعامل آدم‌ها مبتنی بر "نظریه ذهن" و درک دیگری است. نظریه ذهن علاوه بر توجه به تفاوت‌های فردی به "تمایز" آدم‌ها با یکدیگر و دارا بودن "حق تفکر" و اظهار نظر آنان ابتنا و تاکید دارد. زمانی که این درک به وجود بیاید، زمینه گوش دادن فعال فراهم می‌گردد. در این کتاب به این نکته اشاره شده است که "گوش دادن" با شنیدن متفاوت است. شنیدن یک عمل زیستی است، اما گوش دادن یک عمل ارتباطی و همدلانه است و بیانگر درک دیگری.
این کتاب مطرح می کند افرادی حق دارند دیگری و آراء دیگران را نقد و تحلیل کنند که قبلا آن را گوش داده و فهمیده باشند و در صورت لزوم، عینا و بدون سوگیری، بتوانند اندیشه ها و نظرات را نقل و منعکس کنند. کسانی می توانند نظرات دیگران را نقد کنند، که آن را به خوبی گوش کرده و در نقد خویش از ورود قالب‌های شناختی و سوگیری‌های هیجانی جلوگیری نمایند. نقل و نقد بدون هیجان، دانش و مهارت اساسی برای ورود در گفتگوهای جدی در عرصه های علمی، معرفتی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی است. البته صِرف دانستن مسیر و مولفه های دیدگاه گیری، فضای تعاطی افکار و مناظره ها را از هیجان دور نمی سازد، بلکه در این کتاب به زمینه های شخصیتی، تربیتی و آموزش‌های رسانه ای نیز به عنوان عواملی مهم برای گسترش رفتار نقلِ امانتدارانه، خوب گوش دادن، و درک دیگری تاکید شده است. همچنین تاکید شده که زمینه های دیدگاه گیری و نقد مطلوب را باید از کودکی در خانواده و رسانه و به ویژه در مدرسه فراهم ساخت تا به عنوان یک "رفتارتعاملی" مبتنی بر شخصیت در وهله های بعدی زندگی جریان یابد.
کتاب نشستن برنگاه دیگری، از کتاب شریف "المراجعات"، مناظره های مکتوب مرحوم سیدعبدالحسین شرف الدین، عالم شیعی لبنانی، و مرحوم سلیم بشری، عالم سنی و رئیس وقت دانشگاه الازهر مصر نیز به عنوان الگویی نجیبانه و تاثیرگذار یادکرده است. همچنین مثال‌هایی از وضعیت مناظره های خوب اوایل پیروزی انقلاب و نیز مناظره های هیجانی سال‌های اخیر نمونه هایی را مطرح نموده و دلایل روان‌شناختیِ مطلوبیت و یا هیجانی بودن آن‌ها را بحث کرده است.
این کتاب توسط موسسه فرهنگی "جام جم" منتشر شده است. خواندن این کتاب را به ویژه به کسانی که در زمینه مذاکرات، مناظره ها و گفتگوهای علمی و فرهنگی، و نیز حیطه های رسانه ای فعالیت دارند، توصیه می کنیم. بحث‌های نظری کتاب و نیز برشمردن گام های درک چشم انداز دیگری با نگاهی رسانه‌ای و روان‌شناسانه، می تواند گفتگوهایی همدلانه، منطقی و منصفانه را صورت دهد که نتیجه آن "نشاط علمی" و اجتماعی جامعه به ویژه جامعه نخبگانی خواهد بود.
