نگاهی به "کُر کوهستان" و مستندهایی درباره فرزندآوری؛ نیازی به شعار نیست، روایت کنید!
مستند "کُر کوهستان"، روایت‌گر چالش‌های یک زوج عشایر با حداقل امکانات است که قرار است واپسین روزها منتهی به فرزند خود را در سخت‌ترین شرایط سپری کنند.
خبرگزاری تسنیم- گروه فرهنگی
«یکی خوبه، دوتا بسه!»، «فرزند کمتر، زندگی بهتر»؛ این‌ها شعارهایی آشنا برای همه آن‌هایی است که زندگی در ایران دهه هفتاد را تجربه کرده‌اند. زمانی که تمام اتمسفر رسانه‌ای و تریبون‌های رسمی در خدمت تبلیغ کاهش فرزندآوری بودند و به دلیل آنچه بحران جمعیت قلمداد می‌شد، سوگیری سیاست‌های کلان به سمت تبلیغ کاهش تعداد فرزندان در هر خانواده بود.
روز سوم جشنواره سینما حقیقت |«احمد» و «خزاعی» با هم به خانه آمدند، «اصغر» تجلیل شدحالا اما چند سالی می‌شود که ورق برگشته و بیراهه بودن مسیری که سیاست‌گذاران حوزه جمعیت در دهه هفتاد در آن حرکت می‌کردند، به همه ثابت شده است. فرزندآوری و توجه نسبت به افزایش نسل، یکی از موضوعاتی است که طی سال‌های گذشته به تواتر مورد تاکید رهبر انقلاب قرار گرفته و اصلی‌ترین گام برای تحقق این هدف، فرهنگسازی در مسیر زدودن ثمرات تبلیغات دهه‌های قبل و رسیدن افراد جامعه به باورها و چارچوب‌های فکری تازه است.
سینمای مستند در این حوزه طبیعتاً می‌تواند نقشی کلیدی برعهده داشته باشد و به همین منظور هم گروه‌های مختلفی از مستندسازان طی سال‌های گذشته تلاش کرده‌اند به موضوع «فرزندآوری» بپردازند و فراتر از «شعار دادن» دست به «روایت‌گری» در راستای اصلاح باورهای فرهنگی مرتبط با این موضوع بزنند.
مرور چند مستند و یک سوال
«دو تا کافی نیست؟» مستندی به نویسندگی و کارگردانی مهدی صدیقی و تهیه‌کنندگی محمدرضا کردلو یکی از همین آثار است که روایت خود را متمرکز بر زندگی یک زوج جوان، پیش می‌برد. در این مستند شاهد زندگی زن و شوهری هستیم که بدون پشتوانه مالی آنچنانی، زندگی مشترک خود را آغاز کرده‌اند و معتقدند با «توکل» و «اعتماد» می‌توانند آرزوهای خود را محقق کنند. یکی از آرزوهای مشترک آن‌ها هم تعدد فرزندان است.
مستند «به وقت مادری» از محصولات سازمان اوج به کارگرانی محمدحسن یادگاری یکی دیگر از مستندهایی است که به این موضوع پرداخته است. این مستند درباره زندگی سه زوج جوان مختلف است که وجه اشتراک آن‌ها شاغل بودن زن و مرد است. هر یک از این زوج‌ها اما نسبت به مسئله فرزندآوری نظرات مختلفی دارند. در همین بستر، مستندساز به موضوعاتی همچون عدم تمایل زنان شاغل به باردارشدن و تأثیرات آن بر جامعه پرداخته است. اما برخی تجربه‌های مستندسازی در حوزه «فرزندآوری» در قالب پروژ‌ه‌هایی چند قسمتی تعریف شده و به سرانجام رسیده است.
«دردانه‌ها» یکی از همین مجموعه‌های مستند با موضوع فرزندآوری است که به تهیه‌کنندگی سیدهاشم موسوی در شبکه افق به تولید رسید. مهدی لارویی کارگردانی این مجموعه را برعهده داشت و تلاش می‌کرد در هر قسمت به موضوع «کاهش موالید» و «بی‌رغبتی زوج‌های جوان به داشتن فرزندان زیاد» بپردازد. مستندساز در برخی قسمت‌ها سراغ زنان فرهیخته‌ای رفته است که با وجود تعداد بالای فرزندان در زندگی موفق عمل کرده‌اند تا اینگونه به استدلال معکوس در برابر مخالفان تعدد فرزند بپردازد. تجربه مشابه دیگری در حوزه مجموعه مستند با محوریت «فرزندآوری» از حوالی سال 1398 در سازمان اوج کلید خورد که عنوان انتخابی برای آن «پا به ماه» بود. در این مجموعه مستند، مستندسازان به دنبال ثبت تجربه ایام منتهی به تولد یک فرزند، در خانواده‌هایی با سطوح فرهنگی و اجتماعی متفاوت هستند. فصل اول این مستند در سال 1400 به سرانجام رسید و بازخوردهای مثبت آن باعث شد تا در اسفندماه 1401 فصل دوم آن هم کلید بخورد.
ویژگی این مجموعه، استقلال کامل هر یک از قسمت‌هاست که امکان حضور و رونمایی مستقل هر قسمت در جشنواره‌ها و رویدادهای مختلف را هم پدید آورده است. در ادامه این گزارش به ابعاد مختلف این مجموعه مستند اشاره‌های خواهیم داشت اما قبل از آن می‌توان این پرسش کلیدی را مطرح کرد که بستر عرضه این جنس از مستندهای فرهنگ‌ساز، غیر از قاب تلویزیون، کجاست؟ تعدد بالای تولیدات مستند، فارغ از مباحث مرتبط با کیفیت آن‌ها، این سوال را به‌صورت جدی پیش می‌کشد که آیا از ظرفیت فراهم آمده به‌واسطه این سبد متنوع از محصولات فرهنگ‌ساز، بیشتر بهره را می‌بریم و آیا این آثار امکان برقراری ارتباط حداکثری با مخاطبان بالقوه خود را پیدا خواهند کرد؟
درباره «کر کوهستان» و یک مجموعه
اشاره کردیم که یکی از تازه‌ترین مجموعه مستندهای مرتبط با مضمون فرزندآوری، مجموعه مستند «پا به ماه» است که با حمایت سازمان اوج به سرانجام رسیده و همچنان فصل دوم آن در حال تولید است. مستند کوتاه «کر کوهستان» که به بخش مستندهای کوتاه هفدهمین جشنواره بین‌المللی «سینماحقیقت» راه پیدا کرده است، تازه‌ترین قسمت از این مجموعه مستند است که حالا به‌صورت مستقل در ویترین جشنواره رونمایی می‌شود.
این مجموعه مستند را مهدیه محور، تهیه‌کنندگی کرده و به‌طور مشخص کارگردانی تک قسمت «کر کوهستان» را امیرحسین اسیوند برعهده داشته است.
اسیوند در این مستند کوتاه، سوژه‌ای بسیار دشوار را برای روایت انتخاب کرده و به‌خوبی توانسته است چالش به تصویر درآوردن آن را پشت سر بگذارد. این مستند روایت‌گر چالش‌های یک زوج عشایر با حداقل امکانات است که قرار است واپسین روزها منتهی به فرزند خود را در سخت‌ترین شرایط سپری کنند. آن‌ها هیچ‌چیز غیر از معجزه «امید» برای عبور از این شرایط سخت ندارند. مستندساز به‌خوبی توانسته است بدون شعار دادن و با تلاش برای به اشتراک گذاشتن حس و حال این خانواده با مخاطبان خود، روایتی تأثیرگذار در زمینه «فرزندآوری» را به تصویر درآورد. روایتی با عنوان «کر کوهستان».