هنر عکاسی پایه و اساس فیلمسازی است

حسن غفاری از چهره‌های نام آشنای عکاسی مستند مردم نگاری در کشور است. وی تجربه بیش از سه دهه عکاسی از موضوعات مختلف مستند، مردم‌نگاری ایلات و عشایر، اقوام ایرانی و... را در کارنامه خود دارد و سالهاست با مجلات و خبرگزاری‌های حوزه میراث فرهنگی وگردشگری همکاری می‌کند. کسب جوایز متعدد عکاسی، چاپ کتاب‌های متعدد، داوری در جشنواره‌های مختلف کشور و... بخشی از کارنامه هنری اوست.

وی در 2 دوره از جشنواره تلویزیونی مستند نیز داور بخش عکس بود و به داوری آثار راه‌یافته پرداخت. او در گفت‌وگویی ضمن اشاره به اهمیت عکس به عنوان یکی از مواد خام اصلی پژوهش در سینما، به اهمیت جشنواره تلویزیونی مستند و سطح هنری آن نیز اشاره کرده است.

غفاری «عکس» را قدم اصلی برای تولید فیلم توصیف کرد و گفت: می‌توان گفت که عکس، پایه تولید فیلم در نگاه عینیت‌گرایی و ذهن‌گرایی است ودر اولین قدم‌های شکل‌گیری فیلم، کاربرد دارد. عکاسی در فیلم سازی شبیه به نردبان برای رسیدن به یک ارتفاع است، از همین رو می‌توان گفت پایه و اساس آموزش فیلمسازی، فیلمبرداری، انتخاب سوژه، تحقیق و پژوهش فیلمسازی با عکاسی آغاز می‌شود.

وی ادامه داد: البته در دوره‌ای براساس برخی ساده‌انگاری‌ها بعد از رواج ویدئو و سرآغاز دیجیتال در امر آموزش و تولید فیلم، کاربادوربین عکاسی و تولید عکاسی کنار گذاشته شد، اما امروزه، فیلمسازان متوجه شده‌اند که همراه شدن با عکاسی علاوه بر ایجاد صرفه اقتصادی، می‌توان در ایجاد محتوا و غنای تصویری بیشتری بهره‌مند‌شد. علاوه براین، عکس‌ها سندی برای چگونگی ساخت فیلم و تبلیغات آن به شمار می‌روند.

او ضمن برشمردن شاخص‌های اصلی هنر عکاسی گفت: در میان ابزار‌هایی که مردم‌نگار‌ها برای جمع آوری مستندات کارهایشان استفاده می‌کنند (اعم از عکسبرداری، یادداشت، مصاحبه، جمع‌آوری اشیا، تکمیل پرسشنامه، تحقیقات میدانی و...)، عکس در موقعیت کامل‌تر و توانمندتری قرار دارد. عکاسی اتفاقی است که سریع به وقوع می‌پیوندد و نمایش آن در محیط‌های دیگر سهل‌الوصول‌تر است. علاوه براین، عکاسی نسبت به دیگر روش‌های مطالعات میدانی، صادق‌تر، راستگوتر و ارزان‌تر است و می‌تواند اطلاعات محیط را دقیق‌تر به نمایش بگذارد.

وی تاکید کرد: درعکاسی می‌توان؛ با استفاده از تنوع لنزی زاویه دید فراتر از چشم راتنظیم کرد و میدان دید وسیع‌تری به وجود آورد. به همین دلیل از ظرفیت تصویری بیشتری برای مستندات برخوردار است. برای حفظ راکورد صحنه، گریم، لباس و... هم از عکس کمک گرفته می‌شود. برای موفقیت در باورپذیری و ایجاد تاثیر فیلم و عکس مستند به تحقیق و پژوهش احتیاج داریم، تاکید و دقت نظر بر جزییات و ریزه‌کاری، همراهی کردن موضوع، وابستگی و پیوستگی به موضوع مواردی است که می‌تواند موجب موفقیت در اثرگذاری بیشتر فیلم و عکس مستند می‌شوند.

این عکاس مردم نگار با تاکید بر اینکه عکس، نوعی حافظه تصویری ثانویه است، گفت: عکس‌ها ما را یاری می‌کنند که از خط سیر اصلی پژوهش خود دور نشویم و خروجی تاثیرگذارتری را پیش‌روی مخاطب قرار بدهیم. علاوه بر این، عکس‌ها قدرت اسنادی دارند و به همین دلیل بار‌ها مورد رجوع قرار می‌گیرند. یادداشت برداری نوشتاری در مشاهده عینی می‌تواند خطاپذیرباشد و در آن امکان جابه‌جایی و تغییر جزییات وجود دارد، اما در تهیه مجموعه عکس چنین به منظور یادداشت برداری تصویری صحت و سلامت بیشتری دیده می‌شود.

غفاری با اشاره به جشنواره تلویزیونی مستند گفت: جشنواره تلویزیونی مستند بعد از 7 دوره برگزاری، توانسته اثرگذار باشد و عکاسان زیادی را برای حضور در این رویداد متقاعد کند. این رویداد، در تقویم سالیانه عکاسان قرار گرفته و همه ساله آنها منتظر برگزاری آن هستند. حضور عکاسان در جشنواره تلویزیونی مستند می‌تواند سرخط‌هایی برای فیلم سازان مستند و حتی داستانی باشد و آنها را به سوژه‌های جدیدی برساند.

وی خاطرنشان کرد: خوشبختانه عکس، تبدیل به یکی از سرشاخه‌های اصلی و جدی در جشنواره تلویزیونی مستند شده است، چرا که عکس‌های ارسالی توسط عکاسان حرفه‌ای انتخاب و داوری می‌شوند. علاوه براین، تمهیدات خوبی برای نمایش عکس‌های ارسالی درنظر گرفته شده است که از آن جمله می‌توان به چاپ عکس‌ها در کتاب جشنواره اشاره کرد. همه این اقدامات نشان می‌دهد که رشته عکاسی، بخش مهمی در جشنواره تلویزیونی مستند است.

او بیان کرد: به صورت معمول، بسیاری از این مستندسازان، علاوه بر فیلم، عکس‌های خود را نیز برای جشنواره ارسال می‌کنند. علاوه براین، جمعی از عکاسان فعال کشور نیز که در طول سال به اقصی نقاط ایران سفر می‌کنند، عکس‌های خود را به این رویداد ارسال می‌کنند. این موضوع به معنای این است که جشنواره تلویزیونی مستند پذیرای فرهنگ‌های متنوع ایران، سلیقه‌های متعدد هنری، ژانر‌ها و نگاه‌های متفاوت هنرمندان است.

وی ضمن تاکید بر اینکه روش برگزاری بسیاری از جشنواره‌ها تکراری شده و باید تغییراتی در آیین‌نامه جشنواره‌ها ایجاد شود گفت: به یاد دارم که سال گذشته مقرر شد تغییرات اساسی در فراخوان و آیین‌نامه جشنواره ایجاد شود. تاکید شد که بخش مهمی از تمرکز جشنواره باید بر مجموعه عکس‌ها با محوریت موضوعات مهمی همچون طبیعت، مسایل اجتماعی، مردم‌نگاری، معماری و... مطعوف شود. از سویی دیگر روش برگزاری چنین رویداد‌هایی و روبه‌رو شدن با سلیقه عکاسان در دنیا تغییر کرده است. به نظرم اگر جشنواره به سمت پروژه‌های باز انتخاب عکاسان از سراسر کشور و حمایت از آنها به منظور تکمیل کار‌های نیمه‌تمام‌شان برود می‌توان اتفاقات بهتری را رقم زد و ایده‌های جذا‌ب‌تری را ارایه کرد. اگر جشنواره بتواند بخشی را به عنوان پشت صحنه فیلم‌های مستند ایجاد بکند و از طریق عکس به جریان ساخته شدن فیلم‌های مستند بپردازد می‌تواند پیوند محکم‌تر و قوی‌تری را بین بخش عکس و فیلم برقرار بکند.