کارگردان «تخطی»: عبور از نگاه سانتیمانتال به خفتگیری / سینمایی اجتماعی باید مصلح باشد نه منفعل
میکاییل دیانی در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم از رویکرد اصلاح‌گرایانه‌اش در فیلم کوتاه «تخطی» گفت؛ روایتی اجتماعی با کاراکتری کنش‌مند که در برابر ساختار می‌ایستد، عدالت‌خواه است و برای احقاق حق مردم حاضر به پرداخت هزینه می‌شود.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، میکاییل دیانی، کارگردان فیلم کوتاه «تخطی»، از نگاه خود به سینمای اجتماعی و رویکرد اصلاح‌گرایانه در روایت‌های اجتماعی سخن گفت. او معتقد است که سینما می‌تواند بستری برای کنش‌گری اجتماعی و اصلاح روندهای معیوب باشد، بی‌آنکه درگیر سوگیری‌های سیاسی یا ایدئولوژیک شود.
دیانی با اشاره به دو رویکرد ساختارگرایانه و کارگزارانه در جامعه‌شناسی، تأکید کرد: «در نظریه ساختارگرا، انسان‌ها منفعل‌اند و همه چیز تحت سلطه ساختار است. اما در نظریه کارگزار، شخصیت‌ها فعال و کنش‌مند هستند. اگر بخواهم سینمای اجتماعی را روایت کنم، قطعاً از منظر کارگزاری به آن نگاه می‌کنم؛ سینمایی که مصلح است و در پی بهبود شرایط اجتماعی.»
او افزود: «این نوع سینما، امیدبخش و کارآمد است و می‌تواند به تغییر شرایط به نفع مردم کمک کند. نقد ساختار در آن وجود دارد، اما هدف، اصلاح و ارائه پیشنهاد برای بهبود است.»
دیانی در بخش دیگری از گفت‌وگو، به مسئله بزهکاری و نگاه رایج به آن در جامعه پرداخت و گفت: «ما همیشه نگاهی سانتیمانتال و فانتزی به بزهکارها داشته‌ایم و گاهی همه تقصیر را به گردن جامعه انداخته‌ایم. اما تجربه نشان داده که برخورد قاطع و مجازات بازدارنده می‌تواند در کاهش بزهکاری مؤثر باشد.»
او اصلاح قانون و تقویت بازدارندگی را یکی از مسیرهای مؤثر دانست و تأکید کرد: «این به معنای حل کامل مشکلات نیست، اما می‌تواند جلوی بازتولید بزه را بگیرد. در کنار آن، باید روندهای اقتصادی و اجتماعی نیز اصلاح شوند.»
کارگردان «تخطی» درباره نسبت قهرمان فیلمش با شخصیت حاج کاظم در آژانس شیشه‌ای که هر دو دربرابر ساختاری معیوب مقابله می‌کنند، معتقد است که فیلم کوتاه فرصت مواجهه گستره با موضوع را مانند فیلم حاتمی‌کیا نمی‌دهد: «هر فیلمی شخصیت و کاراکتر خودش را دارد که در جهان آن فیلم تعریف می‌شود. نمی‌توان از جهان‌های موازی یا فضاهای متفاوت، کاراکترهای یکسان بیرون کشید. حاج‌کاظم در «آژانس شیشه‌ای» در برابر ساختار معیوب ایستادگی می‌کرد و با نمایندگان اقشار مختلف جامعه وارد چالش می‌شد. اما فیلم من، در قالب یک فیلم کوتاه، در موقعیتی متفاوت روایت می‌شود. در فیلم کوتاه، فرصت مواجهه گسترده با موضوع وجود ندارد؛ ما با یک موقعیت، یک غافلگیری و یک مسئله مواجهیم و تلاش می‌کنیم آن را بیان کنیم.»
او در پایان با اشاره به تفاوت میان قهرمان اجتماعی و قهرمان انقلابی گفت: «من خیلی بین این دو تفکیک نمی‌کنم. شخصیت‌هایی که نماینده اصلاح اجتماعی‌اند، رفتار قهرمانانه دارند. کاراکتر فیلم من هم پایبند به عدالت و احقاق حق مردم است و حاضر است برای این اصول هزینه بدهد.»
