کشت دیم کاملینا ضرورتی برای افزایش تولید دانه‌های روغنی در کشور
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، توجه به تولید روغن در کشور از اهداف مهم اقتصادی است و در تمامی دولتها برای آن برنامه‌هایی ارائه شده است. در شرایط فعلی حدود 95 درصد مصرف دانه‌های روغنی کشور وارداتی است و سالانه حدود 3.3 میلیون تن روغن و دانه‌های روغنی وارد که از این مقدار حدود 1.2 میلیارد دلار صرف واردات دانه‌های روغنی میشود. یعنی تنها پنج درصد از نیاز کشور به روغن در داخل تولید میشود و بخش اعظم آن از خارج تأمین می‌گردد. لیکن به‌منظور دستیابی به امنیت غذایی و همچنین برای پاسخگویی به مطالبه و انتظار مردم برای تولید پایدار روغن کشور بایستی همه عوامل اثرگذار از قبیل فنی و علمی، بازرگانی و حمایتی را مدنظر قرار داد تا همواره توجیه اقتصادی برای کشت محصولات کشاورزی توسط زارع برقرار باشد.
گیاه روغنی کاملینا از منظر اینکه کشت یک گیاه روغنی را در شرایط نامساعد دیم فراهم می‌کند و این امکان را به زارع میدهد تا در مناطقی که شرایط کشت کلزا فراهم نیست بتوان زراعت گیاه روغنی انجام داد، اهمیت دارد. در شرایط مناسب و مطلوب در کشت دیم، کاشت گیاه کلزا و در شرایط نامساعد دیم، کاشت کاملینا زراعت پایداری را فراهم می‌کند.
کاملینا گیاه روغنی پاییزه و هم‌خانواده کلزا است. این گیاه بومی اروپا و آسیای جنوبی است که دارای نیاز آبی بسیار کم، مقاومت خوب نسبت به سرما، تحمل بالا به خشکی و عموم آفات و بیماریها و با سیستم‌های بدون خاکورزی و کم خاکورزی سازگار است. کشت این محصول در انواع خاکها حتی خاکهای سبک و شنی و حتی خاکهای فقیر و دارای مواد مغذی پایین به‌خوبی امکان‌پذیر است. کشت کاملینا در زمینهای پست و حاشیه‌ای هم قابل انجام است. این محصول دارای 28 درصد روغن و حاوی 27 تا 32 درصد پروتئین است.
کشت این گیاه در تناوب با گندم و غلات موجب افزایش کیفیت خاک نیز میشود. روغن آن از امگا 3 برخوردار است که باعث پیشگیری از چاقی و سرطان میشود. روغن کاملینا به دلیل برخورداری از الفاتوکوفرول و ویتامین E بالا که خود آنتی‌اکسیدان قوی هستند نیاز به هیچ‌گونه افزودنی برای افزایش ماندگاری ندارد.
کاملینا در دهه اخیر وارد کشور شد و آزمایش‌های مکان‌یابی‌های علمی و فنی برای آن انجام شده است. کشت در ابعاد محدود به‌صورت پایلوت در استانها انجام و از دو سال پیش تاکنون در به‌صورت وسیعتر در زمینهای دیم تحت عنوان طرح بزرگ جهش تولید در دیمزارهای کشور، انجام شده و همچنان به‌عنوان ریه توسعه بخش کشاورزی شناخته میشود. کشت این محصول در سال گذشته حدود سه هزار هکتار بوده که در سال جاری به بیش از چهارده هزار هکتار افزایش یافته است. عملکرد گیاه کاملینا در شرایط مطلوب دیم بین 1.5 تا 2 تن در هر هکتار است و در شرایط آب و هوایی نامساعد نیز تا 500 کیلوگرم محصول تولید می‌کند که با توجه سطح زیر کشت 14000 هکتاری این محصول می‌توان بین 28000 تا 7000 تن محصول تولید کرد و می‌توان با حمایت از این محصول بخشی از نیاز کشور به دانه‌های روغنی را کاهش داد و از خروج ارز از کشور جلوگیری کرد.
اما در شرایط فعلی محصول تولید شده کشاورزان برای فروش و تحویل متولی مشخصی ندارد و بخش دولتی برای خرید آن اقدام نمی‌کند. در تجربه اخیر یعنی سال گذشته بخش خصوصی نیز مطالبات مردم را به‌سختی و با تأخیر پرداخت کرده است. لیکن در حال حاضر، موضوع اصلی خرید محصول زارعان است که تولید شده و بلاتکلیف است که باید هرچه سریعتر فکری برای آن کرد که نه موجب از بین رفتن هزینه زارعین و نه از بین رفتن محصول گردد.
در این رابطه دو مسیر باید پیگیری شود. در مسیر اول، ورود بخش دولتی با تکلیف به شرکت مادر تخصصی بازرگانی دولتی همانند سایر گیاهان روغنی راه‌حلی پایدار برای زراعت کاملینا است و در این راستا مقدمات لازم نیز صورت گرفته و قیمت کاملینا در شورای قیمت‌گذاری تعیین و تصویب شده و در انتظار امضای وزیر و اعلام به دستگاه مربوطه است که بهتر است هرچه سریعتر این امر صورت پذیرد. مسیر دوم، ورود بخش خصوصی است که در حال حاضر، پیگیری و رایزنیهای آن در حال انجام است.
اما در صورت تداوم وضعیت فعلی، مسلماً کشاورزان رویکرد خود را تغییر خواهند داد و کشتهای دیگر را در اولویت قرار می‌دهند و کارهای زیربنایی که این چندساله برای تشویق کشاورزان به این کشت این محصول صورت گرفته بود از بین خواهد رفت و بازگرداندن دوباره کشاورزان به کشت کاملینا بسیار دشوار خواهد بود.
مهدی اکبری - سیاست‌پژوه اقتصاد کشاورزی
پایان پیام /