یک هفته ملی چاپ دیگر به مبارکی گذشت

من البته از حال و هوای جامعه صنعتی کشور در این مناسبت بی‌خبرم و نمی‌دانم در وزارتخانه صمت و مدیران و مخاطبانش چقدر این روز پذیرفته شده و جریان‌ساز محسوب می‌گردد.

بی‌شک هیچ پدیده صنعتی و مدرنی به اندازه صنعت چاپ بر فرهنگ و ادب جهان و سرزمین‌مان ایران تأثیرگذار نبوده است و نمی‌توان در پیوستگی تاریخی و تعامل میان فرهنگ و چاپ تردید کرد. با این حال امروز با توجه به تغییرات تکنولوژیک، اقتصادی و اجتماعی آنچه که در نگاه سنتی مصداق صنعت چاپ به شمار می‌رود، به طور کامل از عرصه فرهنگ فاصله گرفته و منقطع شده است.

از سویی بخشی از صنایع فرهنگی از شکل چاپی به قالب‌های دیجیتال و صوتی و تعاملی سوق یافته و از سوی دیگر با چاپ‌های سه بعدی و در ابعاد و مواد خام باورنکردنی روبه‌روییم که ارتباطی با محصولات فرهنگی سنتی ندارد. امروزه حتی در چاپ و چاپخانه در معنای سنتی هم اکثر چاپخانه‌های بزرگ کشور محصولاتی مرتبط با حوزه صنعت و تجارت و در قالب بسته‌بندی، تبلیغات، لیبل، جعبه‌سازی، بروشور و... و یا اینکه حداکثر سررسید، کارت پستال، دفتر مشق و یادداشت، تقویم و پلنر چاپ می‌کنند و عمده محصولات کاغذی در عرصه فرهنگ، خواه در قالب مطبوعات و خواه در قالب کتاب خارج از چاپخانه‌های معمول و توسط چاپخانه‌های کوچک و غیررسمی و به شکل دیجیتال انتشار می‌یابند.

اگر به فهرست روزانه کتاب‌های منتشر شده در سایت خانه کتاب و ادبیات ایران مراجعه کنیم خواهیم دید که عمده کتاب‌ها شمارگانی کمتر از پانصد نسخه دارند و با روشی متفاوت از چاپ صنعتی (چاپ افست به واسطه زینک) منتشر می‌شوند. به همین دلیل مدیران فرهنگی کشور باید در سیاست‌های خود در حمایت از صنعت چاپ بازنگری و نسبت خود را با صنعت چاپ بازتعریف کنند. هر چاپخانه‌ای می‌تواند با ارائه عناوین کتب و مطبوعاتی که نام چاپخانه ایشان را شناسنامه ذکر کرده‌اند، میزان تعامل خود را با عرصه فرهنگ نشان دهد تا حمایت‌های مادی و معنوی وزارت فرهنگ به شکلی هدفمند و کارآمد به چاپخانه‌های کتب و نشریات محدود شود و عملاً رابطه سایر چاپخانه‌های غیر مرتبط با عرصه فرهنگ با وزارت فرهنگ و یارانه‌های فرهنگی محدود شود. به این ترتیب بخش عمده‌ای از روابط و حمایت‌های وزارت فرهنگ به سمت چاپخانه‌های دیجیتال سوق پیدا خواهد کرد. آن هم نه چاپخانه‌های غیررسمی، زیرزمینی و یا دفاتر خدمات فنی و اصناف فتوکپی، پلات، مهرسازی، تبلیغات و بنر؛ بلکه آن دسته از چاپخانه‌های دیجیتال که از وزارت فرهنگ مجوز دریافت کرده و با تعامل حرفه‌ای، مستمر و قانونی با صنف نشر، به طور تخصصی به انتشار محصولات فرهنگی می‌پردازند.

این اصلاح راهبردی از سویی وزارت فرهنگ را در ایفای وظایف حاکمیتی خود در زمینه سیاست‌گذاری، نظارت و حمایت از کتاب و مطبوعات و فرهنگ مطالعه چابک و توانمند ساخته، و از سوی دیگر به بهبود آشکار وضعیت محصولات چاپی فرهنگی و حل بخشی از مشکلات ناشران کتاب و مطبوعات خواهد انجامید.