3 عامل کلیدی بازار کار ایران را فلج کردند

• فهرست محتوا
• ناهماهنگی آموزش و بازار کار
• آمارهای تکان‌دهنده از وضعیت مهارت
• آموزش‌های تئوریک، مانع اصلی اشتغال
• بازار کار هم مقصر است: دستمزدهای غیرمنصفانه
• راهکارها: از سامانه‌های یکپارچه تا اقتصاد دیجیتال
• مهارت، حلقه مفقوده توسعه ایران

غلامحسین محمدی، رئیس سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور، با اشاره به چالش‌های اصلی کسب‌وکارها در ایران، سه عامل کلیدی را برمی‌شمارد: نوسانات قیمت مواد اولیه، کمبود سرمایه و فقدان نیروی کار ماهر. وی تأکید می‌کند که فقر مهارتی به یک بحران عمیق تبدیل شده که فراتر از مشکلات اقتصادی، بازار کار را فلج کرده است.

ناهماهنگی آموزش و بازار کار

محمدی معتقد است دو مشکل اصلی در نظام مهارتی کشور وجود دارد: کمبود مهارت در نیروی کار و عدم تطابق جغرافیایی مهارت‌ها با نیازهای بازار. در برخی مناطق، نیروی کار ماهر وجود دارد، اما بازار کار مناسب برای آن شکل نگرفته یا دسترسی به این نیروها محدود است.

آمارهای تکان‌دهنده از وضعیت مهارت

آمارهای ارائه‌شده توسط محمدی عمق بحران را نشان می‌دهد:

• بیش از 45 درصد نیروی کار فعلی برای ماندن در شغل خود نیاز به ارتقای مهارت دارند.

• 85 درصد کارفرمایان به مهارت‌های عمومی مانند ارتباط مؤثر، حل مسئله و کار تیمی اهمیت می‌دهند.

• تنها 45 درصد آموزش‌های مهارتی با نیازهای بازار کار همخوانی دارند.

• کارایی آموزش‌های مهارتی فقط 42 درصد است، یعنی کمتر از نیمی از آموزش‌ها به اشتغال منجر می‌شود.

این آمارها نشان‌دهنده شکاف عمیق بین نظام آموزشی و نیازهای بازار کار است.

آموزش‌های تئوریک، مانع اصلی اشتغال

محمدی با انتقاد از نظام آموزش رسمی کشور می‌گوید: «بسیاری از مردم سال‌ها آموزش‌های غیرکاربردی دیده‌اند که هیچ فایده‌ای برای زندگی و کار آن‌ها ندارد.» آموزش‌های تئوریک بدون ارتباط با صنعت و بازار کار، منجر به انباشت دانش بدون مهارت شده است. در مقابل، مدل‌های موفق جهانی مانند آموزش دوگانه (ترکیب کلاس و تجربه عملی) می‌توانند این شکاف را پر کنند.

بازار کار هم مقصر است: دستمزدهای غیرمنصفانه

رئیس سازمان فنی و حرفه‌ای بازار کار را نیز از انتقاد مصون نگذاشت. به گفته وی، دستمزدهای غیرمنصفانه باعث شده بسیاری از نیروهای ماهر به مشاغل غیرمرتبط یا حتی مهاجرت روی بیاورند. این موضوع انگیزه مهارت‌آموزی را کاهش داده و چرخه آموزش - اشتغال را مختل کرده است.

راهکارها: از سامانه‌های یکپارچه تا اقتصاد دیجیتال

محمدی پیشنهادهایی برای رفع این بحران ارائه داد:

• اتصال سامانه‌های اطلاعاتی: برنامه هفتم توسعه بر ایجاد سامانه‌های یکپارچه برای اتصال کارجو، کارفرما و نهادهای آموزشی تأکید دارد.

• توسعه آموزش‌های دیجیتال: تربیت 500 هزار نیروی ماهر در حوزه اقتصاد دیجیتال به‌عنوان یکی از اولویت‌های اصلی مطرح شده است.

• طرح کارافن: این طرح با هدف هدایت 50 هزار نفر در زنجیره آموزش، تولید، برندینگ و فروش، خلأ کارآفرینی را پر می‌کند.

• تغییر نقش سازمان فنی و حرفه‌ای: تبدیل این سازمان از تصدی‌گر به تنظیم‌گر برای بهبود هماهنگی بین آموزش و بازار کار.

مهارت، حلقه مفقوده توسعه ایران

بحران اشتغال در ایران نه‌تنها ریشه در مشکلات اقتصادی، بلکه در ناکارآمدی نظام آموزشی، بی‌توجهی بازار کار به مهارت و ضعف سیاست‌گذاری کلان دارد. تا زمانی که آموزش‌ها با نیازهای بازار هماهنگ نشوند، دستمزدها منصفانه نباشند و کیفیت اشتغال در اولویت قرار نگیرد، ایران با وجود نیروی انسانی فراوان، همچنان درگیر بحران مهارتی خواهد بود.