فرارو - آبله مرغان یک بیماری عفونی ناشی از ویروس واریسلا زوستر است که به بروز دانه‌های ریز خارش‌دار و پر شده از مایع منجر می‌شود. این بیماری واگیردار است و افرادی را که تا به حال به آن مبتلا نشده و یا در برابر آن واکسینه نشده‌اند، درگیر می‌کند. اگرچه علائم و نشانه‌های این بیماری ناراحت کننده است، در طول یک تا دو هفته تمامی نشانه‌ها بهبود پیدا می‌کند و معمولا بدن فرد پس از یک بار ابتلا به واریسلا در برابر این ویروس ایمن می‌شود. با این همه علی‌رغم شیوع زیاد این بیماری بسیاری از افراد اطلاعات اندک و گاه نادرستی درباره آن دارند. اگر شما هم اطلاعات کاملی درباره این بیماری ندارید، با این مطلب همراه شوید تا دانسته‌های شما درباره این بیماری مسری بیش‌تر شود.
آبله مرغان چیست؟
آبله مرغان یا «واریسلا» یکی از انواع بیماری‌های ویژه کودکان است که ممکن است بزرگ‌سالان را نیز مبتلا کند. این بیماری که با خارش و تاول‌های پوستی شناخته می‌شود، معمولا برای هرکس در طول زندگی یک‌بار اتفاق می‌افتد. آبله مرغان که علت بروز آن ویروس «واریسلا زوستر» است، دانه‌های قرمزی روی پوست ایجاد می‌کند که ممکن است تعدادشان به 500 عدد هم برسد. این بیماری معمولاً خفیف است و بهبود پیدا می‌کند؛ اما در مواردی نادر ممکن است مشکلاتی در بدن ایجاد کند که حتی به مرگ بیمار منجر شود.
شواهد علمی نشان می‌دهد که این ویروس فقط انسان را مبتلا می‌کند و تنها منبع انتشار آن انسان است. این ویروس در صورتی که فرد را در بزرگ‌سالی مبتلا کند، عوارض شدیدتری از خود نشان می‌دهد و برای همین است که بیش‌تر افراد و به‌ویژه والدین ترجیح می‌دهند فرزندانشان در سنین پایین‌تر به این بیماری مبتلا شوند. آبله مرغان شدیداً مسری است، به طوری که میزان ابتلای آن در افراد حساس حداقل 90 درصد است. این بیماری معمولا در اواخر زمستان و اوایل بهار در نواحی معتدل بروز می‌کند.
بیماری آبله مرغان چگونه ظاهر می‌شود؟
این بیماری 10 تا 21 روز پس از آلوده شدن فرد به ویروس خودش را نشان می‌دهد. نشانه‌ها پس از بروز معمولا بین 5 تا 10 روز طول می‌کشند. خارش اصلی‌ترین نشانه ابتلا به بیماری است که در محل تاول‌های ریز پوستی ایجاد می‌شود. باید توجه داشت که نشانه‌های دیگر بیماری آبله مرغان ممکن است با بیماری‌های ساده و روزمره‌ای مثل سرماخوردگی یا آنفولانزا اشتباه گرفته شوند، به همین دلیل بهتر است حتماً با علائم این بیماری آشنا شوید و یا این‌که در صورت بروز هرگونه علائم مشابه به پزشک مراجعه کنید.
علت ابتلا به بیماری آبله مرغان چیست؟
همان‌طور که قبلاً اشاره شد، ویروس «واریسلا زوستر» عامل اصلی ابتلا به آبله مرغان است. همچنین اشاره شد که انسان تنها میزبان این ویروس و به عبارت بهتر تنها منتقل کننده آن به‌شمار می‌رود. تحقیقات علمی نشان می‌دهند که محتمل‌ترین راه سرایت بیماری از راه سیستم تنفسی و ترشحات تنفسی است. همچنین راه دیگر انتقال تماس مستقیم با ضایعات پوستی بیمار مبتلا به آبله‌مرغان است. به همین دلیل میزان انتقال این بیماری در تماس‌های خانوادگی 90-80% است. به طور کلی بیماری آبله مرغان به دو شکل عمده به افراد سرایت می‌کند:
1. سرایت در اثر تماس مستقیم: بیماری آبله مرغان از شخص بیمار با تماس مستقیم و یا از طریق ترشحات مجرای تنفسی بیماران به افراد دیگر منتقل می‌شود؛ همچنین بیماری آبله مرغان می‌تواند از مادر به نوزاد نیز منتقل شود.
2. تماس غیر مستقیم: وسایل و لوازمی که به‌تازگی به ترشحات و آب‌دانه‌های فردی که آلوده شده که دچار بیماری آبله مرغان است، می‌توانند ویروس را به افراد دیگر منتقل کنند.
همچنین باید خاطر نشان کرد که افراد مبتلا به آبله مرغان از 2- 1 روز قبل از ظهور بثورات جلدی تا حدود 7 روز پس از بروز بثورات می‌توانند منتقل کننده بیماری آبله مرغان باشند.
علائم بیماری آبله مرغان چیست؟
معمولا این بیماری در کودکان سالم خفیف است و در موارد شدیدتر ضایعات می‌تواند تمام بدن را پوشش بدهد و ممکن است در گلو، چشم‌ها و غشا‌های مخاط مجرای ادرار، مخرج و واژن ایجاد شود. بثورات تاولی و خارش‌دار ناشی از عفونت آبله مرغان 10 تا 21 روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس ظاهر می‌شوند و معمولا حدود 5 تا 10 روز طول می‌کشند. علائم و نشانه‌های دیگر که ممکن است یک یا دو روز قبل از بثورات ظاهر شوند، عبارت‌اند از:
تب
کاهش اشتها
سردرد
خستگی و احساس ناخوشی عمومی
هنگامی که ضایعات خارش‌دار ظاهر می‌شوند، سه مرحله رخ می‌دهد:
1. بروز برجستگی‌های صورتی یا قرمز (پاپول‌ها) که طی چند روز از بین می‌روند.
2. تاول‌های ریز پر شده از مایع (وزیکول‌ها) که در حدود یک روز شکل می‌گیرند؛ سپس پاره می‌شوند و مایع درون آن به بیرون نشت می‌کند.
3. لایه خشکی و لخته که روی تاول‌های پاره شده تشکیل می‌شوند و بعد از چند روز بهبود می‌یابند.
برجستگی‌های جدید همچنان به مدت چندین روز ظاهر می‌شوند؛ بنابراین شما می‌توانید هم‌زمان سه مرحله از برجستگی‌ها، تاول و ضایعات خشک و دلمه بسته را مشاهده کنید و ویروس تا 48 ساعت قبل از پدیدار شدن این ضایعات به دیگران منتقل می‌شود و تا زمانی که تاول‌ها کاملا از بین نروند، واگیردار خواهد بود.
بیماری آبله مرغان چه عوارضی ایجاد می‌کند؟
به طور معمول آبله مرغان یک بیماری خفیف است؛ اما می‌تواند شرایط جدی به وجود آورد و به عوارض زیر منجر شود:
1. عفونت پوست: شایع‌ترین عارضه عفونی آبله مرغان اضافه شدن عفونت ثانویه باکتریال روی ضایعات پوستی است. علت این عفونت خراشیدگی آن‌ها بعد از خاراندن است. گاه جای تاول در صورتی که تاول عفونی شود، باقی می‌ماند.
2. عفونت ریه: وخیم‌ترین عارضه آبله مرغان عفونت ریه است و بیش‌تر افراد بالغ را گرفتار می‌کند. عفونت ریه معمولا 5-2 روز بعد از شروع بیماری آبله مرغان با علائم تنگی نفس، سرفه و تند شدن تنفس و تب ظاهر می‌شود و ممکن است باعث نارسایی تنفسی شود.
3. بیماری زونا: گاه ویروس پس از طی شدن سیر بیماری آبله مرغان در بدن به حالت خفته باقی می‌ماند (احتمالاً در ریشه اعصاب نزدیک نخاع). ویروس آبله مرغان خفته ممکن است سال‌ها بعد دوباره بیدار شود و بیماری زونا را ایجاد کند. بیماری زونا ناشی از فعال شدن دوباره ویروس واریسلا زوستر در رشته عصبی نخاعی است که با درد شدید و ضایعات پوستی مشخص می‌شود.
4. سایر عوارض آبله مرغان: عفونت مغز یا پرده‌های مغزی با ویروس واریسلا زوستر، التهاب قلب، قرنیه، مفاصل و کبد و پانکراس.
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به بیماری آبله مرغان هستند؟
در نظر داشته باشید در صورتی که قبلا به بیماری آبله مرغان مبتلا نشده‌اید و یا واکسن آن را دریافت نکرده باشید، خطر ابتلا به این بیماری افزایش می‌یابد. واکسینه شدن در برابر این بیماری برای افرادی که کار آن‌ها مراقبت از کودکان یا در مدرسه است، اهمیت دارد. بیش‌تر افراد مبتلا شده به آبله مرغان یا واکسینه شده در برابر ابتلا به این بیماری ایمن‌سازی شده‌اند؛ اما در صورت ابتلا علائم بیماری خفیف‌تر، تعداد تاول‌ها کم‌تر و با تب خفیف یا بدون تب است. به طور کلی ابتلای دوباره به آبله مرغان نادر است. افرادی که در معرض خطر ابتلا به عوارض ناشی از آبله مرغان هستند، عبارت‌اند از:
نوزادان تازه به دنیا آمده که مادران آن‌ها واکسینه نشده یا هرگز به آبله مرغان مبتلا نشده‌اند.
نوجوانان و بزرگ‌سالان
زنان باردار که تا به حال به آبله مرغان مبتلا نشده‌اند.
افرادی که سیگار می‌کشند.
افرادی که سیستم ایمنی بدن آن‌ها با استفاده از دارو‌های شیمیایی مانند شیمی درمانی یا بیماری‌هایی مانند سرطان یا ایدز ضعیف شده است.
افرادی که دارو‌های استروئیدی را برای درمان بیماری‌هایی مانند آسم مصرف می‌کنند.
آبله مرغان کودکی و بزرگ‌سالی چه ارتباطی با هم دارند؟
بعضی افراد معتقد هستند اگر کسی در دوران کودکی به آبله مرغان مبتلا شود و دو مرتبه در معرض ویروس واریسلا قرار بگیرد، دچار بیماری زونا نمی‌شود. موضوع قابل توجه این است که کاهش شیوع آبله مرغان اثرات محافظتی قرارگیری دوباره در معرض این ویروس را محدود می‌کند؛ در نتیجه میزان شیوع عفونت زونا در میان افراد مسن افزایش می‌یابد. گروهی از محققان انگلیسی داده‌های پزشکی 9 هزار و 604 فرد را بررسی کردند که بین سال‌های 1997 تا 2018 به زونا مبتلا شدند. پژوهش‌گران احتمال بروز زونا را در میان این افراد دو دهه پس از قرارگیری در معرض ویروس آبله مرغان ارزیابی کردند و آن را با احتمال بروز این بیماری در دوره زمانی که در معرض این ویروس قرار نداشتند، مقایسه کردند.
یافته‌های جدید نشان دادند که به طور کلی چهار هزار و 116 فرد زمانی که در معرض ویروس آبله مرغان قرار نگرفتند، به بیماری زونا مبتلا شدند و پنج هزار و 55 نفراز شرکت کنندگان در دوره‌ای که در معرض این ویروس بودند، به زونا مبتلا شدند. محققان پس از در نظر گرفتن عواملی مانند سن افراد و فصول سال به این نتیجه رسیدند که احتمال ابتلا به بیماری زونا دو سال پس از قرارگیری در معرض ویروس آبله مرغان در مقایسه با دوره زمانی که فرد در معرض این ویروس قرار نداشت، حدود 33 درصد کم‌تر بود. علاوه‌بر این احتمال ابتلا به زونا در میان افرادی که 10 تا 20 سال پیش در معرض ویروس آبله مرغان قرار گرفتند، 27 درصد کم‌تر بود. به گفته محققان احتمال ابتلا به زونا در میان افرادی که قبلا در معرض ویروس واریسلا قرار گرفتند، کم‌تر از دیگران است.
واکسن آبله مرغان
اگرچه در برخی موارد مشاهده می‌شود که والدین تمایل دارند تا با مبتلا شدن فرزندانشان در سنین کودکی آن‌ها را از عوارض شدیدتر بیماری آبله مرغان در بزرگ‌سالی برهانند، امروز بهترین راه مقابله با این بیماری استفاده از واکسن است. «واکسن واریسلا» که با نام واکسن آبله مرغان نیز شناخته می‌شود، می‌تواند در برابر این بیماری محافظت ایجاد کند. بیش از 99 درصد کودکان با واکسیناسیون در مقابل آبله مرغان مقاوم می‌شوند. در بزرگ‌سالان تزریق اول واکسن احتمال ابتلا به بیماری را تا 78 درصد کاهش می‌دهد و این عدد در تزریق دوم به 99 درصد می‌رسد. 2 درصد از کودکان واکسینه شده به آبله مرغان مبتلا می‌شوند؛ اما نشانه‌های آبله مرغان در آن‌ها خفیف است و بیماری زودتر خوب می‌شود. افرادی که می‌توانند از واکسن آبله مرغان استفاده کنند، عبارت‌اند از:
همه کودکان زیر 13 سال باید یک بار در حدود 12-15 ماهگی و یک بار بین 4-6 سالگی واکسینه شوند.
همه افراد بالای 13 سالی که تا به حال به آبله‌مرغان مبتلا نشده‌اند، باید دو بار به فاصله 4-8 هفته واکسینه شوند.
اگر واکسن دریافت نکرده‌اید و در معرض ویروس قرار گرفته‌اید، واکسینه شدن تا 72 ساعت بعد از مواجهه با ویروس می‌تواند موثر واقع شود و از ابتلا به بیماری جلوگیری کند.
با این همه کسانی نیز وجود دارند که دریافت واکسن آبله مرغان برای آن‌ها می‌تواند خطرساز باشد و نباید از این واکسن استفاده کنند که عبارت‌اند از:
کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند.
کسانی که به ژلاتین و آنتی‌بیوتیک آلرژی شدید دارند.
کسانی که نسبت به تزریق واکسن اول آلرژی نشان داده‌اند، نباید دوز دوم را مصرف کنند.
زنانی که باردار هستند یا می‌خواهند باردار شوند. (اگرچه بهتر است قبل از بارداری فرد واکسن را بزند تا در دوران بارداری به آبله مرغان دچار نشود.)
خطرات آبله مرغان در دوران بارداری
ابتلای یک خانم باردار به ویروس آبله مرغان می‌تواند هم برای خود فرد باردار و هم برای نوزاد خطرآفرین باشد. آبله مرغان می‌تواند در 10 الی 20 درصد زنان باردار عارضه ذات‌الریه ایجاد کند که براساس آمارها 40 در صد از این افراد مبتلا به ذات الریه ممکن است به کام مرگ کشیده شوند. نوزادان زنانی که در نیمه اول بارداری به این بیماری مبتلا می‌شوند، در معرض خطر کم‌تری هستند و در حدود 2 درصد و یا کم‌تر امکان دارد که به سندرم آبله مرغان مادرزادی مبتلا شوند. این سندرم گروهی از نقائص هنگام تولد است که می‌تواند شامل زخم، اختلالات استخوانی و عضلانی، اندام فلج، سر کوچک، نابینایی، تشنج و حتی عقب‌ماندگی ذهنی شود. یکی دیگر از خطرات ابتلا به آبله مرغان در طول بارداری این است که امکان دارد کودک با آن متولد شود.
اگر مادر 6 تا 21 روز قبل از تاریخ زایمان دچار آبله مرغان شود، احتمالا بیماری نوزاد خفیف خواهد بود و به درمان نیازی نخواهد داشت و اگر کمی دیرتر و بین 5 روز قبل تا 2 روز بعد از زایمان مبتلا شود و اقدام خاصی برای محافظت از جنین انجام نشود، 25 تا 50 درصد احتمال دارد که نوزاد بین روز‌های 5 تا 10 بعد از تولد به این بیماری مبتلا شود. در این صورت ممکن است وضعیت جدی باشد. بیش‌تر از 30% نوزادان مبتلا اگر درمان نشوند، جان خود را از دست خواهند داد. اگر بلافاصله بعد از تولد آنتی بادی VZIG به نوزاد تزریق شود، احتمال خطر کاهش پیدا می‌کند و یا به طور کامل از بین می‌رود. اگر با وجود درمان باز هم علائم بیماری نوزاد گسترش پیدا کند، دارو‌های جدید ضد ویروسی می‌توانند به کاهش میزان عفونت کمک کنند. اگر تا به حال به آبله مرغان مبتلا نشده‌اید یا در این مورد اطمینان کافی ندارید، برای محافظت از خودتان و جنین در حال رشد اقدامات لازم را به عمل بیاورید.
آبله مرغان چگونه درمان می‌شود؟
هدف درمان آبله مرغان جلوگیری از بروز عوارض شدید آن است. برای این منظور گرفتن ناخن‌ها، حمام روزانه با آب ولرم و دارو‌های ضد خارش توصیه می‌شود. دوره بیماری آبله مرغان بین 5 تا 10 روز است؛ اما به دلیل وجود ضایعات خارش‌دار طولانی‌تر به نظر می‌رسد. خوشبختانه برای بهبود این علائم می‌توان تا زمانی که دوره بیماری طی شود و بدن بهبود یابد، اقداماتی را در خانه انجام داد. این اقدامات عبارت‌اند از:
1. استفاده از استامینوفن برای بهبود درد: در صورت تب بالا و یا هرگونه درد به علت آبله مرغان در بدن فرد و بچه‌ها می‌توان از استامینوفن استفاده کرد. همچنین استامینوفن موجب بهبود درد‌های به وجود آمده در اثر ضایعات روی پوست و دهان می‌شود. مصرف استامینوفن برای همه افراد از جمله زنان باردار و کودکان بیش از 2 ماه بی‌خطر است.
2. ایبوپروفن: از مصرف مسکن‌های ضدالتهاب مانند بروفن اجتناب کنید؛ زیرا باعث بدتر شدن بیماری می‌شود. همچنین مصرف آسپرین در کودکان زیر 16 سال ممنوع است و به عارضه سندرم ری منجر می‌شود.
3. ضایعات را نخارانید: خاراندن ضایعات شما را در معرض خطر عفونت باکتریایی قرار می‌دهد؛ همچنین می‌تواند باعث برجای ماندن محل ضایعات شود.
والدین کودکانی که دچار آبله مرغان می‌شوند، برای جلوگیری از گسترش ویروس باید آن‌ها را از رفتن به مدرسه باز دارند و در خانه از آن‌ها مراقبت کنند. پزشک ممکن است برای تسکین خارش بثورات برای شما آنتی هیستامین یا پماد موضعی تجویز کند. علاوه‌بر آن می‌توانید با استفاده از لوسیون‌های بدون عطر و بو و استفاده از لباس‌های نخی به کاهش خارش کمک کنید. اگر دچار عوارض ناشی از آبله مرغان شدید و یا در معرض این عوارض قرار داشتید، پزشک شما ممکن است برای شما دارو‌های ضد ویروسی تجویز کند. این دارو‌های ضد ویروس آبله مرغان را درمان نمی‌کنند؛ بلکه باعث کاهش شدت علائم از طریق کاهش فعالیت ویروسی می‌شوند و این به سیستم ایمنی شما اجازه می‌دهد تا سریع‌تر بهبود یابد.
درمان‌های خانگی بیماری آبله مرغان
علاوه‌بر درمان‌هایی که پزشک برای افراد بیمار تجویز می‌کند، فرد مبتلا می‌تواند از درمان‌های خانگی برای کاهش عوارض آبله مرغان نیز استفاده کند. در اینجا با برخی از درمان‌های خانگی آبله مرغان آشنا خواهید شد.
1. جوش شیرین: جوش شیرین خارش و سوزش ناشی از آبله مرغان را تسکین می‌دهد. نصف قاشق غذاخوری جوش شیرین را در یک لیوان آب حل کنید. لیف نرمی را به محلول آغشته کنید و روی قسمت‌هایی بگذارید که دچار خارش و سوزش است و اجازه بدهید خشک شود. راه‌حل دیگر این است که نصف یا یک فنجان جوش شیرین را در آب وان حمام حل و داخل این محلول حمام کنید.
2. جو دوسر: جو دوسر یکی از درمان‌های پرطرفدار خانگی برای خارش ناشی از آبله مرغان است. دو فنجان جو دوسر را بکوبید تا به‌شکل پودر دربیاید؛ سپس آن را در 2 لیتر آب ولرم بریزید و بدن‌تان را به مدت 15 الی 20 دقیقه با این محلول خیس کنید.
3. عسل: عسل در بهبود خارش و التیام جوش‌های ناشی از آبله مرغان مؤثر است. عسلی طبیعی و باکیفیت تهیه کنید و روی قسمت‌هایی از بدن‌تان که جوش و تاول دارد، بمالید. این کار را تا زمانی که زخم‌ها از بین بروند، روزی 2 تا 3 بار تکرار کنید.
4. یاس بنفش هندی: یاس بنفش هندی نیز در درمان آبله مرغان بسیار مؤثر است؛ زیرا خاصیت ضد ویروسی دارد. همچنین این گیاه تا حد زیادی به خشک شدن تاول‌ها و رفع خارش کمک می‌کند. تعداد کمی برگ یاس بنفش هندی را له کنید و روی جوش‌ها و تاول‌ها قرار بدهید یا می‌توانید چند برگ از این گیاه را به آب وان حمام اضافه کنید.
5. هویج و گشنیز: سوپی که گشنیز و هویج دارد، در درمان آبله مرغان بسیار مفید است. این غذا سرشار از آنتی اکسیدان است که در فرآیند درمان تأثیر بسیار مثبتی دارد. حدود 100 گرم (یک فنجان) هویج را خرد کنید. 60 گرم (نصف فنجان) هم برگ تازه گشنیز را با هویج در دو و یک چهارم فنجان آب بجوشانید تا نصف آب تبخیر شود. این سوپ را به مدت یک ماه روزی یک‌بار نوش جان کنید. همچنین برای تقویت بنیه‌تان می‌توانید هویج و برگ گشنیز را به صورت آب‌پز بخورید.
6. سرکه قهوه‌ای: یکی از راه‌حل‌های مؤثر برای درمان آبله مرغان استفاده از سرکه قهوه‌ای است. این روش درمانی خارش پوست را از بین می‌برد و به بهبود زخم‌ها و جلوگیری از ایجاد جایِ زخم کمک می‌کند. نصف فنجان سرکه قهوه‌ای را به آب ولرم داخل وان حمام اضافه کنید و حدود 10 الی 15 دقیقه درون این محلول حمام کنید.
7. دمنوش‌های گیاهی: برای درمان آبله مرغان می‌توانید از انواع دمنوش‌های گیاهی ملایم و آرام‌بخش مانند دمنوش بابونه، ریحان مقدس، گل همیشه بهار و بادرنجبویه استفاده کنید. یک قاشق غذاخوری از هر یک از این گیاهان را داخل یک فنجان آب جوش بریزید، بگذارید چند دقیقه دم بکشد؛ سپس از صافی رد کنید. مقدار بسیار کمی دارچین، عسل و آب لیمو ترش را به آن اضافه و بعد نوش جان کنید. این چای گیاهی را تا زمانی که بهبودی کامل حاصل نشده است، روزی چند بار استفاده کنید.
8. روغن چوب صندل: روغن چوب صندل به دلیل داشتن خواص ضدعفونی کننده و ضدالتهابی در درمان زخم‌های آبله مرغان تأثیر زیادی دارد. این روغن جای زخم‌ها را نیز از بین می‌برد. چند قطره روغن چوب صندل خالص را به یک قاشق چای‌خوری روغن حامل مثل روغن بادام اضافه کنید و روی جوش‌ها بمالید. این کار را تا بهبودی کامل تمامی زخم‌ها به‌طور منظم انجام بدهید.
9. روغن اسطوخودوس: روغن اسطوخودوس از دیگر درمان‌های مؤثر برای کاهش سوزش و خارش ناشی از بیماری آبله مرغان است. روغن عصاره اسطوخودوس را با مقدار کمی از روغن‌های حامل مانند روغن نارگیل یا بادام رقیق کنید و روی ناحیه‌ی آسیب دیده پوست بمالید؛ سپس بگذارید تا خشک شود. این کار را روزی 2 بار تکرار کنید. همچنین می‌توانید چند قطره روغن عصاره اسطوخودوس و بابونه را داخل آب ولرم بریزید و به مدت 10 دقیقه بدن خود را با آن خیس کنید.
10. گل کالاندولا: کالاندولا یا گل همیشه بهار برای از بین بردن خارش ناشی از بیماری آبله مرغان مورد استفاده قرار می‌گیرد. دو قاشق غذاخوری کالاندولا و یک قاشق چای‌خوری برگ عنبر سائل را در یک فنجان آب بریزید و بگذارید یک شب بماند. صبح این مخلوط را کاملا آسیاب کنید و ماده به دست آمده را مستقیم روی جوش‌ها بگذارید. زمانی که کاملا خشک شد، زخم‌ها را بشورید.
از دست ندهید
