آثار خانم برنده نوبل ادبیات امسال چه زمانی به ایران آمد؟

ایسنا نوشت: زنی فرانسوی که با به دست آوردن جایزه نوبل ادبیات سال 2022 فرمول ناشناخته بودن برگزیدگان این جایزه را در سال‌های اخیر به هم زد؛ «آنی ارنو» است که نامش 33سال پیش «منزل به منزل» و پس از آن با «یک زن» به ایران آمد.

نویسنده فرانسوی برگزیده نوبل ادبیات، «پاتریک مودیانو» بود که در سال 2014 و به‌خاطر «هنر حافظه که با برانگیختن سرنوشت انسانی غیرقابل فهم و کشف زندگی در جهان از طریق شغل» این جایزه را به دست آورد.

حالا اما برنده نوبل ادبیات 2022 که روز پنج‌شنبه توسط آکادمی سوئدی اعلام شد، باز هم یک نویسنده و استاد دانشگاه فرانسوی‌ست که به پاس «جسارت و دقت در آشکار کردن ریشه‌ها، بیگانگی‌ها و محدودیت‌های جمعی حافظه شخصی» این جایزه را از آن خود کرده است.

او که در سال 2019 به گاردین گفته «وظیفه یک رمان‌نویس، گفتن حقیقت است.» نخستین رمان خود را در سال 1974 با عنوان «پاک‌شده» ("Cleaned Out") منتشر کرد. داستان این کتاب برگرفته از زندگی واقعی نویسنده است که 10 سال قبل‌تر، در نوجوانی متعلق به طبقه کارگر نورماندی بود و یک سقط جنین غیرقانونی را تجربه کرده بود.

«پاک‌شده»، داستانی مربوط به به زنان طبقه کارگر فرانسه است، همان زنانی که تا قبل از تغییر قوانین در سال 1975، ناچار به توسل به روش‌های غیرقانونی، پنهانی و اغلب خطرناک، برای سقط جنین بوده.

در دهه‌های 1980 و 1990 میلادی، نوشتن اتوبیوگرافی‌ها بودند که این نوبلیست را به شهرت رساندند.

این درحالی‌ست که «منزل به منزل»، نخستین کتابی است که از او در سال 1368 توسط نشر کتابسرا و با ترجمه صفیه روحی در ایران منتشر و در آن زمان با قیمت 600 ریال عرضه شد.

«یک زن» نیز شش سال بعد در سال1374، با ترجمه فریده طاهرپور و توسط شرکت چاپخش سهامی خاص در ایران منتشر شد.

«این کتاب زندگینامه و یا شرح حال نیست، طبیعتاً رمان هم نیست، شاید چیزی ما بین ادبیات، تاریخ و جامعه‌شناسی باشد. از آنجا که مادرم در محیطی متولد شده بود که همواره زیر سلطه دیگران بود و دلش می‌خواست که از آن محیط بیرون بیاید، می‌بایست به تاریخ تبدیل شود، برای من اینکه من کمتر احساس تنهایی و بطالت بکنم، آن هم در دنیای تسلط بر واژه‌ها و اندیشه‌ها که، مطابق با میل او، من از آن عبور کردم. دیگر صدایش را نمی‌شنوم. خود اوست، صحبت‌هایش، دست‌هایش، حرکاتش، طرز خندیدن و راه رفتنش، که خانمی را که من باشم به کودکی که قبلا بودم مرتبط می‌کرد، آخرین ارتباطم را با دنیایی که از آن به وجود آمده‌ام از دست دادم.» (از کتاب «یک زن»)

پس از این اما تا سال 1392 اثر دیگری از این نویسنده فرانسوی به ایران نرسید تا این‌که «جایگاه» با ترجمه دینا کاویانی و توسط انتشارات همشهری از او به چاپ رسید.

این کتاب بیش از سایر آثار این نویسنده مورد توجه منتقدان قرار گرفته و در سال 1984 نیز جایزه ادبی «رنودو» را از آن خود کرده است. او در «جایگاه» که زندگینامه خودنوشت ارنو محسوب می‌شود، بر رابطه خود با پدرش تمرکز دارد و از تجربیات زندگی در دوران کودکی در یکی از شهرهای کوچک فرانسه و سپس مهاجرت و زندگی دور از والدینش می‌نویسد.

«پدرم، ناسزا که می‌شنید رفتار آرامش را کنار می‌گذاشت: «گوشت سگ! بهتر بود همان جایی که بودی ولت می‌کردم...» گفتگوهای هفتگی: هیچ! ملنگ! بیچاره، پیرزن پاچه ورمالیده! و... هیچ اهمیتی هم نداشت.» (بخشی از کتاب «جایگاه»)

«دختر دیگر»، دیگر کتاب آنی ارنو بود که توسط همین مترجم و ناشر و در همان سال منتشر شد.

«کوچه پس‌کوچه‌های کودکی» هم دیگر اثر این زن نویسنده است که توسط لیلی کسایی در سال 93 توسط نشر نشانه در ایران منتشر شده است.

در ایران، علاوه‌بر ترجمه آثار ارنو، پژوهش‌هایی نیز درباره سبک نویسندگی و آثار او انجام شده است. برای مثال ماندانا صدرزاده و لادن معتمدی در یک مقاله علمی - پژوهشی در سال 1386 به «رمان خانوادگی و بازسازی هویت نزد آنی ارنو» پرداخته‌اند.

آن‌ها در این پژوهش به مطالعه تخیل بر اساس الگوی رمان خانوادگی در داستان‌های خودزندگینامه‌ای آنی ارنو پرداختند و سعی کردند رویاهای دوران کودکی و نوجوانی نویسنده را مورد بررسی قرار دهند و در مرحله بعد نشان دهند چگونه تغییر طبقه اجتماعی نزد ارنو منجر به ایجاد کشمکش‌های روانی شده است که با ظهور تخیلاتی بر مبنای الگوی رمان خانوادگی در دوران کودکی و نوجوانی نویسنده مشخص می‌شوند. نگارندگان بر این باورند که این تخیلات یک مکانیسم تدافعی در مواجهه با فرودستی اجتماعی و بهترین وسیله برای بازسازی هویت نویسنده است.

با این حال، دو رمانی که راهِ جهانی شدن را برای آنی ارنو، برنده جوایزی چون «رنودو»، «فرانسوا موریاک» و «مارگریت دوراس»، هموار کردند، «سال‌ها» و «اتفاق می‌افتد» نام داشتند. «سال‌ها» در سال 2008 میلادی منتشر شد و آن دیگری، هشت سال پیش از آن، یعنی در سال 2000 به انتشار رسیده بود.

حالا پس از نوبلیست شدن ارنو، می‌توان انتظار داشت که بازار نشر ایران راه گذشته را در خصوص برنده نوبل ادبیات پیش بگیرد و آثار بیشتری را از این نویسنده زن که اینک 82سال دارد، به دست مخاطبان برساند؟

اگر حتی یک‌نفر از مسئولان همت این فرد را داشتند! کسی که یک‌تنه می‌خواهد ریشه بیسوادی را در ایران بکند (فیلم)

ستاره ها این لباس‌ها را می‌پوشند / خیاطی اسپانیایی لباس سینمای جهان را تامین می‌کنند