آنچه «حافظ» رقم زد / سهم رسانه ملی، صفر!

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو- فاطمه لولاچیان؛ بنیان گذار جشن حافظ، مرحوم علی معلم، کارگردان و نویسنده‌ی سینما بود و پس از ایشان، عوامل اجرایی، امید معلم، پسر و آذر معماریان همسر مرحوم معلم معرفی شدند. اولین دوره این جایزه در سال 1376 توسطه مجله دنیای تصویر برگزار و همین دلیل باعث شد که این مراسم به عنوان جایزه دنیای تصویر نیز شناخته شود. ویژگی متفاوت جشن حافظ با دیگر جشنواره‌ها در چند حوزه مطرح می‌شود. بررسی تخصصی، استقلال و دربرگیری آثار مطرح در سینما و تلویزیون که نگاه کلان تری را نسبت به دیگر مراسم‌ها برای جشن حافظ ایجاد می‌کند، از خصوصیاتی است که اهمیت جوایز آن را می‌رساند. سال‌ها پیش مرحوم علی معلم بنیانگذار حافظ در گفتگوی با رسانه‌ها گفته بود: «جشن حافظ تکمیل کننده همه جانبه‌نگر جشنواره فجر است». یعنی در کنار فجر با نگاهی کلی‌تر آثار را بررسی و مستقل بودن آن این انتظار را ایجاد می‌کند که داوری آثار نگاهی منصفانه و تخصصی داشته باشد. اما در این دوره از مراسم دنیای تصویر، شاهد بایکوت آثار تلویزیون در بخش‌های مختلف جوایز بودیم و فقط نامی از آن‌ها به یدک کشیده شد و خبری از سریال‌ها و برنامه‌ها تولید شده در رسانه‌ی ملی نبود.

خدشه دار کردن میراث پدر در دوره‌های قبل جشن حافظ بدون توجه به کشمکش‌های سیاسی و جناحی بسیاری از جوایز اصلی خود را به برنامه‌های تلویزیونی اختصاص می‌داد، و حتی برترین چهره تلویزیونی را نیز معرفی می‌کرد. اما در این دوره چهره تلویزیونی حذف شده و هیچ نماینده‌ای از رسانه ملی در بین نامزد‌ها حاضر نیست و تمامی گزینه‌های انتخابی در اختیار آثار شبکه نمایش خانگی قرار گرفته است. این در حالی ست که مرحوم علی معلم، تلاش فراوانی به خرج داد تا یک جشن تراز اول سینمایی مطابق با استاندارد‌های رایج بین‌المللی را در ایران پایه‌گذاری کند. البته که در این مسیر، موفقیت‌هایی را نیز به دست آورد، اما آیا این رفتار عجیب و غیرحرفه‌ای، تلاش‌های ایشان را زیر سوال نمی‌برد؟ آیا در آن دو دهه‌ای که جشن با حضور علی معلم برگزار شد، چنین رفتاری در فرآیند داوری دیده شد؟ اتفاقا چیزی که علی معلم در آن سال‌ها با عملکرد خود اثبات کرد، احترام ویژه برای برند‌های مردمی تلویزیون بود؛ برند‌هایی که موفق شده بودند تا مخاطبانی را پای رسانه ملی بکشانند. حقیقتا حیف است که جشنی با نام حافظ، همچون صاحب نامش، برخلاف طریقت آزادمردی، بخواهد با چنین رویکردی، سابقه خوب خود را خدشه‌دار کرده و، اما و اگر‌های بسیاری را از همین مرحله نامزدی، متوجه خود کند.

تحریم و تقسیم به خودی و ناخودی؟ در بهمن ماه سال گذشته، متاثر از جریانات سیاسی کشور، شاهد تحریم جشنواره فجر توسط هنرمندان بودیم. جشنواره‌ای که جوایز آن در سطح بسیار بالاتری از مراسم‌های دیگر کشور قرار دارد و یک رویداد فرهنگی محبوب در بین مردم است. اما در جشن حافظ شاهد حضور پررنگ هنرمندان بودیم که دورهمی سالانه‌ی خود را به تعویق نیانداخته و جشن را پرشور با دستی پر پشت سر گذاشتند. این نکته به قدری به چشم آمد که فرضیه‌ی دامن زدن بر دوقطبی کردن جامعه توسط سلبریتی‌ها و عاملان این جشن مطرح شد. شاهد این مدعی حضور هنرمندانی، چون عادل فردوسی پور است.

بی عدالتی یا بی انصافی؟ تلویزیون آمار و نظرسنجی صریح و واضحی در ارتباط با برنامه‌ها و میزان مخاطبانش ندارد، اما پر واضح است که مخاطبان این رسانه، نسبت به دوره‌های گذشته بسیار دچار کاهش شده است. همچنین برنامه هایی، چون «کتاب باز»، ادامه نیافته و حجم تولیدات سریال به حداقل خود رسیده است. با این وجود اگر داوران جشن حافظ طبق گفته‌ی خودشان تولیدات 1400 تا 1402 را بررسی می‌کردند، آثاری، چون «دورهمی»، «خندوانه»، «عصر جدید»، «مستوران»، «گیل دخت»، «زیرخاکی»، «نون خ»، «سوران» و... را از قلم نمی‌انداختند چرا که این‌ها برنامه‌هایی پر بیننده هستند که کیفیت و تعداد مخاطب آن‌ها قابل قیاس با بسیاری از برنامه‌های نمایش خانگی نیست. به عنوان مثال در بخش کمدی، مهران غفوریان با هنرنمایی در «نیسان آبی» برگزیده شد. در همین حوزه، سریال «نون خ» و یا «زیرخاکی» بسیار مورد توجه قرارگرفتند و بازیگرانی، چون پژمان جمشیدی و سعید آقاخانی مطرح شدند که حتی نامی از آن‌ها در بین نامزد‌های این جشن نبود. در بین نامزد‌ها در چندین بخش از سینمایی «نیوکمپ» نام برده شده بود در حالی که برنامه‌های بسیار قوی مثل «عصرجدید» و یا «خندوانه» اصلا اسمی از عواملشان به میان نیامد. حال باید دید این جشنواره به همین روند در سال‌های بعدی ادامه خواهد داد یا این رویکرد تنها مختص امسال بوده است.