آهنگ سرگذشت، فقط زندگی نامه نیست

بانوی هنرمندی که جوانی اش با جنگ جهانی دوم و حمله روس ها به گیلان آغاز شد. اما او با ترانه ها و آوازهایش به مبارزه با اشغالگران ایران رفت. اعجاب انگیزی این زن، با این اثرگذاری مهم تاریخی تازه آغاز می شود و او از خود، شخصیتی اثر گذار در تاریخ فرهنگ ایران می سازد. اگرچه این زن را در مسیر تاریخ 91 سال زندگی اش، به دلایل متعددی بایکوت می کنند. روایت این بایکوت تاریخی در این کتاب بسیار خوب تشریح شده است.

این کتاب، فقط یک زندگینامه نیست و به واقع، روایتی نرم از 100 سال تاریخ ایران را در قالب زندگی زنی ناشناخته، بیان کرده است. رخدادها از پس زندگی یک زن تحول خواه و اثر گذار می گذرند و خواننده را با بیش از صدها جریان و شخصیت و موضوع مهم آشنا می کنند. کتاب اگرچه 91 سال از زندگی بانو فهیمه اکبر است ولی یک زندگی نامه صرف نیست. بلکه روایت تاریخ است.

تالیف و انتشار این کتاب، دریچه های تازه ای را به روی اهل تحقیق در حوزه تاریخ فرهنگ و هنر معاصر می گشاید. به ویژه اینکه حلقه های مفقوده تاریخ موسیقی در گیلان را روشن می کند.

با خواندن کتاب "آهنگ سرگذشت"، با چند ویژگی روبرو شدم که عبارتند از:

اول: پژوهشی ست دست اول و اطلاعات نابی که مولف به ثمر رسانده است و 90 درصد اطلاعات آن تاکنون منتشر نشده است. این کتاب، هم چهره گمنام فهیمه اکبر را به مخاطب ایرانی می شناساند و هم خواننده را با خاطرات فراوانی درباره بیش از صد چهره هنر و فرهنگ آشنا می کند.

دوم:  شیوه متفاوت پژوهش و ساختار مدرن تالیف است که آن را با تمام کتاب های در قالب زندگی نامه، متفاوت کرده است. کتاب "آهنگ سرگذشت"، یک کار ساده و سر دستی (کتابسازی های رایج) نیست که فقط تعدادی گفت وگو و اسناد را به هم دوخته باشد و کوشیده باشد که کتابی گردآوری کرده باشد. بلکه در این کتاب، یک تالیف ساختارمند و حرفه ای در شیوه نگارش تاریخ شفاهی، رقم خورده است. در این زمینه، ابداعاتی نیز در ساخت و بافت روایت کتاب دیده می شود که جای بحثی مشروح دارد.

سوم: ادبیات روایی و قلم مولف، ساده و سردستی نیست. بلکه کاری است ادبی با نثری روایی که قلم نویسنده، متن تاریخ خشک را به ادبیاتی نرم تبدیل کرده و حتی در واژه گزینی ها و فارسی سازی ها، بسیار تلاش کرده است.

چهارم: مقدمه کتاب است که از اصول حرفه ای مقدمه نویسی برخوردار است و خود مملو از داده هایی گویا و تامل برانگیز در حوزه موضوع شناسی در تاریخ شفاهی است. چنانکه در مقدمه آمده است، کتاب حاصل سه سال تلاش مستمر مولف آن است.

پنجم:  کتاب از نمایه ای دسته بندی شده و حرفه ای برخوردار است که هر محقق حوزه تاریخ به راحتی می تواند از آن بهره مند شود. دسته بندی عناوین نمایه کتاب آن هم به صورت جزئی، کاری ست بس دشوار که کمتر نویسنده یا مولف حوصله چنین امری را دارد. این است که امروز بسیاری از کتاب های زندگی نامه یا تاریخ شفاهی از نداشتن نمایه ها رنج می برند.

*پژوهشگر تاریخ

5757