آیا ساترا به «بدعت فیلیمو» در دریافت حق اشتراک ورود خواهد کرد؟
فیلیمو، به تازگی مدل اشتراک «بدون تبلیغ» را با هزینه‌ای گزاف معرفی کرده؛ اقدامی که نه‌تنها باعث نارضایتی شدید کاربران شده، بلکه سوال‌های جدی درباره شفافیت قیمت‌گذاری، حق مخاطب و نقش نهادهای نظارتی به‌ویژه ساترا را به میان آورده است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، چندی پیش در دو گزارش مفصل به بررسی مدل تازه قیمت‌گذاری اشتراک‌های پلتفرم فیلیمو پرداختیم. این تغییرات با بازتاب‌های گسترده و واکنش‌های متفاوتی در میان کاربران و کارشناسان همراه شد. مهم‌ترین نکته در این میان، عرضه‌ی اشتراک بدون تبلیغ با قیمتی بسیار بالا بود؛ اقدامی که با اعتراض شدید کاربران مواجه شد، چرا که بسیاری معتقدند حتی در اشتراک‌های معمولی نیز نباید تبلیغات نمایش داده شود. نکته‌ای که بر اساس آیین‌نامه‌های ساترا، نمایش تبلیغات در حساب‌های اشتراکی به صراحت ممنوع شده است.
قیمت‌گذاری غیرمنطقی اشتراک‌ها در شرایط اقتصادی کنونی
فیلیمو مدل اشتراک بدون تبلیغ خود را با قیمت سه‌ماهه 848 هزار تومان عرضه کرده؛ این در حالی است که اشتراک معمولی آن با تبلیغات، قیمتی در حدود 498 هزار تومان دارد. در شرایط اقتصادی کنونی، چنین نرخ‌هایی برای بخش بزرگی از مخاطبان سنگین و غیرمنطقی به نظر می‌رسد. نکته قابل توجه دیگر اینکه حتی در اشتراک‌های معمولی، پیش از پخش هر محتوا تبلیغات کوتاه 5 تا 12 ثانیه‌ای پخش می‌شود؛ در حالی که تا پیش از این، چنین مدل اشتراکی ویژه (پریمیوم) با ممنوعیت تبلیغات در ایران وجود نداشت.
فیلیمو این مدل جدید اشتراک بدون تبلیغ را تحت عنوان پریمیوم معرفی کرده؛ اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که حتی در این اشتراک نیز تبلیغات بنری درون محتوا، تبلیغات پیش‌نمایش و برخی تبلیغات جعلی (مانند بنرهای درون سناریو) وجود دارد. این موضوع خلاف مقررات سفت و سختی است که سقف نمایش تبلیغات را در سرویس‌های اشتراکی دو عدد تعیین کرده (یک تبلیغ قبل از برنامه و یکی در وسط آن). اما در عمل، تعداد تبلیغات بیش از این سقف است و نوعی بی‌نظمی در اجرای دستورالعمل‌ها دیده می‌شود.
کیفیت و امکانات اشتراک پریمیوم در مقایسه با استانداردها
علاوه بر این، کیفیت تصویر و امکاناتی مانند تعداد تماشای همزمان چند آی‌پی در اشتراک پریمیوم تفاوت چشمگیری با سایر سرویس‌ها ندارد؛ در حالی که انتظار می‌رود چنین اشتراکی، نه تنها تبلیغات را حذف کند، بلکه امکانات برتری نیز ارائه دهد. لازم به ذکر است که قانون الزام به وجود گزینه رد تبلیغات وجود ندارد، اما نمایش اجباری تبلیغات و محدودیت‌های موجود، بر اساس بند 38 آیین‌نامه ارتباطات تجاری ساترا مغایرت دارد.
این موضوع از سوی انجمن صنفی وی‌او‌دی‌ها نیز پیگیری شده است و محمدمهدی عسگرپور، دبیر این انجمن، در گفت‌وگو با تسنیم اعلام کرد که بررسی دقیق این مسائل در دستور کار قرار دارد. با این حال، تاکنون پاسخ شفافی درباره نتایج این پیگیری‌ها منتشر نشده است. خبرگزاری تسنیم آمادگی دارد تا واکنش‌های رسمی فیلیمو و انجمن وی‌او‌دی‌ها را منعکس کند.
برای درک بهتر وضعیت، مقایسه‌ای کوتاه با پلتفرم جهانی نتفلیکس مفید است؛ جایی که سه نوع اشتراک اصلی وجود دارد:
پایه با تبلیغات (Basic with Ads): ماهانه 6.99 دلار، نسخه پایه با تبلیغات محدود و امکانات اولیه (معادل حدود 630 هزار تومان با دلار 90 هزار تومان).
پایه بدون تبلیغ (Basic): ماهانه 8.99 دلار، نسخه بدون تبلیغات و امکانات بهتر (حدود 810 هزار تومان با دلار 90 هزار تومان).
استاندارد (Standard): ماهانه 15.49 دلار، کیفیت بالاتر و امکان پخش همزمان در چند دستگاه (حدود 1.35 میلیون تومان با دلار 90 هزار تومان).
پریمیوم (Premium): ماهانه 19.99 دلار، بالاترین سطح با کامل‌ترین امکانات و کیفیت تصویر عالی (حدود 1.8 میلیون تومان با دلار 90 هزار تومان).
تفاوت بنیادین نتفلیکس با پلتفرم‌های نمایش‌خانگی در شفافیت خدمات و قیمت‌گذاری است؛ به گونه‌ای که کاربران در ازای هزینه پرداختی، تجربه‌ای واقعی، بدون تبلیغ و کاملاً شفاف دریافت می‌کنند.
بازی تازه فیلیمو با جیب کاربران؛ اشتراک بدون تبلیغ با قیمت عجیب!همچنین، تنوع و گستردگی محتوایی که هر سرویس ارائه می‌دهد، نقش مهمی در ارزش اشتراک دارد. سرویس‌هایی که محتوای بین‌المللی گسترده و در ژانرهای متنوع ارائه می‌کنند، طبیعی است که قیمت بالاتری داشته باشند و خدمات بهتری ارائه کنند. نتفلیکس، به دلیل مجوزهای معتبر و استانداردهای جهانی، اجازه نمی‌دهد که قیمت‌گذاری به شکلی غیرمنصفانه و غیرشفاف انجام شود.
از سوی دیگر، درآمدهای میلیاردی فیلیمو از محل تبلیغات، با پرسش‌ها و ابهامات جدی همراه شده است. برای نمونه، تنها تبلیغات سریال پرمخاطب «زخم کاری» حدود 9 میلیارد تومان درآمد برای این پلتفرم به همراه داشته؛ رقمی قابل توجه که از تنها 180 ثانیه تبلیغ در 15 قسمت سریال به‌دست آمده است. این تنها بخشی از ماجراست؛ فیلیمو علاوه بر تبلیغات ویدئویی، از شیوه‌هایی چون تبلیغات بنری، کلیکی، همسان و حتی تبلیغات درون‌محتوایی نیز کسب درآمد می‌کند. در مواردی، هزینه برخی از این تبلیغات تا 70 میلیون تومان برای هر ثانیه برآورد شده است. (این ارقام پیشتر در فضای رسانه مطرح شده است.)
با این حال، کاربران، رسانه‌ها و نهادهای صنفی، انتقادات گسترده‌ای را نسبت به این رویکرد مطرح کرده‌اند. بسیاری بر این باورند که چنین سیاست‌هایی نه‌تنها غیرمنطقی و ناعادلانه‌اند، بلکه موجب کاهش اعتماد عمومی و حتی دامن‌زدن به تمایل برخی کاربران به استفاده غیرقانونی از محتوا می‌شوند.
لزوم ورود جدی ساترا به موضوع قیمت‌گذاری و تبلیغات
در چنین شرایطی، انتظار می‌رود سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی (ساترا) به این موضوع ورود جدی کند؛ چه در زمینه قیمت‌گذاری اشتراک‌ها و نمایش آنلاین آثار با هزینه‌های سنگین 100 تا 150 هزار تومانی، و چه در خصوص تبلیغات بی‌ضابطه، چه در ابتدای هر فیلم و سریال، و چه در جریان پخش، از طریق بیلبوردهای جعلی و تبلیغات درون‌محتوایی نامشخص.
این موارد باید به‌طور دقیق، مستمر و شفاف در دستور کار قرار گیرد، چرا که قانونمند شدن فضای پلتفرم‌ها، هم از منظر حمایت از حقوق کاربران، و هم برای حفظ اعتماد عمومی، ضرورتی انکارناپذیر است.
فراتر از بخشنامه؛ لزوم تدوین دستورالعمل‌های دقیق‌تر و نظارت مؤثر
ورود نهاد ناظر، صرفاً در قالب نگارش بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های کلی نباید باقی بماند؛ لازم است ساترا با استفاده از مطالعات تطبیقی و بین‌المللی، دستورالعمل‌های دقیق‌تری را طراحی و مصوب کند. همچنین، ابزارهای نظارتی و اقتصادی در اختیار این سازمان باید توسعه پیدا کند تا امکان اجرای مؤثرتر سیاست‌ها و نظارت بر عملکرد پلتفرم‌ها فراهم شود.
اگر مجامع رسمی و اتحادیه‌های صنفی وارد این عرصه نشوند، چنین رفتارهایی به بدعتی ناگوار بدل خواهد شد و در سایر بسترها نیز رواج می‌یابد. ساترا، به‌عنوان نهاد مسئول در حفاظت و صیانت از حقوق مادی و معنوی کاربران، همواره بر اهمیت حفظ حقوق مخاطب تأکید کرده است. بسیاری از فعالان پلتفرم‌های داخلی که خواهان پیشرفت و همسویی با استانداردهای جهانی هستند، معتقدند حقوق مخاطب نباید محدود به موضوع قیمت‌گذاری باشد؛ زیرا پلتفرم‌های بین‌المللی، این مسئله را با دقت و حساسیت بیشتری دنبال می‌کنند.
اگر فرآیند تصویب قانون ساترا که در مجلس شورای اسلامی به تعویق افتاده، هرچه سریع‌تر به نتیجه برسد، حقوق مادی مخاطبان در حوزه پلتفرم‌های داخلی نیز بهبود خواهد یافت. تاکنون ساترا در حوزه محتوایی سخت‌گیری‌هایی به عمل آورده و اجازه انتشار محتوای غیراخلاقی و ناسازگار با خانواده‌ها را نداده است؛ سیاست‌هایی که موجب توقف یا تعلیق برخی آثار شده است.
نگاهی به مصوبه شورای عالی فضای مجازی درباره تعرفه‌گذاری ترافیک و تسهیم درآمد
با این حال، در این موضوع خاص لازم است نگاهی دقیق به مصوبه اخیر شورای عالی فضای مجازی بیندازیم؛ مصوبه‌ای که درباره سیاست‌ها و الزامات تعرفه‌گذاری ترافیک شبه و تسهیم درآمد محتوا است و در 23 بهمن سال گذشته تصویب و خردادماه امسال ابلاغ شده است. بر اساس این مصوبه، درآمد هنگفتی که از مصرف ترافیک اینترنت کاربران توسط اپراتورهای همراه اول، ایرانسل و رایتل حاصل می‌شود، باید میان تولیدکنندگان محتوا همان پلتفرم‌ها تقسیم شود. این درآمد سالانه حدود 20 هزار میلیارد تومان برآورد شده است.
اما سؤال اساسی این است که چرا با وجود چنین درآمدهای کلان و امتیاز تسهیم ترافیک، فیلیمو و سایر پلتفرم‌ها همچنان قیمت اشتراک‌ها را تا این حد بالا نگه می‌دارند؟ به عبارتی، عملاً هم از اپراتورها درآمد دریافت می‌کنند و هم از کاربران خود! حداقل انتظار این است که این روند به‌صورت منظم، شفاف و با ضوابط مشخص ادامه یابد و نهادهای تنظیم‌گر همچون ساترا، نقش مؤثری در قیمت‌گذاری اصولی ایفا کنند تا بار دیگر جیب مخاطبان به بازی گرفته نشود.