اثبات وجود آب در ماه راهی برای کشف منشأ حیات در زمین

تلسکوپ «سوفیا (SOFIA)» که مخفف «رصدخانه استراتوسفری ناسا برای نجوم مادون قرمز» است، برای اولین بار، وجود آب را در سطح ماه تأیید کرد. این کشف نشان می دهد که آب ممکن است در سطح ماه توزیع شده باشد و وجود آن محدود به مکان های در سایه و سرد و زیرسطحی ماه نیست. «سوفیا» مولکول های آب (H2O) را در دهانه «کلاویو (Clavius)» که یکی از بزرگترین دهانه های قابل مشاهده از زمین واقع در نیمکره جنوبی ماه کشف کرده است.

عمران مرادی_ مدرس و پژوهشگر نجوم در گفت و گو با ایسنا در خصوص این خبر، اظهار کرد: اثبات وجود آب در خارج از جو زمین بسیار حائز اهمیت است. به طور کلی یکی از مباحث مهم در دانش ستاره شناسی حیات فرازمینی است و برای اینکه بتوانیم بفهمیم در خارج از جو زمین حیات وجود دارد یا خیر، یک از اصلی ترین راه های پیدایش حیات فرازمینی، اثبات وجود آب است.

وی افزود: پیدا کردن حیات در خارج از جو زمین با مشکلات بسیاری همراه است، به خصوص اینکه دانش ما در مورد موجودات دیگر بسیار محدود است و اگر میکروسکوپی باشند، مشکلات کشف آنها دو چندان می شود. همچنین امکان دسترسی مستقیم به خارج از جو نیز بسیار مشکل است، بنابراین یکی از راه های کشف موجودات فرازمینی پیدا کردن و ردیابی آب در دیگر اجرام فضا است.

این پژوهشگر نجوم، روش ردیابی آب در دیگر اجرام را استفاده از تابش های سطح سیاره عنوان کرد و گفت: در بخش هایی نیز می توانیم با بخارهای آب با استفاده از طیف نگاری وجود آب را تشخیص دهیم.

وی با تاکید براینکه کلیدی ترین فاکتور حیات آب است، خاطرنشان کرد: تشکیل و منشا حیات به وجود آب وابسته است و وجود آب در فضا برای ستاره شناسان اهمیت بالایی دارد و می توان گفت که کلید واژه ستاره شناسان پیدا کردن آب در فضا است. شعار ستاره شناسان «آب را پیدا کن» است، از این رو هر جا آب را پیدا کنیم می توانیم به احتمال وجود موجودات فرازمینی نیز نزدیک شویم، اگرچه ممکن است این موجودات میکروسکوپی باشند و یا همانند انسان هوشمند نباشند.

این پژوهشگر نجوم در خصوص مولکول آب، توضیح داد: مولکول های آب (H2O) در عین ساده بودن، گستره فراوانی از مواد شیمیایی را در خود حل می کند و به ندرت همچین ماده ای وجود دارد، همین موضوع اهمیت آب را دوچندان می کند و از سویی دیگر آب منشاء حیات بر روی کره زمین و مایه زندگی حیات بر روی زمین است.

اثبات وجود آب در منظومه شمسی، امکان استقرار مقر در فضا را ممکن می کند

مرادی با بیان اینکه وجود آب در منظومه شمسی علاوه بر اینکه امکان وجود حیات را ثابت می کند، از منظر مسافرت به فضا نیز مهم است، تصریح کرد: برای اینکه بتوانیم در فضا مقر و ایستگاهی داشته باشیم، پیدا کردن آب در دیگر اجرام اهمیت بالایی دارد. چراکه آب عامل حیات بشر است و حیات بر روی کره زمین به شدت به آب وابسته است.

مرادی در خصوص اهمیت سوم اثبات آب در فضا، گفت: در حال حاضر در مورد منشا و چگونگی تشکیل آب در زمین اطلاعاتی نداریم و منشا آب در زمین در ابهام است. یکی از دلایل مهم اهمیت پیدا کردن آب در فضا این است که با بررسی مولکول آب در سیارات دیگر بتوانیم چگونگی تشکیل آب در زمین را نیز بفهمیم.

وی با بیان اینکه در مورد منشا آب در زمین چند نظریه وجود دارد، توضیح داد: برخی معتقدند مولکول آب به واسطه شهاب سنگ ها به زمین آورده شده و نظریه دیگری می گوید که آب به طور طبیعی به وجود آمده است. به دنبال این هستیم روند وجود آب در سیارات دیگر را بررسی کنیم و از این راه به منشا وجود آب در زمین پی ببریم. ماه و زمین همسن هستند و وجود ماه وابسته به زمین است، وجود مولکول آب در ماه می تواند سرنخ هایی در مورد منشا آب در کره زمین به ما بدهد.

این مروج نجوم، اثبات وجود آب در ماه به دلیل نزدیکی آن با زمین را مهم دانست و گفت: در موضوع سفر به فضا ماه پایگاه مهمی محسوب می شود و اگر بخواهیم مقری در فضا داشته باشیم، ماه گزینه مناسبی است.

وی با بیان اینکه موضوع پیدا شدن آب بروی ماه حرف جدیدی نیست، یادآور شد: 11 سال پیش حجم مهمی آب در ماه اثبات شد که البته تحقیقات جدید ابهامات را بیشتر برطرف می کند، زیرا موجب شده به این برسیم که مولکول های آب در مناطق بسیاری از ماه وجود دارد.

مرادی با بیان اینکه آب رصد شده توسط رصد خانه سوفیا بر سطح ماه گسترده و بیشتر از آن چیزی است که تاکنون تصور می کردیم، خاطرنشان کرد: قبلا تصور می کردیم وجود آب در مناطق قطبی ماه محدود می شود و این کشف نشان می دهد که وجود آب گسترده تر است و در خیلی از مناطق ماه وجود دارد. در واقع در بخش هایی که نور خورشید نمی رسد، ممکن است یخ آب وجود داشته باشد.

وی افزود: این احتمال وجود دارد که در مناطق سایه یخ آب باشد و اگر بتوانیم به این موضوع برسیم، می توانیم امیدوار باشیم روزی مقری در ماه ایجاد کنیم. ماه به دلیل نداشتن جو دارای اختلاف دمای بالا است و افت دما ناگهانی رخ می دهد، به این معنی که در قسمت سایه دما به شدت سرد می شود و تا 160 درجه زیر صفر می رسد که در زمین این گونه نیست و البته این خاصیت ماه سبب می شود که اگر آبی وجود داشته باشد، بتواند میلیاردها سال در حالت پایدار باقی بماند.

پژوهشگر نجوم افزود: ممکن است ده ها میلیارد سایه کوچک در سطح ماه وجود داشته باشد و در آن قسمت ها یخ آب باشد، بنابراین حجم آب بسیار بیشتر است و به دلیل اینکه ماه در داخل خود عناصر ارزشمند دارد، اگر آب در حجم زیاد وجود داشته باشد انسان راحت تر می تواند در ماه مستقر شود.

آب پیدا شده در سطح کره ماه بسیار گسترده است

مرادی با بیان اینکه بر اساس تخمین ها به طور کلی حدود 40 هزار کیلومتر مربع از سطح کره ماه در سایه است، تصریح کرد: به احتمال زیاد یخ آب در تمام این نواحی که بخش وسیعی است وجود دارد و اگر چنین باشد می توانیم امیدوار باشیم سفرهای فضایی با سهولت میسر شود و ماه سکوی پرشی برای سفرهای دوردست انسان در فضا باشد.

مرادی با بیان اینکه شرایط حیات حتی حیات میکروبی در ماه بسیار سخت است، دلیل این امر را نبود جو در ماه عنوان کرد و افزود: تابش های خورشید بر سطح ماه خطرناک است و امکان حیات را سخت می کند.

وی در خصوص چگونگی پیدایش ماه، تصریح کرد: این موضوع سال ها جای بحث داشت و نظریه های مختلفی در این زمینه وجود دارد؛ برخی می گویند ماه تکه ای از زمین بوده و زمانی که زمین هنوز مذاب بوده به دلیل حرکت چرخشی قسمتی چگال از زمین کنده شده و ماه به وجود آمده است. البته این نظریه رد شده و محققان بعدها فهمیدند سرعت چرخش زمین در آن زمان زیاد نبوده و امکان جدا شدن در اثر حرکت چرخشی فراهم نبوده است.

این مدرس نجوم افزود: نظریه دیگر این بود که ماه و زمین همزمان با هم از یک سهابی اولیه به وجود آمدند که با بررسی سنگ های ماه این نظریه نیز رد شده است.

مرادی نظریه سوم تشکیل ماه را اینگونه اعلام کرد که ماه جرمی به دور از زمین بوده که در هنگام گذر از کنار زمین گرفتار جاذبه زمین شده است، البته این نظریه اسارت یا گیراندازی نام دارد و خیلی قوی نیست.

وی فرضیه مهم دیگر در این زمینه را به این صورت اعلام کرد: گفته می شود زمانی که زمین مذاب بوده جرمی به زمین برخود کرده و تکه ای از زمین کنده شده است که به دلیل جاذبه زمین چرخیده و ماه به وجود آمده است. این نظریه برخورد است و احتمال قوی تری دارد. احتمالا اقیانوس آرام که عمیق ترین بخش زمین است محل این برخورد است و پیدایش آب بر روی ماه می تواند ما را در قالب تئوری های به یافتن منشا پیدایش آب در زمین هدایت کند.

این مروج نجوم در خصوص رصدخانه سوفیا، توضیح داد: سوفیا یک رصد خانه هوایی است که تلسکوپی بر روی هواپیما نصب شده و با پرواز در ارتفاعات در ناحیه فروسرخ رصدهایی انجام می دهد. این رصدخانه بخش هایی مانند فروسرخ که چشم قادر به دیدن نیست را در ارتفاعات بالا با دقت بیشتر رصد می کند.

انتهای پیام