اخراجی‌ها از تاکسی‌آنلاین
نوجوان از سرویس تاکسی آنلاین محروم شدند؛ این تصمیم که به ظاهر برای ارتقای ایمنی و امنیت در سفرهای گروهی از شهروندان (کودکان و نوجوانان) اخذ شده به‌نوعی اخراج بخشی از اقشار جامعه از یکی از مُدهای حمل‌ونقل عمومی به‌شمار می‌رود و می‌تواند به حقوق شهروندی آنها خدشه وارد کند. شرکت‌های ارائه‌کننده سرویس تاکسی آنلاین به جای تامین امنیت از سمت عرضه با افزایش نظارت بر خودرو و راننده، سعی در...
این شیوه تصمیم‌گیری که با حذف صورت مساله همراه است به جای افزایش نظارت بر خودرو و راننده با کاهش تعداد تقاضای سفر حتی به زیان اقتصاد شرکت‌های ارائه‌کننده این خدمت و رانندگان آنها نیز تمام می‌شود. درحالی شرکت‌های تاکسی آنلاین، نوجوانان را از دریافت خدمت حمل‌ونقلی محروم کرده‌اند که محدودیتی برای تردد کودکان و نوجوانان بدون بزرگ‌تر در جابه‌جایی با مترو و اتوبوس وجود ندارد و این موضوع بیانگر تناقضی عیان در مدیریت وسایل نقلیه متفاوت در شهر است.
حذف نوجوانان از مُد جابه‌جایی با تاکسی برخط
نوجوانان دیگر نمی‌توانند از سرویس تاکسی آنلاین استفاده کنند؛ این مقررات تازه‌ای است که ظاهرا پیش‌تر در شبکه حمل‌ونقل عمومی پایتخت توسط برخی اپراتورهای تاکسی اینترنتی نوشته شده اما از چند روز پیش و بدون اطلاع قبلی به کاربران، برای شهروندان «اعمال» شده است و خانواده‌هایی که فرزند نوجوان (زیر 18سال) دارند اکنون با دردسر این «محرومیت از دسترسی به تاکسی در پایتخت» مواجه شده‌اند. در حالی برخی اپراتورهای تاکسی آنلاین برای پذیرش کودکان و نوجوانان زیر 18 سال بدون حضور یک فرد بزرگسال ممنوعیت وضع کرده‌اند که بخشی از خانواده‌ها برای رفت‌وآمد نوجوانان خود به مدارس به شکل معمول یا در وقت ضرورت به سراغ تاکسی آنلاین می‌رفتند. حال وضع این ممنوعیت در هفته‌های ابتدایی مهر ماه باعث شده تا خانواده‌ها و نوجوانان آنها که از این مُد حمل‌ونقل درون‌شهری کنار گذاشته شده‌اند با چالش‌هایی مواجه شوند.
هفته گذشته، یکی از شهروندان تهرانی در تماس با «دنیای‌اقتصاد»، از «لغو سفر» توسط راننده تاکسی آنلاین برای فرزندش که قصد «عزیمت به دبیرستان» را داشت، خبر داد و نسبت به این مدل خدمات‌رسانی تاکسی‌ها که «زیر نظر شهرداری و دولت مکلف به سرویس‌دهی متعارف به شهروندان» هستند، گلایه کرد. راننده تاکسی، ابتدا «سفر را قبول می‌کند» اما به محض مشاهده دانش‌آموز در جلوی منزل (مبدا سفر)، ابتدا سن او را می‌پرسد و سپس به خاطر 15 ساله بودن این نوجوان، دانش‌آموز را سوار نمی‌کند و سفر را لغو می‌کند. بررسی «دنیای اقتصاد» از پشتیبانی برخی سامانه‌های تاکسی آنلاین نشان از آن داشت که حدود 2 ماه از ابلاغ ممنوعیت سوار کردن نوجوانان بدون بزرگسال به این وسیله حمل‌ونقلی در کشور می‌گذرد. تازه بودن این ممنوعیت و عدم اجرای آن توسط بخشی از رانندگان فعال در این سامانه باعث شده تا بخش قابل‌توجهی از مردم از این قانون مطلع نباشند.
«دنیای‌اقتصاد» برای بررسی علت و تبعات این ممنوعیت ناگهانی با اعضای شورای شهر تهران و همچنین یک کارشناس ارشد حوزه حمل‌ونقل و ترافیک شهر تهران مصاحبه کرده است. درحالی‌که کارشناسان و فعالان حوزه شهری از ممنوعیت سوار کردن نوجوانان به سرویس تاکسی آنلاین بی‌اطلاع هستند؛ در سایت این سرویس‌ها و در بخش شرایط و قوانین آمده است که افراد زیر 18 سال اجازه ساخت حساب کاربری ندارند و سفر بدون همراهی یک فرد بزرگسال برای افراد زیر 18 سال ممنوع است. در مقررات وضع‌شده برای تاکسی‌های آنلاین برای رانندگان آمده است که سوار کردن مسافر زیر 18 سال برای کاربران راننده نیز ممنوع است و از آنها خواسته شده از انجام چنین سفرهایی خودداری کنند.
تامین امنیت مسافران به روش حذف مساله
افزایش ایمنی و امنیت دو خواست اصلی بخش قابل‌توجهی از شهروندانی است که برای بخشی از جابه‌جایی‌های روزانه خود از سرویس تاکسی برخط استفاده می‌کنند. در واقع طی سال‌های اخیر انتقادات گسترده‌ای متوجه سرویس‌های تاکسی برخط به علت عدم نظارت بر رانندگان و خودروهای آنها شده است. درحالی‌که شهروندان خواهان نظارت بر رانندگان و خودروها با هدف تامین امنیت و ایمنی بوده‌اند، این سامانه‌ها این مطالبه را با حذف بخشی از کاربران پاسخ داده‌اند، به نحوی که دیگر نوجوانان و کودکان زیر 18 سال بدون یک بزرگسال حق دریافت خدمات سفر درون شهری را ندارند.
یکی از دلایل ممنوعیت سفر افراد زیر 18 سال با تاکسی آنلاین بدون یک همراه بزرگسال، ناتوانی افراد زیر 18 سال «در استفاده از امکانات امنیتی اپلیکیشن»، و همچنین «کم‌توجهی به رعایت موارد مهم امنیتی» مانند توان مطابقت دادن مشخصات راننده و خودرو و مهم‌تر از همه «قدرت تصمیم‌گیری و واکنش در شرایط اضطراری» ذکر شده است. در عین حال تاکید شده است که جابه‌جایی فرد زیر 18 سال مسوولیت دوچندانی را به عهده کاربر راننده می‌گذارد، مراقبت و محافظت از کودکان، نیازمند مهارت و تجربه‌ای است که همه رانندگان از آن برخوردار نیستند. به نظر می‌رسد که سامانه‌های تاکسی آنلاین به جای صرف هزینه و پایش مستمر سلامت رانندگان و خودروها، به دنبال تامین امنیت از طریق حذف گروهی از مسافران «نیازمند رعایت بیشتر موارد ایمنی از سوی راننده» هستند.
اگر قرار باشد که سامانه‌های تاکسی برخط با همین روش و استدلال به مطالبات مردم در افزایش ایمنی و امنیت پاسخ دهند؛ احتمالا باید منتظر وضع ممنوعیت‌های بیشتر برای جابه‌جایی مسافران با این مُد حمل‌ونقلی باشیم؛ به‌عنوان نمونه احتمال می‌رود در آینده نزدیک، درب تاکسی‌های آنلاین به روی «افراد بالای 60 سال» یا «افراد معلول» نیز بسته شود و این تصمیم «در راستای جلوگیری از آسیب به سالخورده‌ها در سفرهای درون‌شهری با تاکسی»، توجیه شود. درحالی کودکان و نوجوانان از این شیوه حمل‌ونقلی حذف شده‌اند که امکان سفر بدون بزرگ‌تر آنها با سایر وسیله‌های حمل‌ونقلی نظیر اتوبوس و مترو وجود دارد. حذف بخشی از شهروندان از سرویس تاکسی آنلاین به زیان رانندگان و شرکت‌های ارائه‌دهنده این سرویس نیز تمام می‌شود؛ چرا که بخشی از تقاضای سفر با تاکسی آنلاین مربوط به فرزندان خانواده‌هایی است که هر دو والد شاغل بوده و امکان همراهی با فرزند در ترددهای روزمره را ندارند.
تصمیمی خلاف اصول شهروندی و مغایر با رویه جهانی
محمود صفارزاده استاد حمل‌ونقل دانشگاه تربیت مدرس در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» در خصوص قابل پذیرش بودن حذف کودکان و نوجوانان از سفر با تاکسی برخط با هدف تامین امنیت آنها گفت: وضع چنین ممنوعیتی حتی اگر با هدف تامین امنیت انجام شده باشد، اما قطعا راهکار درستی نیست این تصمیم به معنی حذف نوجوانان کشور از حق دسترسی به یک نوع خدمت شهری بدون دلیل منطقی است. در واقع این تصمیم به نوعی دخیل کردن مسافر در تامین امنیت سفر است، چنین رویه‌ای در هیچ جای دنیا سابقه ندارد و قرار نیست که مسافر در تامین امنیت نقش‌آفرین باشد که با چنین استدلالی بخشی از شهروندان که اتفاقا قشر جوان و نوجوان هستند از این خدمت محروم شوند.
صفارزاده ادامه داد: البته من از وضع این مقررات بی‌اطلاع بودم و سوال شما باعث شد که از آن مطلع شوم. این استاد حمل‌ونقل در پاسخ به این سوال که آیا شرکت‌های بزرگ و بین‌المللی تاکسی آنلاین در دنیا نیز چنین رویه‌های امنیتی دارند و در واقع تامین امنیت سفر کودکان و نوجوانان به چه نحوی انجام می‌شود گفت: وضع چنین ممنوعیتی آن‌هم برای نوجوانان از سوی شرکت‌های بزرگ و بین‌المللی سابقه ندارد. به‌عنوان نمونه شرکت اوبر به‌عنوان یکی از موفق‌ترین سیستم‌های تاکسی آنلاین این امکان را در خودروهای خود فراهم کرده است که والدین بتوانند در طول سفر فرزند خود را از طریق مانیتور رصد کنند. البته این سیستم معمولا برای اطمینان خاطر والدینی که از تاکسی آنلاین برای جابه‌جایی خردسالان خود استفاده می‌کنند، استفاده می‌شود و برای نوجوانان مرسوم نیست.
صفارزاده تاکید کرد: اگر شرکت‌های تاکسی برخط نظارت بیشتری بر پذیرش راننده و خودرو داشتند به نحوی که صلاحیت راننده و ماشین او مورد تایید بود، دیگر نیازی به حذف یک گروه عظیم از جامعه یعنی کودکان و نوجوانان از این شیوه حمل‌ونقلی نبود. در شرایط کنونی هر راننده و خودرو بدون سنجش و احراز صلاحیت در برخی سامانه‌های تاکسی برخط فعال شده و این موضوع از کیفیت این شیوه حمل‌ونقلی کاسته است.
ممنوعیت به جای ایمن‌سازی
جعفر تشکری‌هاشمی رئیس کمیسیون حمل‌ونقل شورای شهر تهران در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» در خصوص حذف کودکان و نوجوانان از سفر با تاکسی برخط با هدف تامین امنیت آنها گفت: اپراتورهای تاکسی آنلاین با هدف افزایش ایمنی سفر برای کودکان ممنوعیتی در پذیرش کودک تنها وضع کرده‌اند. طبق قانون نوجوانان زیر 18 سال به دلیل نرسیدن به سن قانونی مشمول این قانون می‌شوند.
عدم نظارت کافی بر رانندگان در اپراتورهای تاکسی آنلاین همواره مورد انتقاد جدی اعضای شورای شهر و کمیسیون حمل‌ونقل شورا بوده و چند مرتبه نیز سعی شد تا از طریق مصوباتی، رانندگان این تاکسی‌ها را ملزم به رعایت قوانین حداقلی کنیم، با این وجود این مصوبات نهایی نشد و به دلیل مخالفت ارگان‌های بالادست لغو شد. به‌عنوان نمونه شورای شهر تهران سال گذشته درصدد بود تا با وضع تعرفه بالاتر برای ورود به طرح برای خودروهای پلاک شهرستان، رانندگان این خودروها را ملزم به ثبت اطلاعات محل جدید سکونت خود در شهر تهران کند که این موضوع با مخالفت فرمانداری لغو شد. در این شرایط که نظارت بر خودرو و رانندگان فعال در تاکسی برخط حداقل است، شاید این ممنوعیت تنها راه تامین امنیت باشد.
تشکری‌هاشمی گفت: تاکسی‌های برخط این مقررات را با هدف افزایش امنیت کودکان وضع کرده‌اند، چرا که افراد زیر سن قانونی احتمالا از توانایی کمتری برای حفاظت از خود برخوردار هستند. به هر ترتیب در شرایط کنونی و نحوه ارائه خدمات توسط شرکت‌های تاکسی آنلاین شاید این تصمیم، درست‌ترین راه برای حفظ امنیت کودکان باشد.
«اوبر برای نوجوانان» به جای حذف نوجوانان
درحالی سرویس تاکسی آنلاین نوجوانان را از ارائه خدمات محروم کرده است که اوبر به‌عنوان یک الگوی موفق جهانی در ارائه سرویس تاکسی آنلاین از سال 2023 امکان تردد نوجوانان بدون بزرگ‌تر را با ایجاد شرایط امنیتی کامل فراهم کرده است.
اوبر در سال 2023 برای نخستین‌بار محدودیت سنی خود را تغییر داد و امکان استفاده از خدماتش را برای نوجوانان 13 تا 17 سال فراهم کرد. براساس گزارش اوبر، این طرح با عنوان «اوبر برای نوجوانان» معرفی شد و هدف آن فراهم‌کردن امکان سفر مستقل برای نوجوانان است؛ نوجوانان برای درخواست سفر نمی‌توانند از اپ اوبر معمولی به‌صورت مستقل استفاده کنند و باید از ویژگی «اوبر برای نوجوانان» داخل همان اپ اقدام کنند. همان‌طور که گفته شد «اوبر برای نوجوانان» یک ویژگی خاص داخل اپلیکیشن اوبر معمولی است که به نوجوانان 13 تا 17 سال اجازه می‌دهد سفرهای خود را بدون همراه بزرگسال درخواست کنند، اما تحت نظارت کامل والدین یا قیم باشند. حساب نوجوانان هنگام ثبت‌نام به حساب والد متصل می‌شود و والدین می‌توانند سفر را به صورت زنده دنبال کنند و صداهای داخل خودرو را هم بشنوند، اعلان‌ها را دریافت کنند و در صورت نیاز با راننده تماس بگیرند.
همچنین در اوبر برای نوجوانان، وقتی نوجوان سفری را درخواست می‌کند، والد یا قیم یک عدد رمز برای آن سفر تعیین می‌کند. نوجوان باید این عدد را به راننده بدهد تا راننده بتواند سفر را شروع کند. این امر یعنی هیچ کس دیگری نمی‌تواند به جای نوجوان سوار خودرو شود و والدین مطمئن می‌شوند که تنها فرزندشان سوار خودرو شده و سفر امن است و تمام پرداخت‌ها توسط والدین انجام می‌شود. همچنین در این برنامه یک دکمه اضطراری تعبیه شده است که نوجوان در صورت احساس خطر می‌تواند آن را فشار دهد و سریعا درخواست کمک کند. والدین هم هر زمان لازم ببینند می‌توانند این حساب را غیرفعال کنند. لازم به ذکر است این ویژگی هیچ اپ جداگانه‌ای ندارد و همه چیز از طریق همان اپ اوبر اصلی مدیریت می‌شود.
همچنین در مورد رانندگان به این صورت است که رانندگان در این طرح خودشان انتخاب می‌کنند که آیا مایل به پذیرش سفر نوجوانان هستند یا نه و سفرهای نوجوان در برنامه راننده با برچسب Teen Ride مشخص می‌شود تا شفافیت کامل وجود داشته باشد. ضمنا تنها رانندگانی که امتیاز بالا دارند مجاز به پذیرش این سفرها هستند. وقتی با حساب اوبر برای نوجوانان سفر درخواست می‌شود، راننده متوجه می‌شود که مسافر یک نوجوان است و سفر با برچسب Teen Ride مشخص می‌شود. والد می‌تواند سفر را به صورت زنده ردیابی کند و اعلان‌های مربوطه را دریافت کند تا مطمئن شود نوجوان در امنیت کامل است. راننده نیز می‌تواند تصمیم بگیرد سفر را قبول کند یا نه، بدون اینکه امتیاز او تحت‌تاثیر قرار گیرد. این ویژگی تمام امکانات ایمنی و شفافیت سفر نوجوانان را در همان اپ اوبر اصلی فراهم می‌کند.
با این حال، اوبر برای این رانندگان بررسی امنیتی جدیدی اضافه نکرده است و همان بررسی‌های پیشین (سوءپیشینه و سوابق رانندگی) اعمال می‌شود. نوجوانان پیش از فعال‌شدن حساب خود نیز باید دوره آموزشی ایمنی درون‌برنامه‌ای را بگذرانند. تا با قواعد سفر ایمن و نحوه استفاده از اپ آشنا شوند. این اقدام به والدین اطمینان می‌دهد که نوجوانان پیش از شروع سفر، با اصول ایمنی و قوانین اپ اوبر آشنا شده‌اند. البته به تازگی، کمیسیون خدمات عمومی کالیفرنیا اوبر را موظف کرده است رانندگان منتخب سرویس نوجوانان را از طریق اثرانگشت و ثبت در سامانه مخصوص وزارت دادگستری بررسی کند. این اقدام تضمین می‌کند که هیچ فرد دارای پیشینه جنایی یا بدرفتاری با کودکان نتواند نوجوانان را جابه‌جا کند و ایمنی آنها حفظ شود.
