ارتباط با سرمایه‌گذاران
در سال‌های گذشته صنعت فولاد و معدن به‌عنوان یکی از محورهای اصلی توسعه صنعتی نقش مهمی در اشتغال، ارزآوری و گسترش زنجیره‌های تولید ایفا کرده است. نمایشگاه ایران متافو با ایجاد بستری برای تبادل تجربه، ارائه دستاوردهای نو و هم‌افزایی میان دولت، بخش خصوصی و تشکل‌های تخصصی، جایگاه ویژه‌ای در این مسیر دارد. همکاری و گفت‌وگوهای تخصصی شکل‌گرفته در این رویداد، زمینه‌ای فراهم کرده تا اطلاعات و...
ایران متافو به‌عنوان یکی از رویدادهای مرجع در حوزه فولاد، معدن و صنایع وابسته چه جایگاهی در توسعه صنعتی دارد و چه نقشی در معرفی ظرفیت‌های جدید ایفا می‌کند؟
ماهیت برگزاری نمایشگاه‌ها براساس نیاز طرف‌هاست. ما می‌گوییم مخاطبان قطعاً نیاز دارند که اطلاعاتشان به‌روز باشد، همان‌طور که بخش تولید نیز به همان نسبت برنامه‌ریزی می‌کند تا تازه‌ترین اطلاعات را در زمان برگزاری نمایشگاه‌ها در اختیار مخاطبانش قرار دهد. این نمایشگاه توانسته از پایین‌ترین بخش زنجیره ارزش یعنی بخش معدن (به‌معنای نقطه آغاز زنجیره) تا انتهای زنجیره را پوشش دهد. این رویداد می‌تواند راهنمایی برای تمام کسانی که قصد سرمایه‌گذاری در این صنعت را دارند یا می‌خواهند برای خود برنامه توسعه تعریف کنند، باشد. قاعدتاً رویکرد نمایشگاه‌ها برخلاف ذهنیت عمومی، صرفاً انتفاعی نیست؛ بلکه نگاه جمعی و صنفی دارد و خروجی آن نیز در تمام واحدهای تولیدی بخش فولاد و همچنین تامین‌کنندگان و ارائه‌دهندگان خدمات این صنعت قابل استفاده است. آنان می‌توانند از فرصت‌هایی که در مدت برگزاری نمایشگاه به‌دست می‌آید بهره‌برداری و با رویکرد ویژه، مسائل و مبانی خودشان را مطرح کنند.
در چنین نمایشگاهی یکی از موضوعات اصلی، بررسی رویکردهای آتی صنعت فولاد است؛ به این معنا که آینده این صنعت به‌طور کامل بازنگری می‌شود و اطلاعات به‌دست‌آمده می‌تواند در اختیار تصمیم‌سازان بخش معدن و نیز سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان حوزه اقتصاد معدنی، به‌ویژه در بخش فولاد، قرار گیرد. با چنین نگاهی است که ایران متافو هر سال خودش را تجهیز می‌کند.
امسال نیز با توجه به برنامه‌هایی که ارائه شده و توضیحاتی که از سوی مجموعه برگزارکننده مطرح شد، جای خوشحالی دارد که توانسته نوآوری‌های تازه‌ای را معرفی کند. نوآوری‌ها با هدف پاسخ به این پرسش مطرح است که توسعه فولاد تا کجا باید پیش برود، صادرات چگونه مدیریت شود و مشکلات موجود در زنجیره چگونه باید حل شود؟ همچنین موضوع تامین خوراک در آینده و برنامه‌ریزی‌های مرتبط در زنجیره، و نیز چالش‌هایی که در حوزه انرژی، سوخت و گاز وجود دارد، مورد بررسی قرار می‌گیرد.
براساس تازه‌ترین داده‌ها، سهم صنعت معدن و فولاد از تولید ناخالص داخلی ایران چقدر است و این سهم تا چه اندازه ظرفیت رشد و ارتقا دارد؟
بخش معدن در زنجیره تولید، از ابتدای مسیر که ماده معدنی قرار دارد، در هر مرحله می‌تواند رسوباتی در اقتصاد ایجاد کند. اگر کل زنجیره را در نظر بگیریم، حدود یک میلیون و 400 هزار نفر اشتغال در این بخش داریم که باید به آن توجه کرد. درآمد ارزی حاصل از صنعت فولاد، اشتغال‌زایی گسترده آن و نقش آن در صنعت ساختمان، موضوعات کوچکی نیستند. امروز شاهد رکود هستیم، اما اگر اقتصاد از رکود خارج شود و شرایط اقتصادی به حالت عادی بازگردد، صنعت پیشران، فولاد است. همان‌طور که اکنون نیز چنین است. صنعت فولاد و سیمان در کشورهای در حال توسعه، صنایع اصلی هستند، زیرا بدون این دو صنعت، امکان مشاهده توسعه کامل وجود ندارد. فراموش نکنیم که اگر در بخش صنعت رشد اقتصادی مثبتی در نیمه دوم سال 1404 دیده می‌شود، قطعاً یکی از بخش‌های مهم آن، فولاد و صنایع مرتبط همانند مس است. فولاد صنعتی استراتژیک است و حدود 25 درصد از درآمدهای ارزی از این محل تامین می‌شود.
ایران باید خودش را با بازارهای آینده تطبیق دهد. بازارهای آینده چه مواردی را طلب می‌کنند؟ اینها مواردی است که در نمایشگاه‌ها به چالش کشیده می‌شود، مورد بحث قرار می‌گیرد و بر اساس آن نگاه آینده‌محور تعریف می‌شود. اگر بخواهیم فولاد سبز داشته باشیم، باید بدانیم از چه زمانی و چگونه باید آغاز کنیم؛ این روند شروع شده، اما نیازمند اصلاح و تقویت است که بازارهای هدف را در آینده از دست ندهیم.
با وجود شرایط اسنپ‌بک، تحریم‌ها و مشکلات تورمی، تنها صنعتی که با رشد مثبت مواجه است، صنعت معدن‌کاری، به‌ویژه فولاد است. این موضوع نشان می‌دهد ما ظرفیت جدی در بخش معدن و زنجیره فولاد داریم. باید این ظرفیت‌ها را دائماً به‌روز و در کنار آن حرکت کنیم. سیاست‌گذاران نباید فراموش کنند که طی 10 سال آینده، صنعت پیشران، معدن‌کاری است.
با توجه به جایگاه ایران در ذخایر معدنی و رتبه بالای تولید فولاد در منطقه، مهم‌ترین مزیت‌های رقابتی در این صنایع چیست و چگونه می‌توان آنها را تقویت کرد؟
ما قطعاً باید زیرساخت‌هایمان را تقویت کنیم. زمانی که طرح تولید فولاد 55 میلیون‌تنی تعریف شد، لازم بود دقت کنیم که چه میزان انرژی، چه میزان آب و چه مقدار گاز نیاز داریم. اگر امروز ناترازی‌هایی در بخش انرژی مشاهده می‌شود، مشکل از صنعت معدن‌کاری نیست؛ بلکه مشکل این است که در بخش‌های دیگر نتوانسته‌ایم وظایفمان را به‌خوبی انجام دهیم. اینها نکاتی است که باید حتماً مدنظر قرار دهیم. همزمان، نیاز داریم مطالعات و فناوری‌ها را در صنایع استراتژیک به‌روز کنیم. نباید این ظرفیت‌ها را به حال خودش رها کنیم؛ بلکه باید آنها را توسعه دهیم و با دنیای صنعت در ارتباط باشیم.
مهم‌ترین چالش‌های ساختاری، فناورانه، مالی و زیرساختی در مسیر توسعه صنایع فولادی و معدنی چیست و کدام اولویت نیازمند سیاست‌گذاری است؟
وقتی برنامه‌های راهبردی ارائه می‌دهیم، در همان برنامه همه موضوعات را تعریف می‌کنیم. امروز اگر واحد به واحد بررسی کنیم، ممکن است مسائل هرکدام متفاوت باشد. نمی‌توانم بگویم مشکل فقط موضوع مجوز یا عوارض است، بلکه باید تمام زیرساخت‌ها را تعریف کنیم تا بتوانیم برنامه‌ای واقعی ارائه دهیم. در برنامه فعلی و با توجه به شرایط امروز، ممکن است تصمیم بگیریم که روند توسعه را آهسته کنیم. یکی از مسائلی که در صنعت فولاد کشورمان وجود دارد و می‌تواند به واحدهای موجود آسیب جدی وارد کند، ثبت مداوم واحدهای فولادی در نقاط مختلف است. چرا ویژگی‌های سرزمین را در نظر نمی‌گیریم؟ چرا براساس آن تصمیم‌گیری نمی‌کنیم؟ این روند می‌تواند چالش‌های بیشتری برای واحدهای فعلی ایجاد کند. این واحدها سرمایه‌گذاری شده‌اند، برنامه‌ریزی داشته‌اند، بنابراین هر واحد جدیدی که تعریف می‌شود، قاعدتاً ناترازی‌های بخش گاز و برق را بیشتر می‌کند. اگر توسعه را بدون دقت کافی و بدون توجه به ظرفیت‌ها پیش ببریم، باید بازار هدف را نیز با دقت بیشتری بررسی کنیم. پس نباید فقط بپرسیم مشکل چیست؟ در هر برنامه‌ریزی باید عملیات اجرا و موفقیت آن هم دیده شود. حفظ یک واحد در زنجیره اقتصادی مستلزم آن است که همه اجزا در کنار هم دیده شوند. نقطه نهایی در این زنجیره، بازار است.
افزایش صادرات محصولات فولادی و معدنی چه فرصت‌هایی برای اقتصاد ایران فراهم می‌کند و چه موانعی در مسیر توسعه بازارها وجود دارد؟
امروز به این نتیجه رسیده‌ایم که باید سرزمینمان را، در کنار بهره‌گیری از ظرفیت‌های ذخایر معدنی برای صنعت فولاد، با دقت بیشتری بررسی کنیم. نگاه ما باید به آینده باشد. به این معنا که عناصر کمیاب و نادر موجود در دل ذخایر معدنی را به‌صورت دقیق بشناسیم و ارزیابی کنیم. همه چیز باید با توجه به تقاضایی که امروز جهان نسبت به ذخایر معدنی و عناصر کمیاب دارد، مورد تحلیل قرار گیرد. لازم است بدانیم این عناصر در چه نقاطی وجود دارند و چگونه باید برنامه‌ریزی کنیم تا از آنها بهره‌برداری صحیح داشته باشیم. بخشی از درآمدهایمان باید در این حوزه سرمایه‌گذاری شود.
از نگاه شما، نقش بخش خصوصی در ارتقای بهره‌وری، نوآوری، تامین مالی و توسعه فناوری در صنعت فولاد و معدن چیست و چه مدل همکاری را پیشنهاد می‌دهید؟
بر این باورم که بخش خصوصی وظایفش را به‌طور مطلوب انجام می‌دهد و برنامه‌ریزی‌های لازم را پیش می‌برد. قاعدتاً باید در کنار سرمایه‌گذاران بخش خصوصی باشیم. به همین دلیل است که تاکید می‌کنیم تشکل‌ها و نهادهای تخصصی در صنعت معدن‌کاری نقش اساسی دارند. تشکل‌ها می‌توانند بازوی کارشناسی تصمیم‌سازی برای آینده باشند و در کنار سیاست‌گذاران قرار بگیرند. بخش خصوصی مدیریت حال و آینده را برای خودش تعریف می‌کند و می‌داند نسبت به آینده چگونه باید عمل کند. فراموش نکنیم امروز لازم است برای تمام بازارهایی که در کنارمان فعال هستند برنامه‌ریزی داشته باشیم. چرا این موضوع را مطرح می‌کنم؟ چون وقتی رویدادی مانند FME در عربستان برگزار می‌شود، آیا ممکن است بخش معدن یا سیاست‌گذار حضور فعال نداشته باشد؟ بدون حضور در چنین رویدادهایی و بدون نگاه به آینده و رقبا در بازارهای جهانی، نمی‌توانیم به موفقیت دست یابیم.
چه سیاست‌ها یا اصلاحات قانونی می‌تواند به جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در صنایع معدنی و فولادی کمک کند، به‌ویژه در شرایط تحریم و محدودیت‌های انتقال تکنولوژی؟
امنیت سرمایه تنها عاملی است که می‌تواند اجازه دهد سرمایه‌ها جذب شود. در شرایط کنونی تنها بخشی که برای سرمایه‌گذاری، به‌ویژه سرمایه‌گذاری خارجی، جاذبه دارد، بخش معدن است. ما باید فضا را به‌گونه‌ای فراهم کنیم که سرمایه‌گذار احساس امنیت داشته باشد؛ زیرا در بخش معدن به‌راحتی می‌توان این احساس را تقویت یا تضعیف کرد. کشورمان با تحریم‌ها و محدودیت‌های انتقال فناوری مواجه است. تصمیم‌گیری درباره FATF برای سرمایه‌گذار بازدارنده است و بر روند توسعه اقتصادی، به‌ویژه در دو بخش معدن و فولاد که ارزآوری بالایی دارند، اثر می‌گذارد. ما باید خودمان را به اقتصاد جهانی متصل کنیم. بدون ارتباط مستمر با بازارهای هدف و فعالان بین‌المللی، نمی‌توان مسیر را تطبیق داد. اگر حرکت ما کند باشد، بازارها را از دست می‌دهیم و دیگران جایگزینمان می‌شوند.
ایران متافو چقدر توانسته بستر هم‌افزایی بین دولت، بخش خصوصی، سرمایه‌گذاران و شرکت‌های دانش‌بنیان را فراهم کند؟ شما برای دوره‌های آینده چه پیشنهاد‌هایی دارید؟
با توجه به برنامه‌ریزی‌هایی که انجام شده و نقشی که طی این سال‌ها به‌خوبی ایفا شده است، همکاری دولت و بخش خصوصی در نشست‌های تخصصی می‌تواند زمینه بهره‌برداری کامل از ظرفیت‌ها را فراهم کند. اگر اطلاعات را در کنار یکدیگر قرار دهیم، می‌توانیم برای آینده نیز برنامه‌ریزی دقیق داشته باشیم.
یکی از پیشنهادها، تقویت ارتباطات و جذب همراهان جدید و حضور فعالان اقتصادی است، به‌ویژه حضور کارشناسان ارشد داخلی و بین‌المللی در رویداد ایران متافو در سال آینده. حضور این متخصصان می‌تواند گزارش‌های تکمیلی و تحلیل‌های لازم را برای توسعه اقتصادی صنعت فولاد ارائه دهد که درک دقیق‌تری از وضع و روندهای جهانی صنعت فولاد داشته باشیم.
