از لندن 1925 تا تهران 1404؛ صد سال تحول تلویزیون و نقش‌آفرینی استارتاپ‌های فناور
یک قرن پس از نخستین پخش تلویزیونی در لندن، در ایران پلتفرمی بومی با ایده‌های فناورانه، از دل اکوسیستم استارتاپی سر برآورده که توانسته تلویزیون را از یک دستگاه پخش ساده به مرکز کنترل خانه هوشمند و پایگاهی برای خدمات و محتوای شخصی‌سازی‌شده تبدیل کند.
به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، سال 1925، در اتاقی کوچک در لندن "جان لوگی برد" با نمایش یک تصویر لرزان و زنده، آغازگر عصر جدیدی شد. آنچه او ساخت، صرفاً یک اختراع نبود؛ نخستین گام برای شکل‌گیری رسانه‌ای شد که در کمتر از چند دهه به «جعبه جادویی» هر خانه بدل گشت. تلویزیون توانست قدرت تصویر را به سرگرمی، آموزش، فرهنگ، سیاست و حتی اقتصاد پیوند بزند.
در طول یک قرن، هر تحول بزرگ فناوری از ترانزیستور و پخش رنگی گرفته تا دیجیتال‌سازی سیگنال و اینترنت پرسرعت ردپای خود را بر تلویزیون گذاشت. این دستگاه از یک پخش‌کننده خطی و محدود، به سکویی تعاملی تبدیل شد که می‌تواند مطابق با علایق کاربر محتوا بچیند، آمار دقیقی از رفتار بیننده بدهد و حتی به‌صورت همزمان خدماتی غیر از سرگرمی ارائه کند.
پیوند روند جهانی با واقعیت ایران
در ایران نیز تلویزیون همراه با همین سیر تکامل جهانی حرکت کرده است، اگرچه با سرعت و مسیر متفاوت. نقاط عطفی مثل دیجیتال شدن پخش، ظهور سرویس‌های ویدئوی آنلاین و ورود تلویزیون‌های هوشمند به بازار، زمینه‌ای فراهم کرد تا بخشی از این تغییرات در بومی‌ترین شکل خود رقم بخورد. نتیجه این شد که به‌تدریج شبکه‌ای از استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان شکل گرفت که تلویزیون را فقط به عنوان «گیرنده» نمی‌دیدند، بلکه آن را «هاب هوشمند خانه» تعریف کردند.
این نگاه جدید، تلویزیون را به نقطه‌ای تبدیل می‌کند که می‌تواند هم محتوای فرهنگی و سرگرمی را مدیریت کند، هم به دستگاه‌های خانگی متصل شود، هم تبلیغات و اطلاع‌رسانی هدفمند انجام دهد، و هم تجربه‌ای یکپارچه برای کاربر خلق کند.
مطالعه موردی یک مسیر استارتاپی؛ پلتفرم "دان"
یکی از نمونه‌های ملموس این رویکرد، پلتفرمی است که سال 1395 از ایده یک تیم کوچک آغاز شد. آنها برخلاف جریان غالب استارتاپ‌های موبایلی، بر روی تلویزیون و فضای خانه متمرکز شدند و MVP خود را با استفاده از Raspberry Pi در 1396 ساختند. این محصول اولیه سرآغاز خط تولید سخت‌افزارهای اختصاصی شد که در 1397 به اولین اندرویدباکس بومی و کسب جایزه طراحی صنعتی ایران انجامید.
اما نقطه جهش، تغییر مدل کسب‌وکار به سمت همکاری مستقیم با تولیدکنندگان تلویزیون بود. در 1400، لانچر اختصاصی این پلتفرم به تلویزیون‌های ساخت داخل اضافه شد و محصول از حالت سخت‌افزار جانبی به یک ویژگی پیش‌فرض در دستگاه‌های بازار بدل گشت. این کار هزینه ورود برای کاربران را به حداقل رساند و به گسترش سریع پایگاه مصرف‌کنندگان کمک کرد.
امروزه چنین پلتفرم‌هایی نه تنها مجموعه‌ای متنوع از محتوا ارائه می‌دهند، بلکه قابلیت تحلیل رفتار کاربر را نیز دارند. متوسط بیش از 15 هزار جستجوی روزانه، میلیون‌ها ساعت تماشای سریال و فیلم و میلیاردها بار نمایش بنرهای تبلیغاتی، تنها نمونه‌ای از داده‌هایی است که از دل این ابزارها استخراج می‌شود. همین داده‌هاست که باعث شده تبلیغات تلویزیونی از حالت ثابت و عمومی، به حالتی پویا و قابل‌سنجش برسد مدلی که بعضی فعالان صنعت، اثرگذاری آن را تا دو برابر یک بیلبورد شلوغ شهری می‌دانند.
رضا سجادی؛ بنیان‌گذار این پلتفرم می‌گوید: تلویزیون باید بفهمد، پاسخ بدهد، سلیقه ما را بشناسد و تجربه خلق کند. این جمله، عصاره گذر از تلویزیون سنتی به تلویزیون هوشمند است؛ گذری که بدون ترکیب هوش مصنوعی، IoT و طراحی تجربه کاربر امکان‌پذیر نیست.
هم‌بنیانگذار این استارتاپ می‌گوید: سال 1400 نقطه عطفی بود؛ همکاری رسمی با یک گروه صنعتی باعث شد لانچر این پلتفرم روی تلویزیون‌های برندهای مختلف نصب شود. به این ترتیب، دیگر نیازی به خرید دستگاه جداگانه نبود و نرم‌افزار مستقیماً بخشی از سخت‌افزار کارخانه‌ای شد. این گام، مصداق یک «پیوت» موفق در اکوسیستم استارتاپی ایران بود؛ تغییر مدل توزیع به نفع مقیاس‌پذیری.
در نسخه‌های آینده، این سیستم‌ها قرار است نه‌فقط مرکز پخش محتوا باشند، بلکه مغز خانه شوند: کنترل دمای محیط، نورپردازی، امنیت، لوازم خانگی و حتی پیشنهاد خرید یا سفر. مفهوم «هوش محیطی» (Ambient Intelligence) که سال‌ها در ادبیات فناوری مطرح بود، اکنون در قالب همین پلتفرم‌ها در حال ورود به خانه‌های ایرانی است.
صد سال پس از آن تصویر لرزان لندن، ایران 1404 خود را آماده می‌کند تا ترکیبی بومی از سرگرمی، خدمات و خانه هوشمند را تجربه کند، ترکیبی که ریشه در نوآوری دارد و شاخه‌هایش به دل زندگی روزمره می‌رسد.