از کتاب‌های حراجی تا آثار میلیونی؛ انقلاب در بازار کتاب‌های دست دوم
بررسی بازار کتاب دست دوم نشان می‌دهد که این بازار توانسته در سال‌های اخیر خود را از حاشیه بازار نشر به یکی از هدف‌های اصلی متقاضیان خرید تبدیل کند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، افزایش قیمت کتاب در سال‌های گذشته پدیده‌ای است که خود منجر به ظهور پدیده‌های جدیدتر شد. رونق گرفتن بازار کتاب‌های دست دوم از جمله این پدیده‌ها بود. هرچند اقبال به کتاب دست دوم پیش از این نیز دیده می‌شد، اما فعالان این بازار تأکید دارند که این میزان در حدود یک سال گذشته و به ویژه از ابتدای سال جاری تاکنون، افزایش چشم‌گیری داشته است.
داغ شدن بازار کتاب‌های دست دوم
قیمت کتاب، اولین عامل سوق دادن مخاطبان به سمت خرید کتاب دست دوم است. در حالی که در دهه‌های پیشین کتاب دست دوم عمدتاً در میان دانشجویان خریدار داشت، امروزه همه نوع قشر و در هر سنی علاقه‌مند به خرید از این بازار شده‌اند.
افزایش قیمت‌ها در بازار کتاب، به ثبت رکورد جدید رسیده است؛ به طوری که تنها در شش ماه نخست سال جاری در قیاس با دوره مشابه خود در سال گذشته، حدود 40 درصد افزایش داشته است. این میزان در میان گروه‌های پرمخاطبی مانند کودک و نوجوان، به 41 درصد رسیده؛ آن هم برای عناوینی که عموماً تعداد صفحات کمتری نسبت به آثار بزرگسالان دارند.
افزایش معنادار فروشندگان
علی صاحب‌الزمانی، مدیر کتابفروشی فیل، در گفت‌وگو با تسنیم، با اشاره به این اقبال می‌گوید: سابق بر این، بازار کتاب دست دوم عموماً مخاطب دانشجو داشت. تفاوت قیمت میان کتاب نو و دست دوم، چندان نبود؛ به همین دلیل بسیاری ترجیح می‌داند که به خاطر سه یا چهار هزار تومان، کتاب دست دوم نخرند و پول خود را برای خرید کتاب نو هزینه کنند.
او ادامه داد: اما این تفاوت قیمت در سال‌های اخیر بیشتر شده است؛ به طوری که مثلاً کتاب نو «زندگی من» مارک شاگان 340 هزار تومان است، اما قیمت دست دوم همین کتاب بدون نقص و پارگی، 170 هزار تومان است. این تفاوت قیمت، مخاطب را مجاب می‌کند که به سمت خرید کتاب دست دوم بیاید.
بازار نشر در 6 ماه اول سال؛ قیمت کتاب چقدر بالا رفت؟انقلاب در کتاب‌های دست دوم
به گفته این فعال بازار نشر؛ در دهه‌های پیشین، کتاب دست دوم ارج و قیمت چندانی نداشت. من خاطرم هست که حدود 10-15 سال پیش، کتاب‌های جیبی به صورت چندتایی فروخته می‌شد و می‌گفتند که همه این‌ها مثلاً 10 هزار تومان. یعنی به صورت حراجی می‌فروختند. یا کتابفروشی‌های کتاب دست دوم، عمدتاً کتاب‌های قطور داشتند. اما الآن تنوع کار بالا رفته و کتابفروشی‌های این صنف، همه نوع آثاری را معمولاً دارند.
نکته دیگری که صاحب‌الزمانی به آن اشاره می‌کند، بحث تأثیر کاهش تیراژ در داغ شدن بازار کتاب‌های دست دوم است: بحث پایین آمدن تیراژ به دنبال افزایش قیمت، سبب شده تا بسیاری نتوانند کتاب مورد علاقه خود را پیدا کنند؛ به همین خاطر سری به کتابفروشی‌های دست دوم می‌زنند.
او ادامه داد: یکی از مسائل جالبی که در یکی دو سال اخیر در حوزه کتاب‌های دست دوم دیده می‌شود، افزایش سکوهایی است که به عرضه این دست از آثار اقدام می‌کنند. به نظر می‌رسد تعداد این دست از عرضه‌کنندگان به لحاظ آماری به شکل قابل ملاحظه‌ای بالا رفته است.
از دیگر فعالان بازار کتاب دست دوم اما معتقد است این بازار در چند سال گذشته رونق نداشته اما تعداد فروشندگان زیاد شده است. او این امر را نتیجه کاهش قدرت خرید دانست و گفت: قیمت کتاب در حدود هفت هشت سال پیش، قیمت معقول‌تری بود و خانواده‌ها می‌توانستند برای آن هزینه کنند. اما نکته اینجاست که قدرت خرید مردم هر سال پایین‌تر می‌آید و این نیز بر وضعیت بازار ما تأثیر می‌گذارد.
او با بیان اینکه میزان فروش آثارش در قیاس با چهار سال قبل، افت شدیدی داشته است، ادامه داد: با این حال تعداد عرضه‌کنندگان هم بیشتر شده است؛ به ویژه در فضاهایی مانند اینستاگرام. افراد با عرضه چهار یا پنج عنوان کتاب، یک پیج برای فروش کتاب دست دوم می‌زنند. فکر می‌کنم حدود دو یا سه هزار کتابفروشی از این طریق فعالیت می‌کنند.
این فعال بازار نشر با بیان اینکه اداره کتابفروشی با شرایط فعلی سخت است، یکی از دلایل حضور عرضه‌کنندگان در فضای مجازی را مشکلات اقتصادی می‌داند: راه‌اندازی چنین کسب و کاری در اینستاگرام هزینه آنچنانی نمی‌خواهد و فرد می‌تواند کارش را مثلاً با 10 عنوان آغاز کند.
نوجوانان؛ خریداران جدید کتاب‌های دست دوم
نوری در ادامه به کاهش سن مراجعه‌کنندگان به بازار کتاب‌های دست دوم اشاره کرد. به نظر می‌رسد اگر این بازار پیش‌تر مخاطب جوان و بزرگسال داشت، در چند سال اخیر، بازار هدفی برای نوجوانان هم شده است: کتاب نوجوان قبلاً بازار نداشت، کتابفروشی‌ها هم به خاطر هزینه‌های مربوط به انبارداری و... کمتر علاقه نشان می‌دادند که این دست آثار هم عرضه کنند و به اصطلاح سرمایه خود را در این مسیر بخوابانند، اما در سال‌های اخیر هستند کتابفروشی‌هایی که وارد این میدان شده و آثار نوجوان را هم عرضه می‌کنند.
از کتاب‌های حراجی تا آثار میلیونی
از او درباره بازار کتاب کودک پرسیدم، گفت: کتاب کودک به دلایل مختلف از جمله اینکه اصلاً به بازار دست دوم نمی‌رسد و عموماً پاره می‌شود، بازاری ندارد. اما اینطور هم نیست که کتاب کودکی در این بازار عرضه نشود. کتاب‌های کودکی که در این بازار مشتری دارد، عموماً آثار نوستالژیک و اورجینال خارجی هستند؛ مثل تن تن و یا کارهایی که پیش از انقلاب از سوی امیرکبیر منتشر شده‌اند. این کتاب‌ها از 500 هزار تومان قیمت‌گذاری می‌شوند تا پنج میلیون و بیشتر.
خداحافظی طبقه متوسط با کتابخانه
اما بازار کتاب‌های دست دوم همانطور که توانسته مشتری از اقشار مختلف را جذب کند، در جذب فروشنده‌های جدید نیز موفق بوده است. قیاسی، از فعالان این بازار در این‌باره بیشتر توضیح داد و افزود: در سال‌های اخیر مشتری‌هایی از طبقه متوسط وارد این بازار شده‌اند که کتابخانه‌هایشان را به دلیل کوچک بودن آپارتمان‌ها و یا برای جابجایی راحت‌تر در اثاث‌کشی می‌فروشند.
او درباره عمده کتاب‌هایی که در این بازار دست به دست می‌شود، گفت: به قول قدیمی‌ها مشت نمونه خروار است؛ بیشتر کتاب‌هایی که از من خریداری می‌شود، مربوط به کارهای داستانی و ادبیات است. پیش‌تر کتاب‌های حوزه دین هم بازار خوبی داشت، اما الان تمرکز خریدار روی کتاب‌های حوزه ادبیات، روانشناسی و آثار انگیزشی است.
گسترش و رشد بازار کتاب‌های دست دوم در چند سال اخیر، نشانه‌ای از تغییر اولویت خرید مخاطبان است که سبب شده تا این بازار، از یک بازار حاشیه به بازاری موازی با جریان اصلی نشر و کتاب‌های تازه حرکت کند و تغییر شکل دهد؛ آن هم زیر سایه فقدان برنامه مشخصی از سوی دولت‌ها برای کنترل قیمت اقلام مختلف فرهنگی از جمله کتاب.
