اسقاط فرسوده‌ها عملیاتی نمی‌شود
محمدمهدی قدیری - کارشناس حوزه حمل‌ونقل
اسقاط خودروهای فرسوده چند سالی است به دغدغه بزرگی تبدیل شده و به ظاهر برنامه‌هایی در این راستا تدوین می‌شود، اما به دلایلی آن‌طور که باید عملیاتی نمی‌شوند. یکی از دلایل در محاق ماندن طرح‌های مربوط به اسقاط خودروهای فرسوده کاهش تولید خودرو است و دلیل دیگر به نرخ بسیار بالای این خودروها برمی‌گردد و اینکه هزینه‌ای که بابت اسقاط داده می‌شود، بخش کمی از نرخ خودرو نو است. تسهیلات به این بخش تعلق نمی‌گیرد و چون اسقاط صرفه اقتصادی ندارد، از سوی صاحبان خودروهای فرسوده هم تمایل و رغبتی هم برای انجام آن نیست. در این میان، پلیس و نهادهای متولی هم از تردد خودروهای فرسوده جلوگیری نمی‌کنند و این خودروها به‌راحتی در جاده‌های درون‌شهری و برون‌شهری تردد دارند. از سویی هم، در دستورالعمل اعلام سن فرسودگی خودروهای در حال تردد، سن فرسودگی به مرز فرسودگی تغییر یافت که براساس آن خودروهایی با استانداردهای حداقلی هم امکان تردد دارند و شماره‌گذاری می‌شوند. در کل، می‌توان این‌گونه گفت که اجباری برای از رده خارج کردن خودروهای فرسوده وجود ندارد. واقعیت این است که سال‌ها است اسقاط خودروهای فرسوده، سازکاری ندارد. قبلا مالکان خودروهای فرسوده به مراکز اسقاط مراجعه و با بهای معقول و ارائه تسهیلاتی در قالب وام، اقدام به از رده خارج کردن خودروهای خود می‌کردند، چون به‌صرفه بود، اما در حال حاضر نرخ بالای خودروهای نو و در مقابل ارزش‌گذاری بسیار کم یک خودرو فرسوده، رغبت برای انجام آن را کم کرده است.
در اجرای قانون اسقاط خودروهای فرسوده همه نهادها مسئول هستند. واقعیت این است که باید به تمام جوانب این موضوع توجه کرد. در مواردی این‌گونه به‌نظر می‌رسد که حتی اگر خودروساز 10 درصد از تولیدات خود را به قانون اسقاط اختصاص دهد هم، مالکان خودروهای فرسوده توان خرید و جایگزینی ندارند. به‌عبارتی، در جریان اسقاط مهم این است که تردد خودرو فرسوده و نقل‌وانتقال آنها محدود شود. متاسفانه در کشور خودروهای فرسوده با بیش از 30 سال عمر در بازار خریدوفروش می‌شوند و ارزش مالی دارند؛ از این‌رو صاحبان این خودروها حاضر نیستند خودروهای خود را با دریافت مبلغ اندکی، اسقاط کنند. حتی اگر دولت این خودروهای فرسوده را با نرخ روز از صاحبان آنها خریداری کند، باتوجه به اینکه نرخ خودرو در بازار افزایش بسیار زیادی داشته و در مقابل نرخ این خودروهای فرسوده بسیار کم است، صاحبان آنها نمی‌توانند خودرویی جایگزین خودرو فرسوده خود کنند و در نهایت ترجیح می‌دهند خودرو خود را نگه دارند و از آن استفاده کنند.
این رویکرد ضعیف در نوسازی و جایگزینی خودروهای فرسوده در حالی است که در کشور به‌طورجدی با افزایش تعداد خودروهای فرسوده مواجهیم و بیش از 8 میلیون خودرو فرسوده در کشور تردد دارند که عدد قابل‌توجهی است. البته آمارها در این زمینه دقیق نیست، اما به‌وضوح با نگاهی به خودروهایی که در خیابان‌ها و جاده‌های کشور تردد دارند، فرسودگی این بخش قابل‌مشاهده است. در این میان، تنها راهکار این است که نهادهای مربوط در اقداماتی هماهنگ و منسجم، برای تردد خودروهای فرسوده به‌طورجدی محدودیت‌هایی قائل شوند و غیر از این، هیچ راهکار دیگری ندارد، ضمن اینکه باید تعریف مشخصی از خودرو فرسوده ارائه شود.