اشتغال زنان در جامعه ایران | مشکلات این قشر چیست؟
مرضیه احمدی‌فر، جامعه‌شناس، درباره معضل خشونت علیه زنان کارگر می‌گوید: «این معضل در جهان امروز و با توجه به قوانین مدرن و نظارت فعالان حوزه‌های مختلف بر زندگی زنان کارگر هنوز هم یکی از چالش‌هایی است که زنان در سراسر دنیا با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند اما بررسی این موضوع در ایران نیازمند نگاه به نکاتی است که تا حدودی جامعه ما را از بقیه مستثنی می‌کند.»
قوانین تصویب می‌شوند، مسئولان ادعا می‌کنند که آنها را اجرا می‌کنند و در نهایت افراد زیادی به دلیل اجرای نادرست این قوانین، خسارات روحی و جسمی زیادی متحمل می‌شوند. پنج سال قبل در چنین روزهایی، سازمان جهانی کار با تلاش تشکل‌های کارگری بین‌المللی حاضر در این مجموعه، کنوانسیون شماره 190 را به عنوان یک کنوانسیون بنیادین و لازم‌الاجرا برای اعضا تصویب کرد.
کنوانسیون 190 اولین معاهده بین‌المللی است که حق هر فرد برای داشتن محیط کار عاری از خشونت و آزار و اذیت، از جمله خشونت و آزار مبتنی بر جنسیت (به‌ویژه بر زنان) را به رسمیت می‌شناسد. این مقاوله‌نامه، بر ضرورت ایجاد یک محیط کار ایمن که «دستیابی به برابری و کرامت انسانی برای همه کارگران (صرف نظر از نوع صنعت و جنسیت و سن‌شان) تسهیل خواهد کرد» تاکید می‌کند. در طول پنج سال گذشته، پیشرفت چشمگیری در راستای اجرای این کنوانسیون در جهان صورت گرفته است. بسیاری از کشورها اقداماتی را برای تصویب و همسو کردن قوانین و سیاست‌های ملی خود با مفاد کنوانسیون انجام داده‌اند که نشان‌دهنده شناخت روزافزون ضرورت صیانت از کارگران در برابر خشونت و آزار و اذیت (به‌ویژه زنان کارگر) است.
زنان کارگر تحت تاثیر انواع خشونت‌ها
پدیده خشونت و آزار و اذیت جسمی، روانی و جنسیتی در محل کار همچنان ادامه دارد و میلیون‌ها کارگر را در سراسر جهان - به‌ویژه زنان، مهاجران و کسانی که در مشاغل نامطمئن هستند - تحت تاثیر قرار می‌دهد. لوک تراینگل دبیرکل ITUC در جشن اخیری که به مناسبت سالگرد تصویب این کنوانسیون برگزار کرده است می‌گوید: «این نهاد تعهد تزلزل‌ناپذیر خود را برای تحقق کامل اصول مندرج در کنوانسیون 190 را نشان داده است. ما از همه دولت‌ها می‌خواهیم که این کنوانسیون را بدون تاخیر تصویب و اجرا کنند. ما از کارفرمایان می‌خواهیم سیاست‌های عدم تحمل خشونت و آزار و اذیت را اتخاذ و فرهنگ احترام و کرامت انسانی را در محیط کار تقویت کنند. نقش اتحادیه‌های کارگری مستقل در این امر ضروری است. این اتحادیه‌ها باید به وسیله حقوق دموکراتیک و اتحادیه‌های کارگری در محل کار توانمند شوند تا به آنها اجازه دهند از محیط‌های کاری ایمن، محترمانه و برابر دفاع کنند.»
مرضیه احمدی‌فر، جامعه‌شناس، درباره معضل خشونت علیه زنان کارگر می‌گوید: «این معضل در جهان امروز و با توجه به قوانین مدرن و نظارت فعالان حوزه‌های مختلف بر زندگی زنان کارگر هنوز هم یکی از چالش‌هایی است که زنان در سراسر دنیا با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند اما بررسی این موضوع در ایران نیازمند نگاه به نکاتی است که تا حدودی جامعه ما را از بقیه مستثنی می‌کند.»
او می‌افزاید: «اشتغال زنان در جامعه ما یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی است که در گذار جامعه از میان سنت و مدرنیته مطرح می‌شود. زمانی در کشور ما غیرقابل قبول بود، اما امروزه اشتغال زنان به جزئی از زندگی طبیعی هر خانواده‌ای تبدیل شده است و در بسیاری از خانواده‌ها حتی عدم اشتغال زن می‌تواند باعث بروز مشکلات معیشتی شود. در این شرایط اما توجه به امنیت زنان در محیط کار باید بیش از پیش مد نظر قرار بگیرد.»
از نابرابری حقوقی تا تجربه‌های پنهان زنان کارگر
این جامعه‌شناس ادامه می‌دهد: «وقتی ما از حقوق زنان در محیط کار صحبت می‌کنیم اکثراً توجه‌ها به مساله برابری حقوقی و مشکلات مزدی معطوف می‌شود در حالی که یکی از بزرگ‌ترین مشکلات زنان در محیط کار اغلب به دلایل مختلف از جمله نیازی که به انجام کار دارند، حفظ آبروی فردی و خانوادگی و... مساله امنیت روانی و جنسی در محیط کار است.»
احمدی‌فر اضافه می‌کند: «متاسفانه مساله سوءرفتارها در محیط کار با زنان شاید به دلیل عدم انتشار و بازگو کردن آن در ظاهر اندک به نظر برسد اما اگر به تحقیقات میدانی که در این زمینه صورت گرفته نگاهی بیندازیم با آمارهای بسیار تکان‌دهنده ای در این زمینه مواجه خواهیم شد.»
او توضیح می‌دهد: «در واقع با بروز این مشکلات گام مهمی که زنان در جامعه برای پیشرفت جایگاه خود برداشته‌اند دستخوش تمامیت خواهی مردانه در محیط کار شده است. این مساله فقط مختص ایران نیست و در تمام دنیا زنان برای اینکه بتوانند خود را به اثبات برسانند یا در مسیر کاری‌شان موفقیت‌هایی را که شایسته‌اش هستند کسب کنند باید از موانعی مانند این عبور کنند. آرزوی داشتن جهانی عاری از خشونت علیه زنان قطعاً محال است اما می‌توانیم امید داشته باشیم با فعالیت جنبش‌ها و نهادهای مدنی در این زمینه بتوانیم به نتایج خوبی دست پیدا کنیم.»
خشونت علیه زنان جنبه‌های مختلفی دارد
پریسا ایزدی، روانشناس، نیز دراین باره می‌گوید: «ما وقتی از خشونت در محل کار حرف می‌زنیم در واقع از کلمه‌ای می‌گوییم که ابعاد بسیار گسترده‌ای دارد. خشونت فیزیکی، کلامی، جنسی، جنسیتی همه انواعی از خشونت هستند که در تمامی جوامع جریان دارند.»
او می‌افزاید: «اما در مورد خشونت علیه زنان شاغل یا کارگر باید به این مساله توجه کنیم که اولین عامل بروز چنین رفتارهایی نگاه مردسالارانه‌ای است که در اغلب جوامع جریان دارد و متاسفانه به شکل‌های مختلف بروز و ظهور می‌کند. اما اینکه چنین رفتارهایی چه تاثیراتی می‌تواند بر زنان بگذارد مساله‌ای است که نباید از نظرها دور بماند.»
این روانشناس توضیح می‌دهد: «اگر زنان در محیط کار خود امنیت نداشته باشند قبل از هر چیز استرس و اضطراب ناشی از این نبود امنیت می‌تواند هم روح و روان این افراد را تخریب کند و هم در مرحله بعدی باعث پایین آمدن کارایی فرد شود. ما وقتی از خشونت حرف می‌زنیم فقط مساله خشونت جنسی یا جسمی در میان نیست.»
ایزدی در آخر می‌گوید: «خشونت‌های کلامی که اغلب در کانون توجه قرار نمی‌گیرند یکی از مخرب‌ترین خشونت‌هایی است که در محیط کار نسبت به زنان روا داشته می‌شود. خشونت‌های کلامی می‌تواند شخصیت فرد را به گونه‌ای تخریب کند که دیگر توان بازگشت به روزهای قبل را نداشته باشد. متاسفانه در اکثر محیط‌های کار خشونت کلامی به یک روتین تبدیل شده و هیچ‌کس به میزان تخریب آن توجهی ندارد.»